Polityka administracyjna ministrów spraw wewnętrznych Polski Niepodległej w zakresie zdrowia publicznego (1918–1939)

• Authors: Waldemar Kozyra

Title variants

EN

The administrative policy of the ministers of internal affairs of Independent Poland in the field of public health (1918–1939)

Abstracts

EN

The administrative policy of the heads of the Ministry of Internal Affairs of the Second Polish Republic in the field of healthcare between 1918 and 1939 focused on combating epidemics and infectious diseases, especially tuberculosis, which was the most dangerous one among them. Furthermore, its aim was also to raise the general level of social hygiene by issuing various types of sanitary ordinances concerning, e.g. city cleanliness. Moreover, it concentrated on the supervision of the growing network of pharmacies and pharmaceutical companies across the country. After the May Coup in 1926, a new administrative policy in the field of public health was primarily carried out by S. F. Składkowski, the Minister of Internal Affairs, by means of the “Improvement of State Health and Appearance” programme. He propagated the use of garbage cans and lavatories among the population as well as regular cleaning of streets, squares, courtyards, and homesteads. The Ministry’s head worked to increase “the inventory” in both hospitals and outpatient care. The administrative personnel of the healthcare service were trained, for the most part, at the State School of Hygiene. Since the 1st of July 1932, matters concerning healthcare were excluded from the competences of the office of the Minister of Internal Affairs except for a small department of sanitary technology. From that time on, the Ministry of Internal Affairs focused on carrying out the tasks related to the technical and sanitary issues of the country, especially in the field of the development of housing estates and supplying water to the population. The significance of all of the aforementioned issues increased in May of 1936 when S. F. Składkowski became the Prime Minister and the Minister of Internal Affairs. He launched a great hygiene and sanitary programme, mainly in the Polish countryside, in which he advocated the application of hygiene principles both in private and public life.

PL

Polityka administracyjna kierownictwa resortu spraw wewnętrznych II Rzeczypospolitej w zakresie służby zdrowia skupiała się na zwalczaniu epidemii i chorób zakaźnych, a zwłaszcza najgroźniejszej z nich – gruźlicy, na podniesieniu ogólnego poziomu higieny społecznej poprzez wydawanie różnego rodzaju zarządzeń sanitarnych, dotyczących np. czystości miast, oraz na nadzorowaniu w skali kraju rozrastającej się sieci aptek i składów farmaceutycznych. Po zamachu majowym 1926 r. nową politykę administracyjną w zakresie zdrowia publicznego realizował minister spraw wewnętrznych S.F. Składkowski poprzez program „Podniesienie zdrowotności i wyglądu kraju”. Propagował on wśród ludności kraju używanie śmietników i ustępów oraz regularne sprzątanie ulic, placów, podwórzy i obejść domów. Szefostwo resortu pracowało na rzecz zwiększenia „stanu posiadania” w szpitalnictwie i lecznictwie otwartym. Szkoliło personel administracji służby zdrowia, głównie w Państwowej Szkole Higieny. Od 1 lipca 1932 r. z kompetencji urzędu ministra spraw wewnętrznych wyłączono sprawy służby zdrowia, poza niewielkim działem techniki sanitarnej. Od tego czasu MSW skupiało się na wykonywaniu zadań związanych z zagadnieniami techniczno-sanitarnymi kraju, zwłaszcza w zakresie zabudowy osiedli i zaopatrzenia ludności w wodę. Znaczenie tych spraw wzrosło, gdy w maju 1936 r. premierem i ministrem spraw wewnętrznych został S.F. Składkowski. Zainicjował on wielką akcję higieniczno-sanitarną, głównie na wsi, w ramach której propagował stosowanie zasad higieny tak w życiu osobistym, jak i publicznym.

Keywords

PL

polityka administracyjna; zdrowie publiczne; minister spraw wewnętrznych; choroby zakaźne; sprawy higieniczno-sanitarne

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Czasopismo Prawno-Historyczne
• Year: 2020
• Volume: 72
• Issue: 2
• Pages: 73-92

Dates

published

2020

Contributors

author

Waldemar Kozyra

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

• https://orcid.org/0000000150695080

References

• Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Opieki Społecznej, Departament Służby Zdrowia.
• Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Opieki Społecznej, Departament Opieki Społecznej.
• Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Opieki Społecznej, Gabinet Ministra.
• Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Dopływy z b. Centralnego Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i b. Centralnego Archiwum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
• Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Gabinet Ministra Wydział Prawno-Organizacyjny.
• Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Gabinet Ministra – Sekretariat Ministra.
• Archiwum Akt Nowych, Prezydium Rady Ministrów, Rektyfikaty.
• Archiwum Państwowe w Katowicach, Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Prezydialny.
• Archiwum Państwowe w Katowicach, Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Zdrowia Publicznego.
• Archiwum Państwowe w Kielcach, Urząd Wojewódzki Kielecki, Dyrekcja Robót Publicznych – Wydział Komunikacyjno-Budowlany.
• Archiwum Państwowe w Krakowie, Dyrekcja Robót Publicznych w Krakowie, Wydział Ogólno-Administracyjny.
• Archiwum Państwowe w Lublinie, Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydział Ogólny.
• Archiwum Państwowe w Lublinie, Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydział Samorządowy.
• Dziennik Praw Państwa Polskiego, 1918–1919.
• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, 1920–1933.
• Liteuvos Centrinis Valstyges Archyvas, Urząd Wojewódzki Wileński, Wydział Bezpieczeństwa.
• Monitor Polski 1919–1924.
• Gawin M., Rasa i nowoczesność. Historia polskiego ruchu eugenicznego (1880–1952), Warszawa 2003.
• Hausner R., Pierwsze dwudziestolecie administracji spraw wewnętrznych, Warszawa 1939.
• Kozyra W., Polityka administracyjna ministrów spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1918–1939, Lublin 2009.
• Kozyra W., Urząd Wojewódzki w Lublinie w latach 1919–1939, Lublin 1999.
• Kumaniecki K.W., Ustrój państwowych władz administracyjnych na ziemiach Polski, Kraków 1920.
• Kumaniecki K., Wasiutyński B., Panejko J., Polskie prawo administracyjne, cz. I–II, Kraków 1929.
• Kumaniecki K.W., Langrod J.S., Wachholz S., Zarys ustroju, postępowania i prawa administracyjnego w Polsce, Warszawa – Kraków 1939.
• Musielak M., Hędzelek D., Pojęcie i kryteria „osób małowartościowych” w poglądach eugenistów polskich i amerykańskich przed II wojną światową [w:] J. Nosko (red.), Z dziejów zdrowia publicznego, Łódź 2007.
• Olszewska M., Kwestie zdrowotne w szkolnictwie II Rzeczypospolitej [w:] J. Nosko (red.), Z dziejów zdrowia publicznego, Łódź 2007.
• Posłuszna M., Stan sanitarno-higieniczny wsi polskiej w okresie II Rzeczypospolitej [w:] J. Nosko (red.), Z dziejów zdrowia publicznego, Łódź 2007.
• Rudolf Z., Podstawowe zagadnienia zdrowotne wsi i miasteczek, Warszawa 1927.
• Rudolf Z., Zadania techniczno-sanitarne w administracji publicznej, „Gazeta Administracji i Policji Państwowej” 1933, nr 18.
• Sadowska J., Lecznictwo ubezpieczeniowe w II Rzeczypospolitej, Łódź 1990.
• Sadowska J., Organizacja opieki zdrowotnej w systemie ubezpieczenia chorobowego na Wileńszczyźnie (1922–1933), „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” 1999, t. 62, z. 1–2.
• Składkowski S.F., Kwiatuszki administracyjne i inne, Warszawa 2005.
• Składkowski S.F., Nie ostatnie słowo oskarżonego. Wspomnienia i artykuły, wstęp i opracowanie A. Adamczyk, Warszawa 2003.
• Więckowska E., Organizacja centralnych urzędów publicznej służby zdrowia w II Rzeczypospolitej, „Zdrowie Publiczne” 1984, t. 95, z. 11.
• Więckowska E., Państwowy Zakład Higieny w Polsce w latach 1918–1954. Organizacja, cele, zadania, „Medycyna Nowożytna” 2001, t. 8, z. 2.
• Więckowska E., Walka z ostrymi chorobami zakaźnymi w Polsce w latach 1918–1924, Wrocław 1999.

Identifiers

DOI

10.14746/cph.2020.2.5

Biblioteka Nauki

913085