Wątki religijne w twórczości i życiu Klemensa Janickiego (1516-1543)

• Authors: Ignacy Lewandowski

Title variants

EN

Religious themes in the works and life of Klemens Janicki (1516-1543)

Abstracts

EN

Klemens Janicki (1516-1543), arguably the greatest Latin poet in Poland, is little known to the people of our times. He was a citizen of Greater Poland, born in Januszkowo near Żnin. In each of the genres practiced by him, be it elegy or epigram, complaint or satire, or wedding song, not to speak of the paraphrase of the psalms of David, we fi nd minor or major references to religion. What did the author convey in them? Beautiful images of faith in God the Father, the humanity of Christ, the powerful intercession of the Most Blessed Virgin Mary; depictions of the holy Polish martyrs, Adalbert and Stanislaus; the author’s own attitude to historical and his contemporary representatives of the Church. These images give preeminent evidence of the Catholic profi le of the faith professed by Janicki. The occasional critical words do not pertain to the truths of faith as such but to inadequate obedience of them in everyday life, so the criticism indicates the poet’s intellectual and emotional support of those truths and his concern for an explicitness of people’s attitudes irrespective of their social status. Lutheran infl uences are scarce in his works, though noticeable in some utterances. He was strongly opposed to Islam which was then spreading through armed invasion. Being versatile in the philosophy and spirit of the ancient world he did not identify with it in questions of faith and morality. Janicki’s faith – as can be gathered from the presented themes – was the mature Catholic faith of a renaissance intellectual and not that of a meek and humble son of a peasant from Januszkowo near Żnin.

PL

Klemens Janicki (1516-1543), bodaj największy poeta łaciński w Polsce, dla ludzi naszych czasów jest postacią mało znaną. Wielkopolanin, urodził się w Januszkowie pod Żninem. W każdym gatunku jego twórczości, czy to będzie elegia, czy epigram, czy skarga i satyra, czy pieśń weselna, nie mówiąc o parafrazie psalmu Dawidowego, znajdziemy mniejsze lub większe nawiązania do religii. Co w nich autor przekazał? Przepiękne obrazy wiary w Boga Ojca i Syna Bożego, w człowieczeństwo Chrystusa, w potężne wstawiennictwo Najświętszej Bogarodzicy Dziewicy, namalował wzory świętych polskich męczenników, Wojciecha i Stanisława, nakreślił swój stosunek do historycznych i aktualnych przedstawicieli Kościoła. Obrazy te zdecydowanie świadczą o katolickim profilu wyznawanej wiary. Pojawiające się w nich niekiedy słowa krytyczne nie dotyczą samych prawd wiary, lecz przestrzegania ich w praktyce codziennego życia, i wskazują raczej na intelektualną i emocjonalną sympatię dla nich oraz na troskę poety o jednoznaczność ludzkich postaw niezależnie od społecznego statusu. Luterańskie wpływy na niego były niewielkie, chociaż widoczne w niektórych wypowiedziach. Z całą mocą natomiast występował przeciw islamowi szerzącemu się w Europie przez zbrojne najazdy. Znając na wylot filozofię i ducha starożytnego świata, nie identyfikował się z nim w kwestiach wiary i moralności. Wiara Janickiego bowiem – jak to wynika z przedstawionych wątków – była dojrzałą katolicką wiarą renesansowego intelektualisty, a nie cichego i pokornego syna chłopa z Januszkowa pod Żninem.

Keywords

PL

Klemens Janicki; wątki religijne; luteranizm; islam; duchowieństwo

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski
• Year: 2018
• Issue: 13
• Pages: 7-26

Dates

published

2018

Contributors

author

Ignacy Lewandowski

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Filologii Klasycznej

• https://orcid.org/0000000240023640

References

• Clementis Ianicii poetae laureati Carmina. Edidit... L. Ćwikliński, Cracoviae 1930.
• Klemens Janicki, Carmina. Dzieła wszystkie. Wydał i wstępem (I) poprzedził J. Krokowski, przełożył E. Jędrkiewicz, wstęp (II), komentarz, similia, appendices, słownik imion własnych i indeks oprac. J. Mosdorf, Kraków 1966.
• Klemens Janicjusz, Poezje wybrane. Wybrał, przełożył i wstępem poprzedził Zygmunt Kubiak, Warszawa 1975.
• Medytacje Janicjusza. Wybór, wstęp, przekład, komentarz Z. Kubiak, Warszawa 1993.
• Brückner A., Dzieje kultury polskiej, Warszawa 1958, t. 2.
• Ćwikliński L., Poeta uwieńczony, 1516-1543, Kraków 1893.
• Kuehn A., Zdrowie Klemensa Janickiego z apteką w tle, Żnin 2016.
• Lewandowski I., Poeta laureatus czyli Życie i dzieło Klemensa Janickiego, [krótki wybór poezji w polskim przekładzie oraz ilustracje], Żnin 2016.
• Lewandowski I., Janickiego epigramy o arcybiskupach gnieźnieńskich, w: I. Lewandowski, Polonia Latina. Szkice o literaturze łacińskiej w dawnej Polsce. Do druku podali A.W. Mikołajczak, K. Dominas i M. Miazek-Męczyńska, Gniezno 2007.
• Modlińska A., Indywidualizacja wyznania modlitewnego w poetyckiej parafrazie psalmu „In te, Domine, speravi” Klemensa Janickiego, Studia Classica et Neolatina, t. 6, Od Średniowiecza po Oświecenie, Gdańsk 2004.
• Sawicki S., Matka Boska w poezji średniowiecza i renesansu, w: Matka Boska w poezji polskiej, t. I, Lublin 1959.
• Stawecka K., Religijna poezja łacińska XVI wieku w Polsce. Zagadnienia wybrane, Lublin 1964.
• Urban-Godziek G., Elegia renesansowa. Przemiany gatunku w Polsce i w Europie, Kraków 2005.

Identifiers

DOI

10.14746/e.2018.13.1

Biblioteka Nauki

2043602