Opis autotematyczny na przykładzie poezji kobiet. Przypadek Joanny Pollakówny

• Authors: Joanna Grądziel-Wójcik

Title variants

EN

Autothematic Description in Poetry by Women: The Case of Joanna Pollakówna

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule wyodrębniony zostaje opis autotematyczny jako technika metapoetyckiej refleksji, z jednej strony odniesiona do strukturalistycznej teorii opisu, z drugiej – do praktyki poetyckiej kobiet, w której metarefleksja jest ważnym, ale niedostatecznie omówionym zjawiskiem. Stosowane przez poetki zabiegi autotematyczne nakierowane są często nie tyle na problematyzowanie poetyckiego medium, mającego wywołać Barthes’owski „efekt rzeczywistości”, ile na samopoznanie podmiotu i konstruowanie indywidualnych projektów epistemologicznych. Przykładowo przywołana zostaje poezja Wisławy Szymborskiej, Julii Hartwig, Bogumiły Latawiec i Haliny Poświatowskiej, a osobną interpretację zyskuje wiersz Joanny Pollakówny.

EN

The article discusses autothematic description as a technique of metapoetic reflection. On the one hand, it is analyzed in the context of the structuralist theory of description and on the other hand, in the context of poetry by women, where meta-reflection is an important but underresearched phenomenon. Many poets use autothematic writing not because they want to problematize the poetic medium, which is to create Barthes’s “reality effect,” but because they want to construct their individual epistemological projects and inform the speaking “I.” I analyze poems by Wisława Szymborska, Julia Hartwig, Bogumiła Latawiec and Halina Poświatowska and interpret a poem by Joanna Pollakówna anew.

Keywords

PL

autotematyzm; metapoetyckość; poezja kobiet; opis; strukturalizm; wersyfikacja; Joanna Pollakówna; Wisława Szymborska; Julia Hartwig; Bogusława Latawiec

EN

autothematic writing; metapoetry; poetry by women; description; structuralism; versification; Joanna Pollakówna; Wisława Szymborska; Julia Hartwig; Bogusława Latawiec; autothematic writing; metapoetry; poetry by women; description; structuralism; versification; Joanna Pollakówna; Wisława Szymborska; Julia Hartwig; Bogusława Latawiec

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2020
• Issue: 20
• Pages: 34-49

Dates

published

2020-10-13

Contributors

author

Joanna Grądziel-Wójcik

• https://orcid.org/0000-0001-9770-6234

References

• Antoniuk, Mateusz. „«Dukt pisma się zasupła niepewnym gryzmołę…». Joanny Pollakówny wiersze o wierszach”. W Strony Joanny Pollakówny. Zredagowane przez Anna Kozłowska i Jan Zieliński, 99-110. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW, 2017.
• Barthes, Roland. „Efekt rzeczywistości”. Przetłumaczone przez Michał Paweł Markowski. Teksty Drugie nr 4 (2012): 119–26.
• Borkowska, Grażyna. Nierozważna i nieromantyczna. O Halinie Poświatowskiej. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2001.
• Cyranowicz, Maria. Mueller, Joanna. Radczyńska, Justyna. „Solistki bez chóru. Pożyteczne refleksje”. W Solistki. Antologia poezji kobiet (1989–2009). Zredagowane przez Maria Cyranowicz, Joanna Mueller i Justyna Radczyńska. Rysunki Pela Dwurnik i Marta Ignerska. Warszawa: Staromiejski Dom Kultury, 2009.
• Dłuska, Maria. Próba teorii wiersza polskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1980.
• Dziadek, Adam. „Efekt brzmienia – o wierszach Joanny Pollakówny”. W Strony Joanny Pollakówny. Zredagowane przez Anna Kozłowska i Jan Zieliński, 111-124. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW, 2017.
• Dziadek, Adam. Obrazy i wiersze. Z zagadnień interferencji sztuk w polskiej poezji współczesnej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2004.
• Grądziel-Wójcik, Joanna. „Inna teoria poezji? Ubi leones, czyli o autotematyzmie w wierszach kobiet”. W Stulecie poetek polskich. Przekroje – tematy – interpretacje. Zredagowane przez Joanna Grądziel-Wójcik, Agnieszka Kwiatkowska, Ewa Rajewska i Edyta Sołtys-Lewandowska, 369–406. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2020.
• Grądziel-Wójcik, Joanna. „Polska poezja kobiet XX wieku. Próba porządkowania doświadczeń”. W Stulecie poetek polskich. Przekroje – tematy – interpretacje. Zredagowane przez Joanna Grądziel-Wójcik, Agnieszka Kwiatkowska, Ewa Rajewska i Edyta Sołtys-Lewandowska, 35–93. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2020.
• Grądziel-Wójcik, Joanna. „«…zobaczone, dotknięte, pomyślane». Bogusława Latawiec i Julian Przyboś”. W Przymiarki do istnienia. Wątki i tematy poezji kobiet XX i XXI wieku, 149–179. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2016.
• Górecka, Ewa. „Między znakami: słowo i obraz w poezji Joanny Pollakówny”. Świat i Słowo 15, nr 2 (2010): 19–20.
• Hartwig, Julia. „Dawać do siebie dostęp zachwytowi. Wystąpienie z okazji nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu”. W Pochwała istnienia. Studia o twórczości Julii Hartwig, Zredagowane przez Barbara Kulesza-Gulczyńska i Elżbieta Winiecka, 7–12. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2015.
• Hartwig, Julia. Wiersze wybrane. Kraków: Wydawnictwo a5, 2010.
• Krajewska, Joanna. „Jazgot niewieści” i „męskie kasztele”. Z dziejów sporu o literaturę kobiecą w Dwudziestoleciu międzywojennym. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2010.
• Krzywicka, Irena. „Jazgot niewieści, czyli przerost stylu”. Wiadomości Literackie nr 42 (1928): 2.
• Kwiatkowski, Jerzy. „Felieton poetycki”. Twórczość nr 12 (1975): 125.
• Legeżyńska, Anna. „Gdyby Czesław Miłosz był kobietą…”. W Pochwała istnienia. Studia o twórczości Julii Hartwig, Zredagowane przez Barbara Kulesza-Gulczyńska i Elżbieta Winiecka, 19–31. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2015.
• Elżbieta Winiecka. „«Metaświat» w wierszach Joanny Pollakówny”. W Od kochanki do psalmistki… Sylwetki, tematy i konwencje liryki kobiecej, 270–286. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2009.
• Ligęza, Wojciech. „Rytm środkowy”. Twórczość nr 1 (1983): 119.
• Niewiadomski, Andrzej. Światy z jawnych słów i kwiatów ukrytych. O refleksji metapoetyckiej w nowoczesnej poezji polskiej. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2010.
• Pollakówna, Joanna. Wiersze zebrane. Zebrał, opracował i przedmową opatrzył Jan Zieliński. Mikołów: Instytut Mikołowski, 2012.
• Sławiński, Janusz. „O opisie”. W Próby teoretycznoliterackie, 189–213. Warszawa: Wydawnictwo PEN, 1992.
• Sławiński, Janusz. „Rzut oka na ewolucje poezji polskiej w latach 1956–1980”. W Teksty i teksty, 95–120. Warszawa: Wydawnictwo PEN, 1991.
• Sołtys-Lewandowska, Edyta. „Literatura kobieca a literatura kobiet”. W Stulecie poetek polskich. Przekroje – tematy – interpretacje, 783–795. Zredagowane przez Joanna Grądziel-Wójcik, Agnieszka Kwiatkowska, Ewa Rajewska i Edyta Sołtys-Lewandowska, 21–33. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2020.
• Joanna Grądziel-Wójcik, Agnieszka Kwiatkowska, Ewa Rajewska i Edyta Sołtys-Lewandowska. „Małomówność J. Pollakówny. Sygetyzm jako metoda twórcza i apofatyzm w dyskursie o chorobie i transcendencji”. W Stulecie poetek polskich. Przekroje – tematy – interpretacje. Zredagowane przez Joanna Grądziel-Wójcik, Agnieszka Kwiatkowska, Ewa Rajewska i Edyta Sołtys-Lewandowska, 35–93. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2020.
• Szymborska, Wisława. Wiersze wybrane. Wybór i układ Autorki, wydanie nowe, uzupełnione. Kraków: Wydawnictwo a5, 2010.
• Śliwiński, Piotr. „Zmysły i sensy (Joanna Pollakówna)”. W Przygody z wolnością. Uwagi o poezji współczesnej, 85–89. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2002.
• Wal, Anna. „Liryka autotematyczna”. W Zaklęte przestrzenie. O twórczości Beaty Obertyńskiej. Zredagowane przez Zbigniew Andres i Zenon Ożóg, 68-90. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005.
• Wysłouch, Seweryna. „Od Lessinga do Przybosia. Teoria i kompozycja opisu”. W Literatura a sztuki wizualne, 15–38. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994.
• Zawiszewska, Agata. Między Młodą Polską, Skamandrem i Awangardą. O kobietach piszących wiersze w latach 1918–1939. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe US, 2015.

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2020.20.24902