SŁOWNE POTYCZKI – TRADYCYJNY SPÓR SĄDOWY U AMHARÓW

• Authors: Magdalena KRZYŻANOWSKA

Title variants

EN

VERBAL CONTESTS – THE AMAHARA’S TRADITIONAL MODE OF LITIGATION

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Głównym celem tego artykułu jest przedstawienie tradycyjnego sposobu procesowania się w społeczeństwie Amharów, ze szczególnym uwzględnieniem jego dyskursywnego i antropocentrycznego wymiaru. Etiopskie rodzime prawo postępowania karnego i cywilnego, przekazywane ustnie z pokolenia na pokolenie, przestało obowiązywać w 1936 roku. Dlatego obecnie możemy polegać jedynie na skąpych danych uzyskanych od starszyzny i następnie zapisanych. Materiał omawiany w tym artykule został zaczerpnięty w głównej mierze z dwóch książek: autorstwa Ńibäńi Lämmy (po amharsku) oraz An Introduction to the Legal History of Ethiopia, 1434–1974 napisanej przez Aberrę Jambere. Podejściem badawczym, które posłużyło do jego zinterpretowania jest oralność rozumiana tutaj jako „autonomiczny typ egzystencji‖ (Roch Sulima) oraz typ komunikacji. Jeśli chodzi o ten drugi wymiar oralności, wzięto pod uwagę jego następujące cechy: język jako działanie, formuły i stereotypy, agonistyczność interakcji, zaangażowanie w relacje międzyludzkie oraz somatyczność. W artykule przytoczono oraz omówiono kilkanaście utworów poetyckich i dialogów, przeplatanych zagadkami oraz przysłowiami. Celem tego jest dogłębniejsze zrozumienie pojęcia sprawiedliwości wśród Amharów, a także innych składników ich kultury.

EN

The main thrust of this paper is to present the Amhara‘s traditional mode of litigation with the commitment to address its discursive and anthropocentric dimensions. The indigenous procedural law transmitted orally from generation to generation ceased to be used in 1936. As a result, at present, we can merely rely on scanty illustrative material elicited from memory of the elders and then recorded. The material discussed in this paper has been adduced primarily from two books: Tät,äyyäq by Ńibäńi Lämma (in Amharic) and An Introduction to the Legal History of Ethiopia, 1434 – 1974. It is analysed within the framework of orality which is considered here as ―an autonomous type of existence‖ (Roch Sulima) as well as a type of communication. In regard to the latter dimension of orality, in the course of the paper, the following features are taken into account: (i) language as a mode of action, (ii) formulaic expressions and stereotypes, (iii) agonistic manner of human interaction, (iv) commitment to human interactions (v) somaticism. The study of poetic compositions and dialogs interwoven with riddles and proverbs aims also at providing insights into the Amhara concept of justice as well as other components of their culture.

Keywords

PL

spór sądowy; prawo zwyczajowe; amharski; Amharowie; Etiopia; język prawny; spór sądowy; prawo zwyczajowe; amharski; Amharowie; Etiopia; język prawny

EN

Ethiopia; legal language; litigation; customary law; custom

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Comparative Legilinguistics
• Year: 2010
• Volume: 3
• Pages: 99-112

Dates

published

2010-01-20

Contributors

author

Magdalena KRZYŻANOWSKA

• Instytut Językoznawstwa Uniwersytet im. Adama Mickiewicza al. Niepodległości 4, 61-874 Poznań

References

• Aberra Jambere, 1988, Tatayyaq Muget: The Traditional Ethiopian Mode of Litigation, [w:] Proceedings of the 8th International Conference of Ethiopian Studies 1984, Addis Ababa, red. T. Beyyene, Addis Ababa, IES, s. 245–252.
• ---, 2000, An Introduction to the Legal History of Ethiopia 1434–1974, Leiden,
• Transaction Publishers LIT Verlag.
• ---, 2003, Customary law, [w:] Encyclopaedia Aethiopica, red. S. Uhlig, vol. 1,Wiesbaden, Harrassowitz Verlag, s. 839–841.
• ---, 2007, Law and Judiciary: Legal History, Judicial System, [w:] Encyclopaedia Aethiopica, red. S. Uhlig, vol. 3, Wiesbaden, Harrassowitz Verlag, s. 507–511. Anbessa Teferra, Grover Hudson, 2007, Essentials of Amharic, Köln, Rüdiger Köppe Verlag.
• Dąbkowski Przemysław, 1993, Przysięga i klątwa jako zwyczajowa forma utwierdzania umów, [w:] Elementy socjologii prawa: wybór tekstów, t. 5, Prawo zwyczajowe, red. A. Kojder, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 365– 367.
• Elementy socjologii prawa: wybór tekstów, t. 5, Prawo zwyczajowe, 1993, red. A. Kojder, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Encyclopaedia Aethiopica, 2003, red. S. Uhlig, vol. 1, Wiesbaden, Harrassowitz Verlag.
• Encyclopaedia Aethiopica, 2005, red. S. Uhlig, vol. 2, Wiesbaden, Harrassowitz Verlag.
• Encyclopaedia Aethiopica, 2007, red. S. Uhlig, vol. 3, Wiesbaden, Harrassowitz Verlag.
• Gawroński Alfred, 1984, Dlaczego Platon wykluczył poetów z Państwa?, Warszawa, Biblioteka WIĘZI.
• Havelock Eric A., 2006, Muza uczy się pisać. Rozważania o oralności i piśmienności w kulturze Zachodu, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Huizinga Johan, 1985, Homo ludens: zabawa jako źródło kultury, wyd. 2, Warszawa, Czytelnik.
• Kleiner Michale, 2005, Fäws mänfäsawi: Mäshafä fäws mänfäsawi, [w:] Encyclopaedia Aethiopica, red. S. Uhlig, vol. 2, Wiesbaden, Harrassowitz Verlag, s. 509–510.
• Kulisiewicz Wojciech, 1993, „Postawienie czapki” w postępowaniu sądowym na Litwie w XV i XVI wieku, [w:] Elementy socjologii prawa: wybór tekstów, t. 5, Prawo zwyczajowe, red. A. Kojder, Warszawa, Wydawnictwa UniwersytetuWarszawskiego, s. 374–377.
• Mahətämä Śəllase, 1965, Yäňňamm allu ənnəwäqaččäw (Apprenons a connaitre ce que nous possedons), Addis Abäba.
• Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2007, Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej, Lublin, Wydawnictwo UMCS.
• Ong Walter Jackson, 1992, Oralność i piśmienność, Lublin, Redakcja WydawnictwKUL.
• Perham Margery, 1969, The Government of Ethiopia, London, Faber and Faber Limited.
• Scholler Heinrich, 2008, Recht und Politik in Äthiopie. Von der traditionellen Monarchie zum modernen Staat, Berlin–Hamburg, LIT Verlag.
• Smidt Wolbert, 2007, Traditional law books, [w:] Encyclopaedia Aethiopica, red. S. Uhlig, vol. 3, Wiesbaden, Harrassowitz Verlag, s. 516–518.
• Sulima Roch, 2003, Fenomen oralności, [w:] Warianty języka. Współczesna polszczyzna, wybór opracowań, red. J. Bartmiński, J. Szadura, vol. 2, Lublin, Wydawnictwo Marii Curie-Składowskiej, s. 96–102. Przedruk we fragmentach z: Roch Sulima, 1995, Rekonstrukcje i interpretacje. Polska folklorystyka dzisiaj, [w:] Folklorystyka. Dylematy i perspektywy, red. D. Simonides, Opole, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 55–72.
• Ńibäńi Lämma, 1992/93, , Addis Abäba, Kuraz Asattami Dərəğğət. Tzadua Paulos, 2005, Fə Encyclopaedia Aethiopica, red. S. Uhlig, vol. 2,
• Wiesbaden, Harrassowitz Verlag, s. 534–535.
• Virgin Eric, 1936, The Abyssinia I know, London, Mckmillian & Co. Ltd.
• Walker C.H, 1933, The Abyssinian at Home, London, The Sheldon Press

Identifiers

DOI

10.14746/cl.2010.3.10.