Znaczenie przywileju koszyckiego z 1374 roku wobec rozważań o prawach kobiet w Polsce

• Authors: Julia Lisiecka

Title variants

EN

The significance of the Privilege of Košice of 1374 in light of ruminations about women’s rights in Poland

Abstracts

EN

The subject matter of the present article concerns an aspect of the Košice privilege of 1374 which has been hitherto unnoticed by history scholars. In addition to the unquestionable significance of this act for the development of the noble’s democracy, its gravity is also connected with the fact that it was the first legal act in Poland dealing with women’s rights. Granting of the privilege of 1374 is presented in a historical context by placing this legal event against the background of the situation in the Polish territories in the 14th century, while taking into account historical, political, social, and cultural issues. The legal and social situation of women is also portrayed. The provisions of the Košice privilege are characterized and particular emphasis is placed on the purpose of its granting, i.e. guaranteeing the succession to the Polish throne to the daughters of Louis the Great, and its consequences are delineated.

PL

Problematyka artykułu dotyczy niedostrzeganego dotąd przez badaczy historii aspektu przywileju koszyckiego z 1374 r. Oprócz niewątpliwego znaczenia tego aktu dla rozwoju demokracji szlacheckiej miał on także znaczenie jako pierwszy akt prawny na ziemiach polskich traktujący o prawach kobiet. Nadanie przywileju z 1374 r. przedstawiono w kontekście dziejowym przez ujęcie tego zdarzenia prawnego na tle sytuacji na ziemiach polskich w XIV wieku, uwzględniając zagadnienia historyczne, polityczne, społeczne i kulturowe. Ukazano również sytuację prawno-społeczną kobiet. Scharakteryzowano postanowienia przywileju koszyckiego, z uwzględnieniem celu jego nadania, tj. zagwarantowania córkom Ludwika I Wielkiego sukcesji tronu polskiego, oraz omówiono jego następstwa. Przedstawiono nadanie przywileju z 1374 roku w kontekście dziejowym poprzez uplasowanie tego zdarzenia prawnego na tle sytuacji na ziemiach polskich w XIV wieku, uwzględniając zagadnienia historyczne, polityczne, społeczne oraz kulturowe. Wskazano również na sytuację prawno – społeczną kobiet. Scharakteryzowano postanowienia przywileju koszyckiego, ze szczególnym uwzględnieniem celu jego nadania, tj. zagwarantowania córkom Ludwika I Wielkiego sukcesji tronu polskiego oraz wskazano na jego następstwa.

Keywords

EN

privilege of Košice; noble privileges; Louis the Great; Casimir the Great; Jadwiga of Poland; women’s rights

PL

przywilej koszycki; przywileje szlacheckie; Ludwik I Wielki; Kazimierz Wielki; Jadwiga Andegaweńska; prawa kobiet

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Czasopismo Prawno-Historyczne
• Year: 2023
• Volume: 75
• Issue: 1
• Pages: 161-180

Dates

published

2023

Contributors

author

Julia Lisiecka

• Adam Mickiewicz University in Poznań

• https://orcid.org/0000000303175810

References

• Adamiak E., Kobiety w Biblii. Stary Testament, Kraków 2006.
• Bogucka M., Gorsza płeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI, Warszawa 2005.
• Blazer O., Królestwo Polskie 1295–1370, Kraków 2005.
• Czubiński A., Topolski J., Historia Polski, Wrocław 1988.
• Dąbrowski J., Korona Królestwa Polskiego w XVI wieku, Kraków 2010.
• Dziadzio A., Powszechna historia prawa, Warszawa 2012.
• Długosz J., Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, księga X, red. J. Mrukówna, Warszawa 1981.
• Helios J., Jedlecka W., Wpływ feminizmu na sytuację społeczno-prawną kobiet, Wrocław 2016.
• Galwas S., Król i stany w późnośredniowiecznej Europie Środkowo-Wschodniej wobec modernizacji państwa [w:] A. Marzec, M. Wilamowski (red. ), Król w Polsce XIV i XV wieku, Kraków 2006.
• Grodziski S., Obywatelstwo w szlacheckiej Rzeczypospolitej, Kraków 1964.
• Grodziski S., Porównawcza historia ustrojów państwowych, Kraków 2008.
• Grzybowski K., Teoria reprezentacji w Polsce epoki odrodzenia, Warszawa 1959.
• Ihnatowicz I., Mączak A., Zientara B., Społeczeństwo polskie od X do XX wieku, Warszawa 1979.
• Janko z Czarnkowa, Kronika, oprac. M. D. Kowalski, tłum. J. Żerbiłło, Kraków 2012.
• Janko z Czarnkowa, Ludwik Węgierski [w:] A. Wyrobisz, Poczet królów i książąt polskich, Warszawa 1978.
• Kulesza R., Kowalewski K., Zrozumieć przeszłość. Starożytność i średniowiecze, Warszawa 2013.
• Marzec A., W przededniu zjazdu koszyckiego. Dokument królowej Elżbiety Łokietkówny z 7 września 1374 roku, „Roczniki Historyczne" 2016, t. LXXXII, s. 139–148.
• Matuszewski J., Przywileje i polityka podatkowa Ludwika Węgierskiego w Polsce, Łódź 1983.
• Russocki S., Równość w stadle a struktury stanowe średniowiecznej Polski. Garść uwag semantycznych [w:] S. K. Kuczyński (red.), Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. IV, Warszawa 1990.
• Salmonowicz S., La noblesse polonaise contre l’arbitraire du pouvoir royal: les privilèges judiciaires de la noblesse, „Revue historique de droit français et étranger” 1994, nr 1, s. 21–29.
• Sawicki J., Przywilej koszycki z 1374 roku [w:] Wybór tekstów źródłowych z historii państwa i prawa polskiego, oprac. J. Sawicki, Warszawa 1952.
• Sobańska-Bondaruk M., Lenard S., Wiek V–XV w źródłach, Warszawa 2003.
• Sokołowska M., Rozdeptane na chwałę Bożą, Gdańsk 1995.
• Sroka S., Genealogia Andegawenów węgierskich, Kraków 2015.
• Sucheni-Grabowska A., Spory królów ze szlachtą polską, Kraków 1988.
• Sucheni-Grabowska A., Żaryń M., Między monarchią a demokracją. Studia z dziejów Polski XV–XVIII wieku, Warszawa 1994.
• Wyczański A., Uwarstwienie społeczne w Polsce XVI wieku. Studia, Wrocław 1977.
• Wyrozumski J., Fragment postanowień w Budzie [w:] J. Wyrozumski, Dzieje Polski piastowskiej, Kraków 2017.
• Zwoliński A., Kobieta silna płeć, Kraków 2016.
• Anna Jagiellonka – ostatni król z dystastii Jagiellonów, https://www.polskieradio24.pl/39/156/Artykul/2203654,Anna-Jagiellonka-ostatni-krol-z-dynastii-Jagiellonow [dostęp: 29.04.2022].
• Przywileje szlacheckie [w:] Encyklopedia PWN, https://www.encyklopedia.pwn.pl/;3964006.html [dostęp: 1.05.2022].
• stycznia 1355 roku został nadany przywilej budziński, Historykon.pl, 24.01.2022, https://historykon.pl/24-stycznia-1355-roku-zostal-nadany-przywilej-budzinski/[dostęp: 30.04.2022].
• Kamieński A., Anna Jagiellonka (król Polski 1575–1596), https://twojahistoria.pl/encyklopedia/anna-jagiellonka-krol-polski-1575-1596/ [dostęp: 29.04.2022].
• Pytko K., Pełna kontrola i kult dziewictwa. Dyskryminacja kobiet. Od zawsze. W każdej kulturze, 2020, https://www.focus.pl/artykul/slaba-piekna-czy-gorsza-o-przypisanej-kobietom-roli [dostęp: 1.05.2022].
• Stan społeczny [w:] Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl›haslo›stan-spoleczny [dostęp: 1.05.2022].
• Uruszczak W., Przywilej koszycki [w:] Muzeum Historii Polski. Kalendarium historyczne, https://muzhp.pl/pl/e/15/przywilej-koszycki [dostęp: 1.05.2022].

Identifiers

DOI

10.14746/cph.2023.1.6

Biblioteka Nauki

14793554