Z działalności niemieckiego Sądu Specjalnego w Radomiu (1939–1945)

• Authors: Konrad Graczyk

Title variants

EN

The activity of the Special Court in Radom (1939–1945)

Abstracts

EN

The article concerns the activity of the Special Court in Radom (German: Sondergericht Radom) between 1939 and 1945, i.e. one of German special courts, which functioned on the territories of the General Government. Andrzej Wrzyszcz published an article on this topic years ago. Taking up this topic once again is justified by the fact that new sources were obtained, which makes it possible to extend and supplement the previous findings. The sources pertain to all the most significant areas of the special court's activity, such as the person of the first chairman and the circumstances surrounding the court’s establishment, the profiles of its judges, the preserved judicial decisions as well as the number of people sentenced to death. The paper also presents selected judgments which were passed in the special court, among others, for helping Jews, leaving the ghetto without authorization, or a German official abusing the Polish population.

PL

Artykuł dotyczy działalności Sądu Specjalnego w Radomiu (Sondergericht Radom) w latach 1939–1945, czyli jednego z niemieckich sądów specjalnych funkcjonujących na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Przed laty pisał o tym Andrzej Wrzyszcz. Ponowne podjęcie tego tematu jest uzasadnione dotarciem do nowych źródeł, które pozwalają na rozszerzenie i uzupełnienie dotychczasowych ustaleń. Dotyczą one najważniejszych obszarów działalności sądu specjalnego, takich jak osoba pierwszego prezesa i okoliczności powołania sądu, sylwetki sędziów, zachowane orzecznictwo oraz liczba osób skazanych na karę śmierci. W artykule przedstawiono również wybrane wyroki sądu specjalnego, m.in. za pomoc Żydom, samowolne opuszczenie getta czy znęcanie się niemieckiego urzędnika nad ludnością polską.

Keywords

EN

death penalty; special courts; German occupation; General Government; helping Jews

PL

kara śmierci; sądy specjalne; okupacja niemiecka; Generalne Gubernatorstwo; pomoc Żydom

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Czasopismo Prawno-Historyczne
• Year: 2023
• Volume: 75
• Issue: 2
• Pages: 147-181

Dates

published

2023

Contributors

author

Konrad Graczyk

• University of Silesia

• https://orcid.org/0000000209912036

References

• Bartnicka A., Światopogląd w działaniu. Heinrich Himmler i jego wizja rasowego imperium III Rzeszy, Gdańsk 2023.
• Franecki J., Działalność sądów specjalnych w dystrykcie radomskim, Kielce 1978.
• Franecki J., Hitlerowski aparat policyjny i sądowniczy i jego działalność w dystrykcie radomskim ze szczególnym uwzględnieniem ziemi radomskiej, Radom 1978.
• Góral J., Uzdowski M., Hitlerowski Sąd Specjalny w Piotrkowie Trybunalskim. Zarys działalności [w:] J. Góral (red.), Materiały z sesji naukowej: Okupacja hitlerowska w Piotrkowskiem, Piotrków Trybunalski 1998.
• Graczyk K., Ewakuacja Sądu Specjalnego w Bielsku (Sondergericht Bielitz) w świetle raportów urzędnika bielskiej prokuratury z 1945 roku, „Szkice Archiwalno-Historyczne” 2017, nr 14, s. 149–155.
• Graczyk K., Opinia profesora Władysława Woltera w sprawie działalności sądów niemieckich na obszarach polskich w okresie najazdu hitlerowskiego, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2021, t. 14, z. 2, s. 221–257.
• Graczyk K., Pierwszy Sondergericht na ziemiach polskich. Z działalności Sądu Specjalnego w Częstochowie (Sondergericht Tschenstochau) (1939–1945), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2022, z. 2, s. 179–219.
• Graczyk K., Sądy specjalne III Rzeszy jako „sądy doraźne frontu wewnętrznego” (1933–1945), „Miscellanea Historico-Iuridica” 2019, t. XVIII, z. 2, s. 165–201.
• Graczyk K., Sondergericht Kattowitz. Sąd Specjalny w Katowicach 1939–1945, Warszawa 2020.
• Graczyk K., Z działalności Sądu Specjalnego w Piotrkowie (Sondergericht Petrikau) (1939–1945), „Saeculum Christianum” 2023, t. XXX, nr 2, s. 268–284.
• Graczyk K., Z organizacji i działalności Sądu Specjalnego w Kielcach (Sondergericht Kielce) (1939–1945), „Zeszyty Prawnicze” 2023, t. 23, nr 1, s. 79–126.
• Handbuch der Justizverwaltung, Berlin 1942.
• Majer D., „Narodowo obcy” w III Rzeszy. Przyczynek do narodowosocjalistycznego ustawodawstwa i praktyki prawniczej w administracji i wymiarze sprawiedliwości ze szczególnym uwzględnieniem ziem wcielonych do Rzeszy i Generalnego Gubernatorstwa, Warszawa 1989.
• Mielnik H., Sądownictwo polskie (nieniemieckie) w dystrykcie lubelskim Generalnego Gubernatorstwa w latach 1939–1944, Lublin 2020.
• Okupacja i ruch oporu w Dzienniku Hansa Franka 1939–1945, t. 1, Warszawa 1970.
• Piątkowski S., Antoniak Bazyli [w:] A. Namysło, G. Berendt (red.), Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Warszawa 2014.
• Piątkowski S., Radom w latach wojny i okupacji niemieckiej (1939–1945), Lublin – Warszawa 2019.
• Piątkowski S., Sądownictwo radomskie. Zarys historii, Radom 2017.
• Piątkowski S., Więzienie niemieckie w Radomiu 1939–1945, Lublin 2009.
• Piątkowski S., Zapomniane ofiary. O przestępcach kryminalnych i ich losach w Radomskiem w pierwszym roku okupacji hitlerowskiej [w:] U. Oettingen, J. Szczepański (red.), Społeczeństwo i kultura w regionie świętokrzyskim w XIX i XX wieku, Kielce 2009.
• Piątkowski S., Władysław Tyczyński [w:] A. Namysło, G. Berendt (red.), Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Warszawa 2014.
• Wrzyszcz A., Okupacyjne sądownictwo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945. Organizacja i funkcjonowanie, Lublin 2008.
• Wrzyszcz A., Placówka Zapasowa Organów Resortu Sprawiedliwości Generalnego Gubernatorstwa w Görlitz 1944–1945, [w:] M. Głuszak, D. Wiśniewska-Jóźwiak (red.), Nil nisi veritas. Księga dedykowana Profesorowi Jackowi Matuszewskiemu, Łódź 2016.
• Wrzyszcz A., Sądownictwo SS i policji w Generalnym Gubernatorstwie (stan badań), „Studia Iuridica Lublinensia” 2013, t. 19, s. 361–371.
• Wrzyszcz A., Z badań nad ewakuacją organów resortu sprawiedliwości Generalnego Gubernatorstwa w latach 1944–1945, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2008, nr 11, s. 263–275.
• Wrzyszcz A., Z działalności Sądu Specjalnego w Radomiu (1939–1945), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2001, z. 1, s. 327–342.

Identifiers

DOI

10.14746/cph.2023.2.9

Biblioteka Nauki

31348401