Tajemnica obrazu. Czescy pisarze prowadzą śledztwo w świecie sztuki

• Authors: Anna Gawarecka

Title variants

EN

The Mystery in the Image. Czech Writers Solving Crimes in the Art World

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Reguły konstrukcyjne literatury kryminalnej doczekały się licznych opisów, opracowań i rekapitulacji. Dzisiejszy renesans tej literatury wywołuje jednak potrzebę nowych odczytań i, zwłaszcza że odbywa się w atmosferze postmodernistycznej pobłażliwości dla korzystania z popularnych schematów fabularnych i konstrukcyjnych, mieszania kategorii gatunkowych oraz predylekcji do heterogenizacji dyskursów, zmusza do zastanowienia się nad przyczynami atrakcyjności thrillera jako formy genologicznej, po którą nierzadko sięgają pisarze, by zaprezentować czytelnikowi fikcjonalną wypowiedź „pogłębioną” o diagnozowanie rozmaitych mankamentów nowoczesnego świata. W literaturze czeskiej prozaicy Roman Ludva i Miloš Urban, zainspirowani nie tylko Ecowsko-Brownowską grą z utartymi rozwiązaniami fabularnymi, lecz także tradycją rodzimą (opowiadaniami dziewiętnastowiecznego neoromantyka, Jakuba Arbesa), wpisują szablony „dreszczowca” w szeroko zakrojoną dyskusję na temat współczesnej kondycji sztuki i jednocześnie – dzięki strategii „wzmożonej” intersemiotyczności – nadają swym narracjom wymiar autotematyczny.

EN

The structural parameters for crime literature have been the subject of numerous overviews, critical essays, and recapitulations. Yet the renaissance of this literature unfolding today calls for new interpretations. To be more specific, this renaissance takes place in a climate of postmodern penchants for popular narrative and structural schemas, a blending of genre categories, and a predilection for heterogeneous discourses. This very fact should compel us to reflect on the factors contributing to the thriller’s appeal as a genre form that writers so often evoke to provide the reader with a fictional and “deep” statement on the various deficits of the contemporary world.  In Czech literature, prose writers such as Roman Ludva and Miloš Urban have taken cues from Umberto Eco and Dan Brown’s tendencies to experiment with well-worn narrative strategies, as well as their local tradition (the tales of the 19th-century neoromantic Jakub Arbes). Following suit, Ludva and Urban embed the templates of the thriller in a broadly organized interrogation of the contemporary condition of art. Simultaneously, using the strategy of “amplified” intersemiosis, they impart an autothematic dimension to their narratives.

Keywords

PL

krytyka nowoczesności; teorie spiskowe; Thriller; estetyzacja zbrodni; intersemiotyczność

EN

aestheticizing crime; critique of modernity; conspiracy theory; thriller; intersemiosis; aestheticizing crime; critique of modernity; conspiracy theory; thriller; intersemiosis

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2018
• Issue: 13
• Pages: 6-23

Dates

published

2018-10-10

Contributors

author

Anna Gawarecka

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000-0002-0930-0064

References

• Arbes, Jakub. Newtonuv mozek. Praha: Melantrich, 1948.
• Arbes, Jakub. Zázračná Madona ; Svatý Xaverius ; Newtonův mozek. Praha: Levné knihy KMa, 2002.
• Bialik, Włodzimierz. „Friedricha Dürrenmatta polemika z konwencją typowej powieści kryminalnej”. W Literatura kryminalna: śledztwo w sprawie gatunków, zredagowane przez Anna Gemra. Kraków: EMG, 2014.
• Caillois, Roger, i Jan Błoński. „Powieść kryminalna, czyli jak intelekt opuszcza świat, aby oddalać się li tylko grze, i jak społeczeństwo wprowadza z powrotem swe problemy w igraszki umysłu”. W Odpowiedzialność i styl. Warszawa, 1967.
• Čapek, Karel. „Holmesiana čili o detektivkách”. W Marsyas čili Na okraj literatury (1919-1931). Praha: Aventinum, 1971.
• Čapek, Karel. Povídky z jedné kapsy. Praha, 1985.
• Cieślikowska, Teresa. „Struktura powieści kryminalnej na tle współczesnego”. W W kręgu geneologii, intertekstualności, teorii sugestii, zredagowane przez Teresa Cieślikowska. Łódź, 1995.
• Clifford Geertz. „O gatunkach zmąconych: nowe konfiguracje myśli społecznej”. W Postmodernizm. Antologia przekładów, zredagowane przez Ryszard Nycz, przetłumaczone przez Zdzisław Łapiński (tłum.). Kraków, 1998.
• Czubaj, Mariusz. Etnolog w Mieście Grzechu: powieśc kryminalna jako świadectwo antropologiczne. Gdańsk: Oficynka, 2010.
• Dąbrowski, Mieczysław. Postmodernizm: myśl i tekst. Kraków: Universitas, 2000.
• Dokoupil, Blahoslav. „Vliv E. A. Poea na tvorbu Jakuba Arbesa”. Sborník Prací Filozofické Fakulty Brněnské University, 1977 1976, 37.
• Fialová, Alena, Petr Hruška, i Lenka Jungmannová, red. „Hastrman”. W V souřadnicích mnohosti: česká literatúra první dekády jednadvacátého století v souvislostech a interpretacích. Praha: Academia, 2014.
• Gemra, Anna. „Diagnoza rzeczywistości: współczesna powieść kryminalna sensacyjno-awanturnicza (na przykładzie powieści skandynawskiej)”. W Literatura kryminalna: śledztwo w sprawie gatunków. Kraków: EMG, 2014.
• Gilk, Erik. Prozaická zastavení. Praha, 2010.
• Greertz, Clifford. „O gatunkach zmąconych (nowe konfiguracje myśli społecznej)”. W Postmodernizm: antologia przekładów, zredagowane przez Ryszard Nycz. Kraków: Baran i Suszczyński, 1998.
• Juříková, Eliška. „Dvě a jedna je dvacet jedna aneb reklama na Santiniho aneb těžko nositelné boty”. W Kritikova abeceda, zredagowane przez Pavel Janoušek. Praha: Academia, 2009.
• Kraska, Mariusz. „Co by było, gdyby..., czyli dlaczego powstała «political fiction»”. Acta Universitatis Wratislaviensis. Literatura i Kultura Popularna., 2000, 131–51.
• Kunce, Aleksandra. „O dwudziestowiecznej wrażliwości epistemologicznej”. W Dwudziestowieczność, zredagowane przez Mieczysław Da̜browski i Tomasz Wójcik. Warszawa: Nakl. Wydziału Polonistyki Uniw. Warszawskiego, 2004.
• Lachman, Magdalena. Gry z „tandeta̦” w prozie polskiej po 1989 roku. Krakẃ: TAiWPN Universitas, 2004.
• Lichański, Jakub Zdzisław. „Współczesna powieść kryminalna: powieść sensacyjna czy powieść społeczno-obyczajowa? Próba opisu zjawiska (i ewolucji gatunku)”. W Literatura kryminalna: śledztwo w sprawie gatunków, zredagowane przez Anna Gemra. Kraków: EMG, 2014.
• Ludva, Roman, Stěna srdce. Brno: Host, 2001.
• Ludva, Roman. Falzum. Brno: Host, 2012.
• McHale, Brian, Uniwersytet Jagielloński, i Wydawnictwo. Powieść postmodernistyczna. Przetłumaczone przez Maciej Płaza. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2012.
• Miloš, Urban. Santiniho jazyk. Román světla. Praha, 2005.
• Miloš, Urban. Stín katedrály. Božská krimikomedie, 2003.
• Mrowczyk-Hearfield, Ewa. „Badania literatury kryminalnej - propozycja”. Teksty Drugie : teoria literatury, krytyka, interpretacja. 1998, nr 6 (54) (1998): 97–98.
• Palmer, Jerry. Thrillers: Genesis and Structure of a Popular Genre. London, 1978.
• Petříček, Miroslav. Majestát zákona: Raymond Chandler a pozdní dekonstrukce. Praha, 2000.
• Szymanowski, Adam, i Umberto Eco. „Dopiski na marginesie Imienia róży”. W Imię róży, 612–13. Warszawa, 1990.
• Świerkocki, Maciej. Postmodernizm paradygmat nowej kultury. Łódz: Wydawn. Uniwersytetu Łódzkiego, 1997.
• Todorov, Tzvetan. Poetika prózy. Praha: Triáda, 2000.
• Trocha, Bogdan. „Między thrillerem religijnym a teologicznym – czyli zbrodnie i intrygi w świecie religii”. W Literatura kryminalna: śledztwo w sprawie gatunków, zredagowane przez Anna Gemra. Kraków: EMG, 2014.
• Urban, Miloš. Lord Mord. Pražský román. Praha: Argo, 2008.
• Wilkoszewska, Krystyna. Wariacje na postmodernizm. Kraków: TAiWPN Universitatis, 2000

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2018.13.26816