Prawo sprawdzenia prawomocnych orzeczeń sądów polskich (nieniemieckich) w Generalnym Gubernatorstwie w okresie II wojny światowej. Orzecznictwo Wyższego Sądu Niemieckiego w Radomiu

• Authors: Hubert Mielnik

Title variants

EN

The right to review final judgments of the Polish (non-German) courts in the General Government during World War II. Judicial decisions of the German Superior Court in Radom

Abstracts

EN

The purpose of the article is to characterize the course of review proceedings of the final judgments of the Polish (non-German) courts by the German Superior Court in Radom. The paper ascertains how the premise of “public interest,” which was necessary to initiate proceedings, was interpreted by the Department of Justice in the Governor’s Office of the Radom District. Moreover, the types of civil and criminal cases which were examined under this procedure are indicated. The purpose of this institution was to implement detailed judicial supervision of the Polish (non-German) judiciary. The right to review was available in relation to all the “rulings” of Polish (non-German) courts. Consequently, it was alsoapplicable to non-final decisions which did not conclude the proceedings in a given case. An analysis of the judicial decisions of the German Superior Court in Radom demonstrates that the delineated institution had the purpose of overturning and changing those judgmentswhich were incompatible with the German policy in the General Government. In the course of the proceedings which verified the judgments of Polish (non-German) courts, the German Superior Court in Radom did not have an autonomous and independent position in its adjudication. Instead, it adhered to the German policy in the General Government in order to realize the policy’s objectives.

PL

Celem artykułu jest scharakteryzowanie przebiegu postępowania o sprawdzenie prawomocnych orzeczeń sądów polskich (nieniemieckich) przed Wyższym Sądem Niemieckim w Radomiu. W artykule ustalono, jak interpretowana była przez Wydział Sprawiedliwości w Urzędzie Gubernatora Dystryktu Radomskiego przesłanka „interesu publicznego”, niezbędna do wszczęcia postępowania. Wskazane zostały także rodzaje spraw cywilnych i karnych rozpatrywanych w ramach tej procedury. Instytucja ta służyła realizacji szczegółowego nadzoru judykacyjnego nad sądownictwem polskim (nieniemieckim). Prawo sprawdzenia przysługiwało wobec wszystkich „rozstrzygnięć” sądu polskiego (nieniemieckiego), a więc także wobec postanowień (przedstanowczych) niekończących postępowania w sprawie. Analiza orzecznictwa Wyższego Sądu Niemieckiego w Radomiu wykazała, że omawiana instytucja służyła uchylaniu i zmianie tych wyroków, które były niezgodne z prowadzoną przez władze niemieckie polityką w Generalnym Gubernatorstwie. Wyższy Sąd Niemiecki w Radomiu w postępowaniach o sprawdzenie orzeczeń sadów polskich (nieniemieckich) nie miał autonomicznej, niezależnej pozycji w orzekaniu, lecz realizował cele polityki niemieckiej w Generalnym Gubernatorstwie.

Keywords

PL

Generalne Gubernatorstwo; sądownictwo polskie (nieniemieckie); prawo nazistowskie; II wojna światowa

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Czasopismo Prawno-Historyczne
• Year: 2020
• Volume: 72
• Issue: 1
• Pages: 211-240

Dates

published

2020

Contributors

author

Hubert Mielnik

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

• https://orcid.org/000000026299742X

References

• Archiwum Akt Nowych
• Ministerstwo Informacji i Dokumentacji Rządu RP (emigracyjnego) w Londynie: 105.
• Ministerstwo Sprawiedliwości Rządu Emigracyjnego RP w Londynie: 86.
• Archiwum Państwowe w Lublinie
• Urząd Okręgu Lublin: 914.
• Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Radzyniu Podlaskim.
• Sąd Grodzki w Parczewie: 5.
• Archiwum Państwowe w Radomiu.
• Niemiecki Sąd Wyższy w Radomiu: 2, 4, 5.
• Sąd Apelacyjny w Radomiu 1939-1945: 5, 8.
• Akty prawne
• Ustawodawstwo polskie
• Przepisy przechodnie do ustawy postępowania cywilnego z 19 sierpnia 1917 roku (Dz. Urz. Departamentu Sprawiedliwości Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego 1917, nr 1).
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 29 listopada 1930 roku – Przepisy wprowadzające Kodeks Postępowania Cywilnego (Dz. U. Nr 83, poz. 652).
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 29 listopada 1930 roku – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. 1932, nr 112, poz. 934).
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 roku – Kodeks karny (Dz. U. nr 60 poz. 571).
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 roku – Kodeks zobowiązań (Dz.U. Nr 82, poz. 598).
• Ustawodawstwo niemieckie w GG
• Rozporządzenie o odbudowie wymiaru sprawiedliwości w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 26 października 1939 roku (Dz. RGGOP nr 1, s. 4).
• Rozporządzenie o sądach specjalnych w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 15 listopada 1939 roku (Dz. RGGOP nr 6, s. 34–36).
• Rozporządzenie o sądownictwie niemieckim w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 19 lutego 1940 roku (Dz. RGGOP cz. I, nr 13, s. 57–63).
• Rozporządzenie o sądownictwie polskim w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 19 lutego 1940 roku (Dz. RGGOP cz. I, nr 13, s. 64–68).
• Rozporządzenie o przejściu spraw prawnych w sądownictwie niemieckim i polskim z dnia 19 lutego 1940 roku (Dz. RGGOP cz. I, nr 13, s. 68–71).
• Rozporządzenie o eksploatacji torfu w Generalnym Gubernatorstwie z 22 kwietnia 1941 roku (Dz. RGG nr 37, s. 235).
• Zarządzenie o gospodarce zbożem i paszą w roku gospodarczym 1941/1942 z 17 lipca 1941 roku (Dz. RGG nr 64, s. 419).
• Rozporządzenie w sprawie odbudowy wymiaru sprawiedliwości w okręgu Galizien (Galicja) z 1 sierpnia 1941 roku (Dz. RGG nr 68, s. 445)
• Literatura
• Brewing B., W cieniu Auschwitz. Niemieckie masakry polskiej ludności cywilnej 1939–1945, Poznań 2019.
• Golec K., Adw. Edmund Masiak – Czwarty Dziekan Pomorskiej Izby Adwokackiej, „Gdański Kwartalnik Adwokacki” 2017, nr 44.
• Klafkowski A., Okupacja niemiecka w Polsce w świetle prawa narodów, Poznań 1946.
• Łuczak Cz., Polityka ekonomiczna i ludnościowa hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce, Poznań 1993.
• Piątkowski S., Historia Adwokatury Radomskiej, Radom 2018.
• Raporty Ludwiga Fischera gubernatora dystryktu warszawskiego 1939–1944, wybór i oprac. K. Dunin-Wąsowicz, M. Getter, J. Kaźmierski, J. Kaźmierska, Warszawa 1987.
• Sworzeń M., Sądownictwo polskie w Generalnym Gubernatorstwie, „Prawo i Życie” 1987, nr 40.
• Sworzeń M., Sędziowie w podbitym kraju. Oficjalne sądownictwo polskie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, „Zeszyty Historyczne” 1999, z. 128.
• Szarycz J., Sędziowie i sądy w Polsce w latach 1918–1988, Warszawa 1988.
• Waligórski M., Działalność najeźdźcy hitlerowskiego w dziedzinie jego funkcji ustawodawcy na terenie sądownictwa cywilnego [w:] Ekspertyzy i orzeczenia przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, wybór i przygotowanie do publikacji Cz. Pilichowski, t. II, Warszawa 1979.
• Weh A., Prawo Generalnego Gubernatorstwa w układzie rzeczowym z objaśnieniami i szczegółowym skorowidzem, Kraków 1941.
• Wrzyszcz A., Nadzór Hansa Franka nad sądownictwem w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2015, t. XIV, z. 2.
• Wrzyszcz A., Nadzór niemiecki nad sądownictwem polskim w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945 [w:] O prawie i jego dziejach księgi dwie. Studia ofiarowane Profesorowi Adamowi Lityńskiemu w czterdziestopięciolecie pracy naukowej i siedemdziesięciolecie urodzin, Księga II, Białystok–Katowice 2010.
• Wrzyszcz A., Okupacyjne sądownictwo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945. Organizacja i funkcjonowanie, Lublin 2008.
• Wrzyszcz A., O organizacji okupacyjnego sądownictwa polskiego w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, „Zeszyty Majdanka” 1992, t. XIV.

Identifiers

DOI

10.14746/cph.2020.1.12

Biblioteka Nauki

917023