„WHEN WILL I BECOME A SCHNITZEL? – I HOPE NEVER. ” ECHTE UND FALSCHE FREUNDE DES ÜBERSETZERS IN DER TRANSLATIONSDIDAKTIK

• Authors: Artur Dariusz KUBACKI , Ursula KIERMEIER

Title variants

PL

„WHEN WILL I BECOME A SCHNITZEL? – I HOPE NEVER.” PRAWDZIWI I FAŁSZYWI PRZYJACIELE TŁUMACZA W DYDAKTYCE TRANSLACJI

EN

„WHEN WILL I BECOME A SCHNITZEL? – I HOPE NEVER.” REAL AND FALSE FRIENDS OF A TRANSLATOR IN TRANSLATION TEACHING

• Languages of publication: DE

Abstracts

DE

Das Phänomen der falschen Freunde des Übersetzers ist sprachenpaarbezogen und beruht darauf, dass ein phonetisch ähnlich wirkendes Wort oder eine analoge Wendung eine oft unterschiedliche Bedeutung besitzt und der Lernende sich durch den Gebrauch eines falschen Freundes öffentlich lächerlich macht, wie im Titel an einem deutsch-englischen Witz veranschaulicht. Insbesondere Politiker sind für ihre falschen Freunde (nicht nur in der Sprache) berüchtigt, früher war es Helmut Kohl, heute der deutsche EU-Kommissar Günther Oettinger. Auch in die Literatur hat das Phänomen Eingang gefunden, wenn wir an die englischen Kommunikationsversuche Kommissar Kluftingers in den Krimis des Allgäuer Autorenduos Klüpfel/Kobr denken. Ein falscher Freund im Translat ist aber nicht nur für Politiker höchstnotpeinlich, sondern gerade auch für Übersetzende und Dolmetschende. In der traditionellen Didaktik haben die Lernenden daher gelernt, die falschen Freunde zu fürchten wie der Teufel das Weihwasser. Es entstehen spezielle Wörterbücher mit falschen Freunden und die Aufgabe der Lernenden ist es, diese verfänglichen Wörter und Wendungen auswendig zu lernen. Das gilt insbesondere für Dolmetscher, denn sie haben anders als Übersetzer in der beruflichen Praxis nicht die Zeit zu überprüfen, ob es sich bei einer sich auf die Lippen drängenden, analogen Formulierung um einen falschen Freund oder einen echten handelt, d.h. um eine im jeweiligen Kontext zulässige und gängige Formulierung in der Zielsprache. Die mit langjähriger Erfahrung als Sprachmittler/In tätigen Autoren möchten am Beispiel des deutsch-polnischen und deutsch-englischen Sprachenpaars auf die Gefahren einer vereinseitigenden Didaktik der falschen Freunde hinweisen, die dazu führen kann, dass Lernende, in der Angst, sich lächerlich zu machen, tatsächliche sprachliche Analogien nicht nutzen. Diese negative Auswirkung der Falsche-Freunde-Didaktik betrifft insbesondere die Fachsprachen Wirtschaft und Recht.

EN

The phenomenon of false friends of a translator relates to a pair of languages. It occurs when words or phrases that sound or look similar in two languages differ to a significant degree in meaning. Consequently, learners using a false friend make a fool of themselves as it has been illustrated in the title of the article with an English-German joke. Politicians in particular are notorious for using false friends (Helmut Kohl and the German EU commissioner Günther Oettinger might be good examples). This phenomenon appeared in literature as well: for instance attempts at communicating in English by the police officer Kluftingers in crime novels co-written by Klüpfel/Kobr. The use of a false friend shames not only politicians but also translators and interpreters. In traditional foreign language teaching, students are taught to avoid false friends at all costs. There are dictionaries devoted only to false friends and learners are supposed to learn them by heart. Especially interpreters are recommended to do that because, unlike translators, they do not have time while interpreting to check whether a similar word or phrase coming automatically to mind is a false friend or a real one, that is – in other words – whether the word or phrase has the equivalent meaning in the target language. The authors of this article, who have considerable professional experience of translation, would like to point out the dangers of one-sided teaching practice with regard to false friends, taking German and Polish and German and English as examples. Such teaching may discourage learners - for fear of humiliating themselves - from using actual linguistic analogies. This negative impact of the way

PL

Zjawisko fałszywych przyjaciół tłumacza odnosi się do pary języków i polega na tym, że słowa lub zwroty o podobnym brzmieniu lub podobnej pisowni mają odmienne znaczenie. Uczący się używający fałszywego przyjaciela mogą ośmieszyć się publicznie, tak jak to zilustrowano w tytule artykułu na przykładzie niemiecko-angielskiego kawału. Szczególnie politycy mają złą sławę, jeśli chodzi o stosowanie fałszywych przyjaciół tłumacza nie tylko w języku, np. kiedyś Helmut Kohl, a dziś niemiecki komisarz UE Günther Oettinger. Zjawisko to pojawiło się również w literaturze: przypomnimy sobie próby komunikacji po angielsku komisarza Kluftingersa w kryminałach duetu Klüpfel/Kobr. Użycie fałszywego przyjaciela w tłumaczeniu przynosi wstyd nie tylko politykom, ale także tłumaczom słowa pisanego i żywego. W tradycyjnej dydaktyce uczący się starają się unikać fałszywych przyjaciół jak diabeł święconej wody. Powstają specjalne słowniki poświęcone wyłącznie fałszywym przyjaciołom tłumacza, zaś zadaniem uczących się jest zapamiętanie takich podchwytliwych słów i zwrotów. Dotyczy to przede wszystkim tłumaczy ustnych, ponieważ inaczej niż tłumacze pisemni w swojej praktyce zawodowej nie mają czasu na sprawdzenie, czy w przypadku cisnącego się na usta, analogicznego sformułowania chodzi o fałszywego czy prawdziwego przyjaciela tłumacza, czyli – inaczej mówiąc – czy jest ono dopuszczalne w danym kontekście w języku docelowym. Autorzy niniejszego artykułu, posiadający wieloletnie doświadczenie w roli tłumacza, chcieliby wskazać na przykładzie par języków niemiecki-polski i niemiecki-angielski na niebezpieczeństwa jednostronnej dydaktyki w zakresie fałszywych przyjaciół tłumacza, która może skutkować tym, że uczący się w obawie przed ośmieszeniem nie będą wykorzystywać faktycznych analogii językowych. Ten negatywny wpływ dydaktyki w zakresie fałszywych przyjaciół tłumacza jest szczególnie widoczny w specjalistycznym języku gospodarki i prawa.

Keywords

DE

faux amis du traducteur; falsche Freunde des Übersetzers; Interferenzfehler; Übersetzungsdidaktik; Dolmetschdidaktik; Fremdsprachendidaktik

PL

faux amis du traducteur; fałszywi przyjaciele tłumacza; błędy interferencyjne; dydaktyka tłumaczenia pisemnego; dydaktyka tłumaczenia ustnego; dydaktyka języków obcych; faux amis du traducteur; fałszywi przyjaciele tłumacza; błędy interferencyjne; dydaktyka tłumaczenia pisemnego; dydaktyka tłumaczenia ustnego; dydaktyka języków obcych

EN

faux amis du traducteur; false friends of a translator; language transfer errors; translation teaching; interpretation teaching; teaching foreign languages

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Comparative Legilinguistics
• Year: 2017
• Volume: 29
• Pages: 85-103

Dates

published

2017-06-15

Contributors

author

Artur Dariusz KUBACKI

• Pädagogische Universität Krakau Lehrstuhl für deutsche Sprachwissenschaft am Neuphilologischen Institut ul. Studencka 5, pok. 403, 31-116 Kraków

author

Ursula KIERMEIER

References

• Barnickel, Klaus-Dieter. 1992. Falsche Freunde. Ein vergleichendes Wörterbuch deutsch-englisch. Heidelberg: Julius Groos.
• Chodacka, Mariola, und Heinz-Uwe Schöffler. 2000. Es gibt auch „echte Freunde” in der Fremdsprache. In: Studia Germanica Posnaniensia 26. S. 169–182.
• Czyżewska, Marta. 2007. Fałszywi przyjaciele tłumacza, czyli o pułapkach w czasie tłumaczenia. Lingua Legis 15. S. 83–89.
• Mauvillon, Eleazar de. 1747. Remarques sur les germanismes: Ouvrage utile aux Allemands, ausx François, et aux Hollandois. Amsterdam: Mortier.
• Fałszywi przyjaciele – jak sobie z nimi radzić?, Językowa Oaza, http://jezykowaoaza.pl/2014/11/faszywi-przyjaciele-jak-sobiez-nimi/ (Zugriff: 20.10.2016).
• Greule, Albrecht. 1994. Internationalismen – falsche oder echte Freunde? In: Germanistentreffen Deutschland–Polen 1993, Bonn: Tagungsbeiträge. Regensburg. S. 305–312.
• Grosbart, Zygmunt. 1982. Problem mylących podobieństw międzyjęzykowych: Próba definicji i poszukiwania terminologiczne. In: Acta Universitatis Lodziensis: Folia Litteraria 9. S. 197–208.
• Haschka, Christine. 1989. Zur Entwicklungsgeschichte der „faux amis“-Forschung. In: Lebende Sprachen 4. S. 148–152.
• Hejwowski, Krzysztof. 2009. Klasyfikacja błędów tłumaczeniowych – teoria i praktyka. In: Jakość i ocena tłumaczenia, hrsg. Andrzej Kopczyński, Magdalena Kizeweter, S. 141–161. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
• Iluk, Jan, und Artur Dariusz Kubacki. 2006. Wybór polskich i niemieckich dokumentów do ćwiczeń translacyjnych. Warszawa: Promocja XXI.
• Janikowski, Przemysław, und Joanna Krzywda. 2011. Fałszywi przyjaciele od lat (Próba systematyzacji badań). In: Historyczne oblicza przekładu, hrsg. Piotr Fast, Anna Car, Wacław M. Osadnik, S. 115–135. Katowice: Śląsk.
• Karczewska, Dorota. 2002. O błędach w tłumaczeniu. In: Język rodzimy a język obcy. Komunikacja, przekład, dydaktyka, hrsg. Andrzej Kopczyński, Urszula Zaliwska-Okrutna, S. 129–135. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Kątny, Andrzej. 1993. Falsche Freunde in den deutsch-polnischen Beziehungen. In: Beiträge zur Sprachwissenschaft, Sozio- und Psycholinguistik. Probleme des Deutschen als Mutter-, Fremd- und Zweitsprache, hrsg. Andrzej Kątny, S. 55–66. Rzeszów.
• Koessler, Maxime, und Jules Derocquigny. 1928. Les faux amis ou Les trahisons du vocabulaire anglais: Conseils aux traducteurs. Paris: Vuibert.
• Kozłowska, Zofia. 2002. O błędach językowych w tekstach polskich przekładów. In: Język rodzimy a język obcy. Komunikacja, przekład, dydaktyka, hrsg. Andrzej Kopczyński, Urszula Zaliwska-Okrutna, S. 137–147. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Kroschewski, Annette. 2000. False friends und true friends. Ein Beitrag zur Klassifikation des Phänomens der intersprachlichheterogenen Referenz und zu deren fremdsprachendidaktischen Implikationen. Frankfurt am Main: Peter Lang.
• Krzeszowski, Tomasz Paweł. 2000. Fałszywi przyjaciele, konie trojańskie i tymczasowi imigranci. In: Problemy komunikacji międzykulturowej. Lingwistyka. Translatoryka. Glottodydaktyka, red. Barbara Kielar et al., S. 254–264. Warszawa: Graf-Punkt.
• Kubacki, Artur Dariusz. 2011. Neue Auswahl deutschsprachiger Dokumente. Warszawa: Translegis. Kubacki, Artur Dariusz. 2012. Tłumaczenie poświadczone. Status, kształcenie, warsztat tłumacza przysięgłego. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Kuczyński, Ernest. 2003. Ein Diskurs zu geschichtlichen, terminologischen und definitorischen Fragen der „falschen Freunde des Übersetzers“. Orbis Linguarum 24. S. 255–280.
• Kuczyński, Ernest. 2005. Interferenzträchtige Stolpersteine bei der Übersetzung. Das Wesen und die Problematik „der falschen Freunde des Übersetzers”. Włocławek: Wydawnictwo PWSZ.
• Lipczuk, Ryszard. 1985. Semantische Relationen im Bereich der lexikalischen Tautonyme im Deutschen und Polnischen. In: Studien zum polnisch-deutschen Sprachvergleich 2. S. 61–72.
• Lipczuk, Ryszard. 1989. Zum Problem der „falschen Freunde” des Übersetzers. In: Theorie und Praxis der deutsch-polnischen Konfrontation und Translation, red. Andrzej Kątny, S. 41–52. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Lipczuk, Ryszard. 1991. Falsche Freunde des Übersetzers. Forschungsprobleme und Streitfragen. In: Akten des VIII. Internationalen Germanisten-Kongresses Tokyo 4, hrsg. Yoshinori Shichiji, S. 404–411. München: Mosaik Verlag.
• Lipczuk, Ryszard. 1992. Internacjonalizmy a „fałszywi przyjaciele tłumacza”. In: Język a kultura 7, hrsg. Jolanta Maćkiewicz, Janusz Siatkowski. S. 135–143. Wrocław: Wydawnictwo Centralnego Programu Badań Podstawowych.
• Lipczuk, Ryszard et al. 1995. Niemiecko-polski słownik tautonimów. Warszawa: PWN.
• Lipczuk, Ryszard et al. 1997. Von Artisten, Illusionisten, Kriminalisten und anderen falschen Freunden. Übungen und Texte für das Sprachenpaar Polnisch-Deutsch. Teil I: Buchstaben A–K. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Lipczuk, Ryszard et al. 1997. Von Piloten, Pionieren, Potentaten und anderen falschen Freunden. Übungen und Texte für das Sprachenpaar Polnisch-Deutsch. Teil II: Buchstaben L–Z. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Lipczuk, Ryszard. 2000. "Fałszywi przyjaciele tłumacza" w słownikach niemiecko-polskich. In: Problemy frazeologii i leksykografii, red. Andrzej Kątny, Krzysztof Hejowowski, S. 13–21. Olecko: Wszechnica Mazurska.
• Lipczuk, Ryszard. 2000. Bibliografia na temat „faux amis”. In: Problemy frazeologii i leksykografii, hrsg. Andrzej Kątny, Krzysztof Hejowowski, S. 175–200. Olecko: Wszechnica Mazurska.
• Lipczuk, Ryszard. 2001. Falsche Freunde des Übersetzers und Tautonyme. In: Lehr- und Übungsbuch zur deutschpolnischen und polnisch-deutschen Übersetzung, hrsg. Ryszard Lipczuk, Erwin Leibfried, Krzysztof Nerlicki, Sascha Feuchert, S. 9–12. Szczecin: Giga.
• Lipczuk, Ryszard. 2003. Internacjonalizmy a „fałszywi przyjaciele tłumacza“. Orbis Linguarum 24. S. 135–143., http://docslide.pl/documents/19ryszard-lipczukinternacjonalizmy-a-falszywi-przyjaciele-tlumacza.html (Zugriff: 20.10.2016).
• Lipczuk, Ryszard, Buncič, Daniel. An online hypertext bibliography on false friens. www.lipczuk.buncic.de (Zugriff: 20.10.2016).
• Lisiecka-Czop, Magdalena. 2007/2008. „Prawdziwi przyjaciele tłumacza” a dydaktyka i praktyka przekładu. Rocznik Przekładoznawczy 3/4. Studia nad teorią, praktyką i dydaktyka przekładu. S. 271–282.
• Pieńkos, Jerzy. 2003. Podstawy przekładoznawstwa. Od teorii do praktyki. Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze.
• Piprek, Jan, und Juliusz Ippoldt. 1983. Wielki słownik niemieckopolski. Das Großwörterbuch Deutsch-Polnisch. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Schatte, Christoph. 1990. Internationalismen und falsche Freunde in den Lexika des Deutschen und Polnischen. In: Internationalismen. Studien zur interlingualen Lexikologie und Lexikographie, hrsg. Peter Braun, Burkhard Schaeder, Johannes Volmert, S. 87–94. Tübingen: Niemeyer.
• Szpila, Grzegorz. 2003. An English-Polish Dictionary of False Friends. Angielsko-polski słownik fałszywych przyjaciół. Kraków: Egis.
• Szpila, Grzegorz, 2005. Make Friends with False Friends. Practice Book. Kraków: Egis.
• Tautonimy – „fałszywi przyjaciele tłumacza”, https://supertlumacz.pl/jak-ognia-strzezmy-sie-tautonimow/ (Zugriff: 20.10.2016)

Identifiers

DOI

10.14746/cl.2017.29.05