Jak „działa” wiersz? O składni zdania awangardowego

• Authors: Joanna Orska

Title variants

EN

How Does Free Verse “Work”? On the Syntax of the Avant Garde

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Pytanie, jakie chciałam w moich wersyfikacyjnych rozważaniach postawić, w punkcie wyjścia dotyczy nie tylko i nie tyle składni zdania awangardowego. Zasadza się ono raczej na próbie zmierzenia się z płaskością kartki papieru – z czym powiązana byłaby intuicja możliwej przestrzenności i ruchomości układów składniowych – której próbowali dopracować się awangardziści, stawiając wobec swoich wierszy postulaty „budowy”. Taką możliwość stworzyć może retoryka, jeżeli retoryczne przesłanki kompozycji dzieła (chcę je rozumieć raczej jako „działanie”), wykorzystane zostaną nie tyle jako narzędzia opisujące stylistyczne aspekty tekstu, ale jako systemat twórczych dyspozycji, powiązanych z odbiorem, traktowanym w kategoriach actio – wykonywania tekstu artystycznego. Tekst poetycki w takim ujęciu byłby „notacją” – na podobieństwo zapisu nutowego w muzyce – jego „wykonanie” polegałoby zaś na „mimetycznym” powtórzeniu czynności twórczych autora.

EN

The question I wish to pose through my remarks on versification is not limited to the syntax of the avant-garde sentence. It is rooted, rather, in an attempt to reckon with the flat nature of the sheet of paper, and the spatial and dynamic possibilities it implies. The artists of the Polish Avant Garde attempted to refine this, identifying their poems as “constructions”. Rhetoric allows us to hone this possibility, if its premises for the composition of a work (which I prefer to define as an “action”) are mobilised not only as tools for describing the stylistic aspects of a text, but as a system of creative cues that engage the reader. This process is understood as actio – the implementation of the artistic text. In this approach, the poetic text becomes a “notation”, not unlike the sequence of notes documented in music, while its “implementation” consists of the “mimetic” repetition of the author’s creative actions.

Keywords

PL

performatywność; awangarda; układ rozkwitania; figura składniowa; wiersz wolny; poetyka; układ rozkwitaniaretoryka

EN

performativity; the Avant Garde; blossoming syntax; figures of syntax. free verse; poetry; rhetoric; performativity; the Avant Garde; blossoming syntax; figures of syntax. free verse; poetry; rhetoric

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2017
• Issue: 10
• Pages: 110-131

Dates

published

2017-12-19

Contributors

author

Joanna Orska

• Uniwersytet Wroclawski

• https://orcid.org/0000-0001-5065-6719

References

• Aleksandra Okopień-Sławińska. „Wiersz awangardowy dwudziestolecia międzywojennego (postawy, granice, możliwości)”. Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej, nr 2 (1965).
• Arystoteles. Etyka nikomachejska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.
• Barłowska, Maria, Agnieszka Jadwiga Budzyńska-Daca, Piotr Wilczek, Monika Bogdanowska, Elżbieta Dutka, Wacław Forajter, Beata Gaj, i in. Retoryka. Warszawa: PWN, 2015.
• Burke, Kenneth. „Tradycyjne zasady retoryki”. W Retoryka (Tematy teoretycznoliterackie, archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”), zredagowane przez Marek Skwara. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2008.
• Deleuze, Gilles, i Felix Guattari, red. Co to jest filozofia? Gdańsk: słowo/obraz/ terytoria, 2000.
• Dłuska, Maria. Próba teorii wiersza polskiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1962.
• Dziadek, Adam. „Wersologia polska – kontr(o)wersje”. W Strukturalizm w Europie Środkowej i Wschodniej: wizje i rewizje, zredagowane przez Danuta Ulicka i Włodzimierz Bolecki. Warszawa: Instytut badań literackich PAN : Fundacja Akademia humanistyczna, 2012.
• Kulawik, Adam. Wersologia. Kraków: Antykwa, 1999.
• Lausberg, Heinrich. Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze. Bygdoszcz: Homini, 2002.
• Orska, Joanna. „Życie słowa. Składnia zdania (post)awangardowego”. W Przyboś dzisiaj, zredagowane przez Zenon Ożóg, Janusz Pasterski, i Magdalena Rabizo-Birek. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017.
• Peiper, Tadeusz. „Chorał robotników”. W Pisma wybrane. Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1979.
• Peiper, Tadeusz. Tedy. Nowe usta. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1972.
• Pszczołowska, Lucylla, i Dorota Urbańska. Wiersz Wolny: Geneza i Ewolucja Do Roku 1939. Warszawa: Inst. Badań Literackich, 1998.
• Sadowski, Witold. Wiersz wolny jako tekst graficzny. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2004.
• Skwara, Marek. Retoryka (Tematy teoretycznoliterackie, archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”). Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2008.
• Sławiński, Janusz. Koncepcja jezyka poetyckiego Awangardy Krakowskiej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 1998.
• Sommer, Piotr. Po ciemku też. Poznań: WBPiCAK, 2013.
• Urbańska, Dorota. Wiersz wolny: próba charakterystyki systemowej. Warszawa: Instytut Badań Literackich, 1995.
• Ważyk, Adam. „O wierszu wolnym”. W Amfion. Rozważania nad wierszem polskim. Warszawa: Czytelnik, 1983.
• Ziomek, Jerzy. Retoryka opisowa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2017.10.26797