Trzy warianty drogi na Daleki Wschód. Wokół strategii kreowania różnicy kulturowej w polskim podróżopisarstwie (XVIII–XIX wiek)

• Authors: Anna Kołos

Title variants

EN

Three Variations on the Road to the Far East: On Strategies for Generating Cultural Difference in Polish Travel Writing from the Eighteenth and Nineteenth Centuries

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia trzy typy drogi na Daleki Wschód od pionierskiej i awanturniczo-przygodowej eskapady Maurycego Beniowskiego, przez najczęstszy w XIX wieku wariant eksploracji Syberii i pogranicza chińskiego, po rozwijającą się dzięki otwarciu Kanału Sueskiego (1869) masową turystykę morską. Teksty polskich podróżników, Beniowskiego, Jerzego Tymkowskiego, Józefa Kowalewskiego, Agatona Gillera, Bronisława Rejchmana i Juliana Fałata zostały wyselekcjonowane ze znacznie obfitszego materiału źródłowego podług kategorii wariantu materialnej drogi do Azji, która warunkowała pewne ramy konceptualne konstruujące sposób reprezentacji odmiennych kultur, aktualizowany przez współczesne autorom doświadczenia intelektualne.

EN

This article explores three routes into the Far East, starting with the explorative and adventurous escapades of Maurice Benyovszky, moving on to the exploring of Siberia and the Chinese border, both common in the nineteenth century, and ending with mass maritime tourism that developed after the opening of the Suez Canal in 1869. Texts by Polish travelers including Benyovszky, Jerzy Tymkowski, Józef Kowalewski, Agaton Giller, Bronisław Rejchman and Julian Fałat have been selected from a great wealth of source materials to represent categories of material routes into Asia that informed specific conceptual frameworks and shaped the writers’ methods for representing different cultures. These methods were also impacted by the contemporary intellectual experiences of the authors.

Keywords

PL

różnica kulturowa; podróż; Chiny; dzikość; egzotyzm; dzikośćDaleki Wschód; cywilizacja; orientalizm; postkolonializm; sytuacja zależności

EN

cultural difference; travel; China; the savage; exoticism; East Asia; civilization; orientalism; postcolonialism; situation of dependency; cultural difference; travel; China; the savage; exoticism; East Asia; civilization; orientalism; postcolonialism; situation of dependency

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2018
• Issue: 11-12
• Pages: 6-23

Dates

published

2018-06-11

Contributors

author

Anna Kołos

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000-0003-0539-9404

References

• Beller, Manfred, i J. Leerssen, red. Imagology: The Cultural Construction and Literary Representation of National Characters : A Critical Survey. Amsterdam: Rodopi, 2007.
• Bhabha, Homi. „Mimikra i ludzie: o dwuznaczności dyskursu kolonialnego”. W Miejsca kultury, przetłumaczone przez T. Dobrogosz. Kraków: Wydawnictwo Uniwerystetu Jagiellońskiego, 2010.
• Burkot, Stanisław. Polskie podróżopisarstwo romantyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988.
• Buschinger, D. „German Alexander Romances”. W A companion to Alexander literature in the Middle Ages, zredagowane przez Z. David Zuwiyya, 311. Leiden; Boston: Brill, 2011.
• Carey, D. „Truth, Lies and Travel Writing”. W The Routledge Companion to Travel Writing, zredagowane przez Carl Thompson. London; New York: Routlege, 2016. http://www.routledgehandbooks.com/doi/10.4324/9780203366127.
• Chakrabarty, Dipesh. Prowincjonalizacja Europy: myśl postkolonialna i różnica historyczna. Przetłumaczone przez Dorota Kołodziejczyk, Tomasz Dobrogoszcz, i Ewa Domańska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2011.
• Diderot, Denis. „Przyczynek do podróży Bougainville’a”. W To nie bajka ..., zredagowane przez Denis Diderot, przetłumaczone przez Tadeusz Żeleński. Warszawa: Bibljoteka Boya, 1920.
• Dziechcińska, Hanna. O staropolskich dziennikach podróży. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 1991.
• Dziechcińska, Hanna. O staropolskich dziennikach podróży. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 1991.
• Edmond, R. „The Pacific/Tahiti. Queen of the South Sea Isles”. W The Cambridge Companion to Travel Writing, zredagowane przez Peter Hulme i Tim Youngs. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
• Fabian, J. Time and the Other: How Anthropology Makes Its Object. Zredagowane przez M. Bunzl. New York: Columbia University Press, 2014.
• Fałat, Julian. Pamiętniki. Katowice: Śląski Inst. Nauk., 1987.
• Giller, Agaton. Opisanie zabajkalskiej krainy w Syberyi. T. 1. Lipsk: F. A. Brockhaus, 1867.
• Giller, Agaton. Opisanie zabajkalskiej krainy w Syberyi. T. 3. Lipsk: F. A. Brockhaus, 1867.
• Goebel, Rolf J. „China as an Embalmed Mummy: Herder’s Orientalist Poetics”. South Atlantic Review 60, nr 1 (1995): 111–29.
• Gosk, Hanna. Opowieści skolonizowanego/kolonizatora: w kręgu studiów postzależnościowych nad literaturą polską XX i XXI wieku. Kraków: Universitas, 2010.
• Hulme, Peter. Colonial Encounters: Europe and the Native Caribbean, 1492-1797. London; New York: Methuen, 1986.
• Kajdański, Edward. Długi cień wielkiego muru: jak Polacy odkrywali Chiny. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2005.
• Kajdański, Edward. Tajemnica Beniowskiego: odkrycia, instrygi, fa·lszerstwa. Warszawa: Oficyna Wydawn. Volumen, 1994.
• Kalinowski, D. „Polska droga na Daleki Wschód (od oświecenia do romantyzmu)”. W Bez antypodów?: zbliżenia i konfrontacje kultur, zredagowane przez Bogdan Mazan. Łódź: Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego, 2008.
• Kalinowski, D. „Przybliżanie Dalekiego Wschodu. O trzech polskich podróżach orientalnych”. „Ars Inter Culturas”, 2010, 159.
• Kotwicz, Władysław. Józef Kowalewski: orientalista, 1801-1878. Zredagowane przez Marian Lewicki i Maria Kotwiczówna. Wrocław: Nakł. Wrocławskiego Tow. Nauk., 1948.
• Kucharski, Adam. Theatrum peregrinandi: poznawcze aspekty staropolskich podróży w epoce późnego baroku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersystetu Mikołaja Kopernika, 2013.
• Leerssen, J. „Imagology. On Using Ethnicity to Make Sense of the World”. „Iberic@l. Revue d’études ibériques et ibéro-américaines”, nr 10 (2016): 13–31.
• Lyotard, Jean-François. „Wzniosłość i awangarda”. Przetłumaczone przez Marek Bieńczyk. Teksty Drugie : teoria literatury, krytyka, interpretacja. 1996 (1996).
• Malinowski, J. „Podróż Juliana Fałata do Chin i Japonii w 1885 roku”. W Orient w kulturze polskiej: materiały z sesji jubileuszowej z okazji 25-lecia Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, 15-16 października 1998. Warszawa: Wydawn. Akademickie Dialog, 2000.
• Pratt, Mary Louise. „Arts of the Contact Zone”. Profession, 1991, 33–40.
• Pratt, Mary Louise, i Ewa Elżbieta Nowakowska. Imperialne spojrzenie: pisarstwo podróżnicze a transkulturacja. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011.
• Rejchman, Bronisław. Z Dalekiego Wschodu: wrażenia, obrazki, opisy z dobrowolnej podróży po Syberyi. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1881.
• Sienkiewicz, Henryk. Publicystyka: krytyka, studia i wrażenia literackie i artystyczne. Zredagowane przez Ludwik Bernacki. T. 5. Lwów; Warszawa: nakł. Zakładu Narodowego im. Ossolińskich ; Wydawnictwo Gebethnera i Wolffa, 1937.
• Sławiński, Janusz. „Podróż”. W Słownik terminów literackich, zredagowane przez Michał Głowiński i Janusz Sławiński, 2. wyd. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1988.
• Słowacki, Juliusz. „Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu”. W Dzieła zebrane, przez Juliusz Słowacki, zredagowane przez J. Krzyżanowski, T. 2: Poematy. Wrocław: Ossolineum, 1983.
• Szleszyński, Bartłomiej. „Bolesław Prus i pozytywistyczne «porno z Murzynkami»”. Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej, nr 18 (2012): 155–73.
• Szybiński, Dominik Gabriel, i Drukarnia Pijarów (Warszawa). Szybiński, Dominik Gabriel, i Drukarnia Pijarów (Warszawa). Krotka wiadomość o znakomitszych w swiecie monarchiach, starodawnych krolestwach, rzeczachpospolitych... T. 1. Warszawa: Druk. J.K.Mci y Rzeczyp. u XX. Schol. Piar, 1772.
• Timkovskij, Egor Fëdorovič. Podróż do Chin przez Mongoliją w latach 1820 i 1821. T. 2 T. 2. Przetłumaczone przez Tomasz Wilhelm Kochański. Lwów: s.n., 1828.
• Vogel, Hans Ulrich. Marco Polo Was in China New Evidence from Currencies, Salts and Revenues. Leiden: Brill, 2012.
• Wieczorkiewicz, Anna. Apetyt turysty: o doświadczaniu świata w podróży. Kraków: TAiWPN Universitas, 2008

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2018.11-12.26802