Kinopoezja? Ruch i fotogenia jako kategorie estetyczne poetyckiej awangardy

• Authors: Joanna Orska

Title variants

EN

Cinepoetry? Movement and Photogénie as Aesthetic Categories of the Poetic Avant-garde

Abstracts

EN

The article tells the story of the early relations between avant-garde silent film and poetry, with a particular focus on critical texts and artistic manifestos from French Impressionist cinema. The poetry or poetic features of art were often evoked metaphorically in the manifestos and other writings produced by Ricciotto Canudo, Germaine Dulac and Louis Delluc. Poetry was treated as a general notion, affiliated with film, often called the “seventh art” and regarded to be the perfect synthesis of all the other arts. Jean Epstein, whose texts and manifestos were very popular in Poland in the 1920s, explicitly linked his theory of film to avant-garde poetry. I argue that many elements of Epstein’s theory, especially in regard to camera movement and photogénie, influenced critical texts and manifestos of the poetic avant-garde in Poland.

PL

Szkic opowiada historię wczesnych związków pomiędzy awangardowym filmem niemym a poezją, przyglądając się w szczególności wypowiedziom programowym powiązanym z filmem francuskich impresjonistów. Poezja czy poetyckość była w manifestach i szkicach Ricciotta Canuda, Germaine Dulac czy Louisa Delluca często traktowana jako metaforycznie rozumiana przestrzeń odniesień wynikających z przekonania, że film jako nowa, „siódma” sztuka stanowi doskonałą syntezę właściwości pozostałych. Z poezją, awangardową poetyckością powiązał swoje koncepcje filmu bezpośrednio Jean Epstein, którego pisma miały w Polsce lat dwudziestych sporą i chłonną publiczność. Wiele z elementów jego teorii, powiązanych z ruchem filmowym i „fotogenicznością”, przeniknęło, czego próbuję tu dowieść, także do tekstów programowych polskiej awangardy poetyckiej.

Keywords

EN

Avant-garde poetry; silent movies; French film impressionism; Jean Epstein; Tadeusz Peiper; avant-garde poetry and film programmatic statements

PL

poezja awangardowa; niemy film; francuski impresjonizm filmowy; Jean Epstein; Tadeusz Peiper; film awangardowy

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2021
• Issue: 23
• Pages: 30-49

Dates

published

2021

Contributors

author

Joanna Orska

• Uniwersytet Wrocławski

• https://orcid.org/0000000150656719

References

• Bocheńska, Jadwiga. Polska myśl filmowa do roku 1939. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 1974.
• Bordwell, Dawid. O historii stylu filmowego. Przetłumaczone przez Miłosz Stelmach. Łódź: Wydawnictwo NCKF, 2019.
• Deleuze, Gilles. Kino. 1. Obraz-ruch, 2. Obraz-czas. Przetłumaczone przez Janusz Margański. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2008.
• Epstein, Jean. Écrits sur le cinema 1921–1953. Tom 1: 1921–1947. Przedmowa Henri Langlois. Wprowadzenie Pierre Leprohon. Paryż: Édition Seghers, 1974.
• Europejskie manifesty kina. Antologia. Zredagowane przez Andrzej Gwóźdź. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2002.
• Gacki, Stefan Kordian. „Na drodze do nowego klasycyzmu”. Nowa Sztuka nr 1 (1925): 6–7.
• Gawrak, Zbigniew. Jan Epstein. Studium natury w sztuce filmowej. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1962.
• Giżycki, Marcin. Awangarda wobec kina: film w kręgu polskiej awangardy artystycznej dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Wyd. Małe, 1996.
• Giżycki, Marcin. Walka o film artystyczny w międzywojennej Polsce, Warszawa: PWN, 1989.
• Hedges, Inez. „Constellated Visions: Robert Desnos and Man Ray L’Étoile de mer”. W Dada and Surrealist Film, 99–109. Zredagowane przez Rudolph de Kuenzli. Cambridge, Massachussets: MIT Press, 1996).
• Irzykowski, Karol. Dziesiąta muza. Zagadnienia estetyczne kina. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1924.
• Kolasińska-Pasterczyk, Iwona. „Francuska szkoła impresjonistyczna”. W Kino nieme. Zredagowane przez Tadeusz Lubelski, Iwona Sowińska i Rafał Syska, 685–736. Kraków: Universitas, 2012.
• Kuenzli de, Rudolf. „Introduction”. W Dada and Surrealist Film. Zredagowane przez Rudolf de Kuenzli, 1–12. Cambridge, Massachussets: MIT Press, 1996.
• Levi, Pavle. Cinema by Other Means. New York: Oxford University Press, 2012.
• McCreary, Eugene C. „Louis Delluc. Film Theorist, Critic, and Prophet”. Cinema Journal vol. 16, nr 1 (1976).
• Otto, Wojciech. Literatura i film w kulturze polskiej dwudziestolecia międzywojennego. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2007.
• Peiper, Tadeusz. Tędy. Nowe usta. Przedmowa i komentarz Stanisław Jaworski. Opracowanie Teresa Podoska. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1972.
• Peiper, Tadeusz. Wśród ludzi na scenach i na ekranie. Przedmowa Stanisław Jaworski. Opracowanie Katarzyna i Jarosław Fazanowie, t. 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2000.
• Polska myśl filmowa. Antologia tekstów z lat 1898–1939. Wybór i opracowanie Jadwiga Bocheńska. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 1975.
• Sitney, P. Adams. Cinema of Poetry. New York: Oxford University Press, 2015.
• Taborska, Agnieszka. Spiskowcy wyobraźni. Surrealizm. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2013.
• Turvey Malcolm. Doubting Vision. Film and the Revelationist Tradition. New York: Oxford University Press, 2008.
• Wall-Romana, Christophe. Cinepoetry: Imaginary Cinemas in French Poetry. New York: Fordham University Press.
• Wójtowicz, Aleksander. „Charlie w Inkipo. Nowa Sztuka i Chaplin”. W Aleksander Wójtowicz. Nowa sztuka. Początki (i końce), 187–201. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2017.
• Wójtowicz, Aleksander. „Wśród «nowych możliwości». Powieść awangardowa i film”. W Cogito i „sejsmograf podświadomości”. Proza pierwszej awangardy, 191–222. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2010.
• Zawrót głowy. Antologia polskich wierszy filmowych. Wybór i wstęp Darek Foks. Łódź: Wydawnictwo NCKF, 2019

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2021.23.28895

Biblioteka Nauki

1395595