Welebit i perypatetyczny transgatunek – od Petara Zoranicia do Edo Popovicia

• Authors: Suzana Marjanić

Title variants

EN

Velebit And The Peripatetic Trans-Genre – From Petar Zoranić To Edo Popović

Abstracts

EN

The article interprets Velebit as a space of peripatetic literature beginning, naturally, with Petar Zoranić’s Planine (written in 1536 and published in 1569) wherein, in addition to a personal psychogram on conventional lovesickness (“beteg”), the author problematizes the general situation in his “scattered heritage” (“rasuta bašćina”) (under Ottoman and Venetian threat). As opposed to Zoranić’s imaginary voyage formulated as an allegorical voyage of enlightenment along the paths of Velebit, Edo Popović, in his trans-genre Priručnik za hodače (The Walkers’ Manual) (2009), 440 years after Zoranić (to introduce some symbolism), with his zen-roamings in Velebit and his principle of “voluntary poverty,” as mirrored in Henry David Thoreau’s ecological matrix, equally discloses sociograms of not only “scattered heritage”, but of the global world order, as well. The trilogy of travel writings, of this hiking literature by Edo Popović, can be defined as peripatetic literature about Velebit. Yet it has to be stressed that these are travel writings, namely hiking literature with an engaged attitude toward reality.

PL

W artykule pasmo górskie Welebit interpretowane jest jako przestrzeń literatury perypatetycznej. Autorka na początku skupia się na powieści pasterskiej Petara Zoranicia Planine (napisanej w 1536 roku, wydanej w 1569), w której autor oprócz osobistych opisów o konwencjonalnej miłosnej „bolączce” problematyzuje też ogólną sytuację o „rozproszonym dziedzictwie” (niebezpieczeństwo ze strony Turków i Wenecjan). W odróżnieniu od wyimaginowanej podróży Zoranicia, wykoncypowanej jako alegoryczna podróż poznawcza na welebickich szlakach, Edo Popović w transgatunkowym utworze Priručnik za hodače (2009) – swoimi wędrówkami zen po Welebicie oraz z życiową zasadą „dobrowolnego ubóstwa” – w ślad za matrycą ekologiczną zaproponowaną przez Henry’ego Davida Thoreau, 440 lat po powieści Zoranicia (by wprowadzić nieco symboliki) ujawnia socjogramy nie tylko „rozproszonego dziedzictwa”, ale także globalnego porządku świata. Trylogię relacji z podróży, literaturę górską Edo Popovicia można określić jako literaturę perypatetyczną o Welebicie, ze wskazaniem, że jest to opis podróży, literatura górska o zaangażowanym stosunku do rzeczywistości.

Keywords

EN

engaged literature; Šime Balen; ecocriticism; peripatetic trans-genre; mountaineering literature; Edo Popović; Ante Rukavina; Petar Zoranić

PL

literatura zaangażowana; Šime Balen; ekokrytyka; perypatetyczny transgatunek; literatura górska; Edo Popović; Ante Rukavina; Petar Zoranić

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2021
• Issue: 24
• Pages: 106-121

Dates

published

2021

Contributors

author

Suzana Marjanić

• Uniwersytet Zagrzebski

• https://orcid.org/0000000261583006

References

• Balen, Šime. Velebit se nadvio nad more…: putopisni zapisi s planine. Zagreb: Planinarsko ekološko društvo Duga, 1999.
• Bladow, Kyle i Jennifer Ladino. „Toward and Affective Ecocriticism: Placing Feeling in the Anthropocene”. W Affective Ecocriticism: Emotion, Embodiment, Environment. Zredagowane przez Kyle Bladow, Jennifer Ladino, 1–22. Lincoln: University of Nebraska Press, 2018.
• Duda, Dean. Priča i putovanje. Hrvatski romantičarski putopisi kao pripovjedni žanr. Zagreb: Matica hrvatska, 1998.
• Duda, Dean. Kultura putovanja. Uvod u književnu iterologiju. Zagreb: Disput, 2012.
• Egan, Gabriel. Green Shakespeare: From Ecopolitics to Ecocriticism. New York: Routledge, 2006.
• Forenbacher, Sergej. Kompendij velebitske faune. I–II. Zagreb: Veterinarski fakultet, 2002.
• Hirtz, Miroslav. Rječnik narodnih zoologičkih naziva. Knjiga Prva. Dvoživci (amphibia) i gmazovi (reptilia). Zagreb: JAZU, Nadbiskupska tiskara, 1928.
• Kagge, Erling. Hodati korak po korak. Zagreb: Profil, 2020.
• Marjanić, Suzana. „Književni svjetovi s etnološkom, ekološkom i animalističkom nišom”. Narodna umjetnost: hrvatski časopis za etnologiju i folkloristiku, 43, nr 2 (2006): 163–186.
• Marjanić, Suzana. „Životinjsko u vilinskom”. W Između roda i naroda etnološke i folklorističke studije. Zredagowane przez Renata Jambrešić Kirin i Tea Škokić, 231–256. Zagreb: Institut za etnologiju i folkloristiku, Centar za ženske studije, 2004.
• Mencej, Mirjam. Styrian Witches in European Perspective. Ethnographic Fieldwork. London: Palgrave Macmillan, 2017.
• Mesek, Ivan. „Zazivajući vremena kad nećemo posmrtno slaviti umjetnike”. (Razgovarala Suzana Marjanić). Zarez, nr 373–374 (2013): 40–41.
• Nemec, Krešimir. Povijest hrvatskog romana: od početaka do kraja 19. stoljeća. Zagreb: Znanje, 1999.
• Nodilo, Natko. Stara vjera Srba i Hrvata (Religija Srbâ i Hrvatâ, na glavnoj osnovi pjesama, priča i govora narodnog). Split: Logos, 1981 (1885–1890).
• Novak, Vjenceslav. Podgorske pripovijetke. Zagreb: Matica hrvatska, 1889.
• Novak, Vjenceslav. Podgorska lutrijašica. Zredagowane przez Fedor Pucek. Zagreb: Galebovi, 1945.
• Pederin, Ivo. Povijesna poetika putopisa. Omiš: Tiskara „Franjo Kluz”. Split: Ivan Pederin, 2009.
• Pelivan, Ante. Po putovima i stazama Velebita. Donja Lomnica: Ekološki glasnik, 1999.
• Poljak, Željko. Hrvatska planinarska književnost. Zagreb: Hrvatski planinarski savez, 1994.
• Poljak, Željko. Liječničke svaštice: starine, uspomene, putopisi, anegdote. Zagreb: Medicinska naklada, 2017.
• Popović, Edo. Priručnik za hodače. Zagreb: Naklada Ljevak, 2009.
• Popović, Edo. U Velebitu. Zagreb: Libricon, 2013.
• Popović, Edo. Čovjek i planina. Kratki uvod u sjeverni Velebit. Snimio Ante Vukušić. Zagreb: Libricon, 2018.
• Popović, Edo. „Ante me naučio da planini pristupim opušteno, da u nju uđem bez nelagode, hodam i izvan označenih putova znajući da se ne mogu izgubiti”. Razgovarala Karmela Devčić. Jutarnji list (2019), https://www.jutarnji.hr/kultura/knjizevnost/edo-popovic-ante-me-naucio-da-planini-pristupim-opusteno-da-u-nju-udem-bez-nelagode-hodam-i-izvan-oznacenih-putova-znajuci-da-se-ne-mogu-izgubiti/8228846/ (dostęp: 5.08.2020.)
• Rukavina, Ante. Velebitskim stazama: putopisi i eseji. Zagreb: Planinarski savez Hrvatske, 1979.
• Safranski, Rüdiger. Koliko globalizacije čovjek može podnijeti? Zagreb: Naklada Ljevak, 2008.
• Tošić, Jelica. „Ecocriticism – Interdisciplinary Study of Literature and Environment”. Facta Universitatis. Series: Working and Living Environmental Protection, 3, nr 1 (2006): 43–50

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2021.24.30234

Biblioteka Nauki

1954115