„Dodatki” a kategoria jedności w poetyce klasycyzmu postanisławowskiego

• Authors: Helena Markowska

Title variants

EN

“Additions” and the Category of Unity in the Poetics of Post-Stanisław Classicism

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poświęcono teorii „epizodów” w poetyce polskiej dwóch pierwszych dziesięcioleci XIX wieku. Przeanalizowano w nim teksty związane z nurtem klasycyzmu postanisławowskiego, zawierające wskazania dotyczące wprowadzania do utworu literackiego fragmentów niezwiązanych z jego głównym wątkiem, zwanych ustępami. W celu odtworzenia teorii warunkującej funkcjonowanie tych swoistych „dodatków” konieczna okazała się analiza jednej z podstawowych kategorii estetycznych epoki – kategorii jedności. Zostaje ona powiązana z ówczesną teorią percepcji dzieła sztuki mającą swoje korzenie w filozofii kartezjańskiej. W ten sposób rozważania o epizodach i jedności stają się punktem wyjścia do weryfikacji obiegowych przekonań o arbitralności klasycystycznych „reguł”.

EN

The article deals with the theory of “epssodes” in Polish poetics in the first two decades of the nineteenth century. It offers an analysis of texts from the school of Post-Stanisław Classicism, containing guidelines concerning the introduction into a literary work of passages not connected to its main current, called digressions. For the purpose of creating a theory conditioning the functioning of these peculiar “additions,” an analysis of one of the basic aesthetic categories of that era, the category of unity, proves necessary. That analysis is connected with a theory of the perception of the work of art, popular at that time, with roots in Cartesian philosophy. Thus reflections on episodes and unity become a point of departure for testing current beliefs about the arbitrariness of classicist “rules.”

Keywords

PL

epizod; ustęp; trzy jedności; klasycyzm postanisławowski; jedność

EN

episode; digression; three unities; Post-Stanisław Classicism; epic; episode; digression; three unities; Post-Stanisław Classicism; epic

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2016
• Issue: 6
• Pages: 90-103

Dates

published

2016-10-28

Contributors

author

Helena Markowska

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000-0003-1219-3084

References

• Archiwum do dziejów literatury i oświaty w Polsce. Kraków: Nakł. Akademii Umieje̦tności, 1878.
• Borowski, Leon. „Rozbiór «Samoluba», komedii w V aktach wierszem J.U. Niemcewicza”. W Uwagi nad poezją i wymową i inne pisma krytycznoliterackie, zredagowane przez Stanisław Buśka-Wroński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972.
• Borowski, Leon. Uwagi nad poezją i wymową i inne pisma krytycznoliterackie. Zredagowane przez Stanisław Buśka-Wroński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972.
• Brodziński, Kazimierz. „Literatura polska. Odczyty uniwersyteckie”. W Pisma, T. 4. Poznań: Drukiem J.I. Kraszewskiego, 1872.
• Brodziński, Kazimierz. Pisma. T. 4. Poznań: Drukiem J.I. Kraszewskiego, 1872.
• Korzeniowski, Józef. Kurs poezji. Warszawa, 1829.
• Kropiński, Ludwik. Rozmaite Pisma. Lwów, 1844.
• Kropiński, Ludwik. „Sztuka Rymotwórcza”. W Rozmaite Pisma. Lwów, 1844.
• Królikowski, Józef Franciszek. Rys poetyki wedle przepisów teoryi w szczegółach z najznakomitszych autorów czerpanej. Poznań: nakł. wydawcy, 1828.
• Królikowski, Józef Franciszek. Wzory estetyczne poezyi polskiéj w pięknościach pierwszych mistrzów naszych, z przytoczeniem teoryi wystawione. Poznań: E.S. Mittler, 1826.
• Linde, Samuel Bogumił. Słownik języka polskiego. T. 6. Warszawa: Państw. Inst. Wydawn., 1951.
• Mickiewicz, Adam. Dziela. Proza artystyczna i pisma krytyczne. T. 5. Warszawa: Czytelnik, 1996.
• Mickiewicz, Adam. „Uwagi nad Jagiellonidą D. Bończy Tomaszewskiego”. W Dziela. Proza artystyczna i pisma krytyczne, T. 5. Warszawa: Czytelnik, 1996.
• Osiński, Ludwik. Dzieła. T. 2. Warszawa: nakł. wdowy po autorze, 1861.
• Osiński, Ludwik. Dzieła. T. 3. Warszawa: nakł. wdowy po autorze, 1861.
• Osiński, Ludwik. „Wykład literatury porównawczej”. W Dzieła, T. 2. Warszawa: nakł. wdowy po autorze, 1861.
• Osiński, Ludwik. „Wykład literatury porównawczej”. W Dzieła, T. 3. Warszawa: nakł. wdowy po autorze, 1861.
• Piechota, Marek. Żywioł epopeiczny w twórczości Juliusza Słowackiego. Katowice: Śląsk, 1993.
• Pietraszko, Stanislaw. Doktryna literacka polskiego klasycyzmu. Wroclaw: Zakl. Narod. im Ossolinkich, 1966.
• Potocki, Stanisław Kostka. O wymowie i stylu. T. 4. Warszawa: Nakł. Zawadzkiego i Węckiego, 1815.
• Przybylski, Ryszard. Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec królestwa polskiego. Gdańsk: Wydawn. Marabut, 1996.
• Ratajczak, Dobrochna, red. Polska tragedia neoklasycystyczna. Wroclaw Warszawa: Ossolineum, 1988.
• Ratajczak, Dobrochna, red. „Wstęp”. W Polska tragedia neoklasycystyczna. Wroclaw Warszawa: Ossolineum, 1988.
• Sławiński, Janusz, red. Słownik terminów literackich. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo, 1988.
• Słowacki, Euzebiusz. Dzieła z pozostałych rękopismów ogłoszone. T. 1. Wilno: J. Zawadzki, 1826.
• Słowacki, Euzebiusz. „O poezji”. W Dzieła z pozostałych rękopismów ogłoszone. Wilno: J. Zawadzki, 1826.
• Słowacki, Euzebiusz. „Teoria smaku w dziełach sztuk pięknych”. W Dzieła z pozostałych rękopismów ogłoszone., T. 1. Wilno: J. Zawadzki, 1826.
• Strzyżewski, Mirosław, red. Rozprawy literackie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydaw., 2000.
• Strzyżewski, Mirosław, i Maurycy Mochnacki, red. „Niektóre uwagi nad poezją romantyczną z powodu rozprawy Jana Śniadeckiego”. W Rozprawy literackie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydaw., 2000.
• Wężyk, Franciszek. „O poezji dramatycznej”. W Archiwum do dziejów literatury i oświaty w Polsce. Kraków: Nakł. Akademii Umieje̦tności, 1878.
• Żbikowski, Piotr. Klasycyzm postanisławowski: doktryna estetycznoliteracka. Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk., 1984

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2016.6.26754