Pierwszy Sondergericht na ziemiach polskich. Z działalności Sądu Specjalnego w Częstochowie (Sondergericht Tschenstochau) (1939-1945)

• Authors: Konrad Graczyk

Title variants

EN

The First Sondergericht on Polish soil. From the activity of the Special Court in Częstochowa (Sondergericht Tschenstochau) (1939-1945)

Abstracts

EN

The article concerns the activity of the Special Court in Częstochowa (Sondergericht Tschenstochau) between 1939 and 1945, i.e. one of the German special courts operating in the territory of the General Government. Tackling this topic is justified by a lack of even fragmentary findings in this area. Accordingly, the aim of the research was to make basic findings: what types of cases were dealt with by the Sondergericht; what was the nationality of the majority of the defendants; what sentences were handed out to them; was the death penalty pronounced, and if so, when; who led the work of the Sondergericht, what judges were its members and what prosecutors participated in the hearings at the Sondergericht, where did the lawyers involved in the work of the Sondergericht come from, were its judicial decisions challenged by extraordinary legal measures. Archival materials, literature, and media articles constitute the sources which served as the basis for the deliberations. On this basis, original and hitherto unknown findings concerning the Special Court in Częstochowa were made.

PL

Artykuł dotyczy działalności Sądu Specjalnego w Częstochowie (Sondergericht Tschenstochau) w latach 1939–1945, tj. jednego z niemieckich sądów specjalnych funkcjonujących na obszarze Generalnego Gubernatorstwa. Podjęcie tego tematu jest uzasadnione brakiem nawet fragmentarycznych ustaleń w tym obszarze. W związku z tym celem badań było poczynienie podstawowych ustaleń: jakiego rodzaju sprawy były rozpatrywane przez Sondergericht, oskarżeni jakiej narodowości przeważali, na jakie kary byli skazywani, czy i w jakich sprawach orzekano karę śmierci, kto kierował pracami Sondergerichtu, jacy sędziowie byli jego członkami i jacy prokuratorzy brali udział w rozprawach przed Sondergerichtem, skąd pochodzili prawnicy zaangażowani w prace Sondergerichtu, czy jego orzeczenia były wzruszane na drodze nadzwyczajnych środków prawnych. Podstawę źródłową rozważań stanowią archiwalia, literatura oraz prasa. Na tej podstawie poczyniono oryginalne, nieznane dotychczas ustalenia dotyczące Sądu Specjalnego w Częstochowie.

Keywords

EN

special court; death penalty; occupation; helping Jews

PL

sąd specjalny; kara śmierci; okupacja; pomoc Żydom

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Czasopismo Prawno-Historyczne
• Year: 2022
• Volume: 74
• Issue: 2
• Pages: 179-219

Dates

published

2022

Contributors

author

Konrad Graczyk

• Uniwersytet Śląski w Katowicach/Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie

• https://orcid.org/0000000209912036

References

• Gonet T., Kalek Weronika, Abram (Abramowicz) Natalia [w:] A. Namysło, G. Berendt (red.), Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Warszawa 2014.
• Góral J., Uzdowski M., Hitlerowski Sąd Specjalny w Piotrkowie Trybunalskim. Zarys działalności [w:] J. Góral (red.), Materiały z sesji naukowej: Okupacja hitlerowska w Piotrkowskiem, Piotrków Trybunalski 1998.
• Graczyk K., Sondergericht Kattowitz. Sąd Specjalny w Katowicach 1939–1945, Warszawa 2020.
• Jastrzębski W., Terror i zbrodnia. Eksterminacja ludności polskiej i żydowskiej w rejencji bydgoskiej w latach 1939–1945, Warszawa 1974.
• Konieczny A., Pod rządami wojennego prawa karnego Trzeciej Rzeszy. Górny Śląsk 1939–1945, Warszawa – Wrocław 1972.
• Kozyra W., Okupacyjna administracja niemiecka na ziemiach Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1939–1945, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G, Ius” 2013, t. 60, z. 1.
• Majer D., „Narodowo obcy” w III Rzeszy. Przyczynek do narodowosocjalistycznego ustawodawstwa i praktyki prawniczej w administracji i wymiarze sprawiedliwości ze szczególnym uwzględnieniem ziem wcielonych do Rzeszy i Generalnego Gubernatorstwa, Warszawa 1989.
• Mielnik H., Sądownictwo polskie (nieniemieckie) w dystrykcie lubelskim Generalnego Gubernatorstwa w latach 1939–1944, Lublin 2020.
• Pietrzykowski J., Cień swastyki nad Jasną Górą. Częstochowa w okresie hitlerowskiej okupacji 1939–1945, Katowice 1985.
• Pietrzykowski J., Hitlerowcy w Częstochowie w latach 1939–1945, Poznań 1959.
• Pietrzykowski J., Hitlerowcy w powiecie częstochowskim 1939–1945, Katowice 1972.
• Pietrzykowski J., W obliczu śmierci. Przyczynki do historii Częstochowy w okresie hitlerowskiej okupacji, Katowice 1966.
• Urbański K., Zagłada Żydów w dystrykcie radomskim, Kraków 2004.
• Wrzyszcz A., Okupacyjne sądownictwo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945. Organizacja i funkcjonowanie, Lublin 2008.
• Wrzyszcz A., Placówka Zapasowa Organów Resortu Sprawiedliwości Generalnego Gubernatorstwa w Görlitz 1944–1945 [w:] M. Głuszak, D. Wiśniewska-Jóźwiak (red.), Nil nisi veritas. Księga dedykowana Profesorowi Jackowi Matuszewskiemu, Łódź 2016. https://doi.org/10.18778/8088-187-7.35
• Wrzyszcz A., Z działalności Sądu Specjalnego w Radomiu (1939–1945), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2001, t. 53, z. 1.
• Zarzycki E., Działalność hitlerowskiego Sądu Specjalnego w Bydgoszczy w latach 1939–1945, Bydgoszcz 2000.

Identifiers

DOI

10.14746/cph.2022.2.8

Biblioteka Nauki

14976334