Dolus eventualis jako remedium na braki legislacyjne ustawodawstwa karnego Polski Ludowej 1944–1969 – analiza prawna

• Authors: Tomasz Szczygieł

Title variants

EN

Dolus eventualis as a remedy for the legislative shortcomings of the criminal legislation of the People's Republic of Poland between 1944 and 1969 – a legal analysis

Abstracts

EN

The article presents the use of the construct of recklessness (dolus eventualis) in the doctrine and judicial practice of the People's Republic of Poland between 1944 and 1969 in order to shape – and de facto tighten – the penal policy in cases which involved acts which were classified as unintentional. The paper focuses its ruminations in particular on cases against the political and economic interests of the state, traffic offences and counteracting the negative effects of alcoholism. The conducted analyses indicate that in all these areas the shortcomings of the criminal law system and the subtle (evidence) difference between the deliberate inadvertence (recklessness) and possible intention were used to the detriment of potential perpetrators. These facts clearly confirm the well-known feature of the contemporary system, namely its instrumentalism in the use of criminal law to shape – fight – the negative aspects of the social, economic, and political reality.

PL

Artykuł prezentuje wykorzystywanie w doktrynie i praktyce orzeczniczej Polski Ludowej 1944–1969 konstrukcji zamiaru ewentualnego (dolus eventualis) do kształtowania – a de facto zaostrzania – polityki karnej w sprawach o czyny objęte nieumyślnością. Autor koncentruje swoje rozważania w szczególności na sprawach przeciwko interesom politycznym i gospodarczym państwa, przestępczości komunikacyjnej oraz dotyczących przeciwdziałania negatywnym skutkom alkoholizmu. Przeprowadzone analizy wskazują, że we wszystkich tych obszarach braki systemu prawa karnego oraz subtelna (dowodowa) różnica między świadomą nieumyślnością (lekkomyślnością) a zamiarem ewentualnym były wykorzystywane na niekorzyść potencjalnych sprawców. Fakty te dobitnie potwierdzają znaną powszechnie właściwość ówczesnego systemu, a więc jego instrumentalizm w wykorzystywaniu prawa karnego, do kształtowania – zwalczania – negatywnych aspektów rzeczywistości społeczno-gospodarczo-politycznej.

Keywords

EN

criminal law; Polish People's Republic; dolus eventualis

PL

prawo karne; Polska Rzeczypospolita Ludowa; dolus eventualis

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Czasopismo Prawno-Historyczne
• Year: 2021
• Volume: 73
• Issue: 2
• Pages: 141-157

Dates

published

2021

Contributors

author

Tomasz Szczygieł

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000270170000

References

• Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 23 września 1944 r. – Kodeks Karny Wojska Polskiego (Dz. U. 1944, Nr 6, poz. 27).
• Dekret z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz. U. 1945, Nr 53, poz. 300).
• Ustawa z dnia 10 grudnia 1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu (Dz. U. 1959, Nr 69, poz. 434).
• Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks karny (Dz. U. 1969, Nr 13, poz. 94).
• Projekt kodeksu karnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i przepisy wprowadzające, Warszawa 1956.
• Projekt kodeksu karnego, Warszawa 1963.
• Projekt kodeksu karnego. Część szczególna, Warszawa 1966.
• Projekt kodeksu karnego i przepisów wprowadzających kodeks karny, Warszawa 1968.
• Uchwała Sądu Najwyższego cała izba SN – Izba Karna z dnia 9 grudnia 1950 r., OSN(K) 1951/1/1, LEX nr 166500;.
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1951 r. K 1473/50, OSN(K) 1951/3/31, LEX nr 161276.
• Uchwała Sądu Najwyższego cała izba SN – Izba Karna z dnia 11 lipca 1952 r. KO 145/52, OSN(K) 1952/4/41, LEX nr 162632.
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 1963 r. IV K 745/62, LEX nr 170823.
• Obwieszczenie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 31 sierpnia 1963 r. o wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w sprawach przestępstw drogowych, M.P. 1963, nr 70, poz. 348.
• Kodeks karny z r. 1903 (przekład z rosyjskiego) z uwzględnieniem zmian i uzupełnień obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 1 maja 1921 r., Warszawa 1922, https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/50138/edition/50650/
• Cyprian T., Odpowiedzialność karna urzędników za przestępstwa gospodarcze w świetle orzecznictwa, „Państwo i Prawo” 1952, z. 11.
• Cyprian T., Wina w projekcie kodeksu karnego Polski Ludowej, „Nowe Prawo” 1952, nr 10.
• Cyprian T., Wypadki drogowe w 1963 roku w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1965, nr 4.
• Dziadzio A., Powszechna historia prawa, Warszawa 2008.
• Kładoczny P., Prawo jako narzędzie represji w Polsce Ludowej (1944–1956): prawna analiza kategorii przestępstw przeciwko państwu, Warszawa 2004.
• Kubec Z., Łukaszkiewicz Z., Niedobór gospodarczy w naszym prawie karnym. Uwagi de lege lata i de lege ferenda, „Nowe Prawo” 1952, nr 6.
• Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Lwów 1938 (reprint: Lublin 2012).
• Marek A., Prawo karne, Warszawa 2005.
• Pławski S., „Trzecia” wina, „Nowe Prawo” 1952, nr 10.
• Pławski S., Wina jako problem kodyfikacyjny, „Państwo i Prawo” 1951, z 2.
• Rzepecki T., Sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy w komunikacji drogowej (art. 215 § 1 k.k.), „Zeszyty problemowo-analityczne” 1968, nr 8.
• Siewierski M., Mały kodeks karny i ustawodawstwo przeciwfaszystowskie. Komentarz i orzecznictwo, Łódź 1949.
• Sójka-Zielińska K., Historia prawa, Warszawa 2000.
• Stawarska-Rippel A., Prawo sądowe Polski Ludowej 1944–1950 a prawo Drugiej Rzeczypospolitej, Katowice 2006.
• Szerer M., Po wstępnych pracach nad kodeksem karnym, „Nowe Prawo” 1957, nr 7–8.
• Śliwiński S., Polskie prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 1946.
• Świda W., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 1967.
• Tyszkiewicz L., Projekt kodeksu karnego z 1963 roku na tle ewolucji polskiego prawa karnego w XX wieku [w:] M. Mikołajczyk, J. Ciągwa, P. Fiedorczyk, A. Stawarska–Rippel, T. Adamczyk, A. Drogoń, W. Organiściak, K. Kuźmicz (red.), O prawie i jego dziejach księgi dwie. Studia ofiarowane Profesorowi Adamowi Lityńskiemu w czterdziestopięciolecie pracy naukowej i siedemdziesięciolecie urodzin. Księga II, Białystok – Katowice 2010.
• Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne – część ogólna, Kraków 2010.
• Zamiar ewentualny przy przestępstwach drogowych. Fragment referatu wygłoszonego na konferencji sędziów w Sądzie Wojewódzkim w Rzeszowie w dniu 27 marca 1965 r. „Biuletyn Ministerstwa Sprawiedliwości” 1965, nr 3.

Identifiers

DOI

10.14746/cph.2021.2.7

Biblioteka Nauki

2046208