Pamflet 6, grudzień 2013. „Operacjonalizowanie” albo funkcja pomiaru we współczesnej teorii literatury

• Authors: Franco Moretti

Title variants

EN

Jak „działa” wiersz? O składni zdania awangardowego

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule poruszana jest kwestia operacjonalizacji danych w kontekście badania literatury. Autor pokazuje jak szerokie może być zastosowanie metod empirycznych w badaniu historii literatury. Przedstawia operacjonalizajcję jako odpowiedź na problem „big data” w kontekście myślenia o literaturze. Zastosowanie metod empirycznych daje możliwość uzyskania bardziej złożonego i pełniejszego obrazu literatury i gatunków literackich różnych okresów i epok. W artykule pojawia się myśl, że nowa metoda dostarcza narzędzi nie tylko do stworzenia bardziej rozbudowanego opisu tekstów literackich, ale także do rozpoznawania tendencji literackich i prowadzenia nad nimi badań. Bazując na materiale tekstów dramatycznych, autor pokazuje jak operacjonalizacja danych może stać się punktem wyjścia do prowadzenia badań nad postacioprzestrzenią i słowoprzestrzenią - ilością miejsca zajmowaną przez kwestie poszczególnych postaci i konkretnych słów pojawiających się w teście oraz relacji między nimi. Zamykając artykuł, autor ukazuje w jaki sposób operacjonalizacja i empiryczne metody badania literatury mogą rzucić nowe światło na nawet tak kluczowe i klasyczne kwestie z zakresu literaturoznawstwa jak heglowska teoria konfliktu tragicznego i lektura Antygony.

EN

Pytanie, jakie chciałam w moich wersyfikacyjnych rozważaniach postawić, w punkcie wyjścia dotyczy nie tylko i nie tyle składni zdania awangardowego. Zasadza się ono raczej na próbie zmierzenia się z płaskością kartki papieru – z czym powiązana byłaby intuicja możliwej przestrzenności i ruchomości układów składniowych – której próbowali dopracować się awangardziści, stawiając wobec swoich wierszy postulaty „budowy”. Taką możliwość stworzyć może retoryka, jeżeli retoryczne przesłanki kompozycji dzieła (chcę je rozumieć raczej jako „działanie”), wykorzystane zostaną nie tyle jako narzędzia opisujące stylistyczne aspekty tekstu, ale jako systemat twórczych dyspozycji, powiązanych z odbiorem, traktowanym w kategoriach actio – wykonywania tekstu artystycznego. Tekst poetycki w takim ujęciu byłby „notacją” – na podobieństwo zapisu nutowego w muzyce – jego „wykonanie” polegałoby zaś na „mimetycznym” powtórzeniu czynności twórczych autora.

Keywords

PL

operacjonalizacja; wykresy; Antygona; drzewa; metody empiryczne w humanistyce; mapy; konflikt tragiczny

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2017
• Issue: 10
• Pages: 92-109

Dates

published

2017-12-19

Contributors

author

Franco Moretti

• Uniwersytet Stanforda

• https://orcid.org/0000-0002-7941-8092

References

• Austen, Jane. Duma i uprzedzenie. Warszawa: Świat Książki, 2005.
• Bridgman, Percy Williams. The Logic of Modern Physics. New York: Macmillan, 1927.
• Denniston, John Dewar, i Kenneth James Dover. The Greek Particles. London: Duckworth, 1950.
• Gross, Adolf. Die Stichomythie in der griechischen Tragödie und Komödie, ihre Anwendung und ihr Ursprung. Leipzig: Weidmann, 1905.
• Hagel, Georg Wilhelm Friedrich. Aesthetics. Oxford: Oxford University Press, 1975.
• Hancock, John Leonard. Studies in stichomythia. Chicago: Univ. Pr., 1917.
• Hands, D. Wade. „On Operationalisms and Economics”. Journal of Economic Issues, 2004.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Wykłady o estetyce. Warszawa: Panstwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.
• Koyré, Alexandre. „Du monde de l’ ‘à-peu-près’ à l’univers de la précision”. W Études d’histoire de la pensée philosophique. Paris: Gallimard, 1961.
• Kuhn, Thomas S. „The function of measurement in modern physical science”. W The essential tension: Selected studies in scientific tradition and change. Chicago: University of Chicago Press, 1977.
• Moretti, Franco. „Network theory, plot analysis”. Udostępniono 20 listopad 2017. https://litlab.stanford.edu/LiteraryLabPamphlet2.pdf.
• Sofokles. Antygona. Wrocław: Ossolineum, 1995.
• Woloch, Alex. The One vs. the Many: Minor Characters and the Space of the Protagonist in the Novel. Princeton: Princeton University Press, 2003

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2017.10.26796