Do źródeł, do gór. Protoekokrytyczne odczytania Waldenu Henry’ego Davida Thoreau i Na przełęczy Stanisława Ignacego Witkiewicza

• Authors: Agnieszka Budnik

Title variants

EN

To the springs, to the mountains: Proto-ecocritical readings of H.D. Thoreau’s Walden and Stanisław Ignacy Witkiewicz’s Na przełęczy

Abstracts

EN

In the article, I focus on the comparative approach to the images of nature in literature at the turn of the 19th and 20th centuries. I analyse H.D. Thoreau’s Walden, or life in the woods and Stanisław Witkiewicz’s Na przełęczy [On the mountain pass]. The starting point for examining the origins of nature writing is a close reading of Henry David Thoreau’s essay, which marks the beginning of ecocriticism: it combines an activist and revisionist approach towards the relationship between human and more-than-human nature. Although nature writing has not developed as a distinct tradition in Polish literary studies, in my analysis I demonstrate that Stanisław Witkiewicz’s Na Przełęczy (1891) is essentially an example of this genre, as discussed by Lawrence Buell in reference to H.D. Thoreau’s essay.

PL

Artykuł przedstawia komparatystyczne ujęcie obrazów przyrody w literaturze przełomu XIX i XX wieku na przykładzieWaldenu, czyli życia w lesie Henry’ego Davida Thoreau oraz Na przełęczy Stanisława Witkiewicza. Punktem wyjścia do rozważań o początkach literatury środowiskowo zorientowanej jest lektura eseju D.H. Thoreau. W założycielskim dla gatunku przyrodopisarstwa tekście Amerykanina upatruje się również korzeni współczesnych badań ekokrytycznych: łączących w sobie postawę aktywistyczną i rewizyjną wobec relacji człowieka i pozaludzkiej przyrody. Choć przyrodopisarstwo nie wykształciło swojej tradycji na gruncie polskiego literaturoznawstwa, lektura Na przełęczy Stanisława Witkiewicza aż nadto zdaje się odpowiadać typologii tekstów zorientowanych środowiskowo, wypracowanej na podstawie eseju H.D. Thoreau przez Lawrence’a Buella.

Keywords

EN

ecocriticism; natural writing; environmental awareness; American transcendentalism

PL

ekokrytyka; przyrodopisarstwo; świadomość przyrodnicza; transcendentalizm amerykański

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2021
• Issue: 24
• Pages: 162-179

Dates

published

2021

Contributors

author

Agnieszka Budnik

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/000000023157503X

References

• Buell, Lawrence. The environmental imagination: Thoreau, nature writing, and the formation of American culture. Cambridge, Mass. Belknap Press of Harvard University Press, 1996.
• Durczak, Joanna. Rozmowy z ziemią: tradycja przyrodopisarska w literaturze amerykańskiej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2010.
• Fiedorczuk, Julia. Cyborg w ogrodzie: wprowadzenie do ekokrytyki. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2015.
• Fiedorczuk, Julia, Beltran Gerardo. Ekopoetyka: ekologiczna obrona poezji. Varsovia: Museo de Historia del Movimiento Popular Polaco: Instituto de Estudios Ibéricos e Iberoamericanos de la Universidad de Varsovia, 2015).
• Kolbuszewski, Jacek. Ochrona przyrody a kultura. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1992.
• Kozioł, Czesław. „Wstęp”. W Stanisław Witkiewicz, Na przełęczy. Opracowane przez Czesław Kozioł. Warszawa: Książka, 1948.
• Koziołek, Ryszard. Znakowanie trawy albo praktyki filologii. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2011.
• Parrington, Vernon Louis. Główne nurty myśli amerykańskiej. Romantyczna rewolucja w Ameryce 1800–1860. Przetłumaczone przez Henryk Krzeczkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970.
• Pawlikowski, Jan Gwalbert. Kultura a natura i inne manifesty ekologiczne. Zredagowane przez Remigiusz Okraska. Łódź: Obywatel-Stowarzyszenie „Obywatele-Obywatelom”, 2010.
• Olszaniecka Marta. „Wstęp”. W Stanisław Witkiewicz, Sztuka i krytyka u nas. Zredagowane przez Jan Jakubowski, Marta Olszaniecka. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1971.
• Thoreau, Henry David. Walden, czyli życie w lesie. Przetłumaczone przez Halina Cieplińska. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2016.
• Witkiewicz, Stanisław. „Impresjonizm”. W Sztuka i krytyka u nas. Zredagowane przez Jan Jakubowski, Marta Olszaniecka. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1971
• Witkiewicz, Stanisław. Na przełęczy. W Pisma tatrzańskie, t. 1. Opracowane przez Roman Hennel, 40–41. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1963

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2021.24.30237

Biblioteka Nauki

1954131