Opisać ogień: o pożytkach niehermeneutycznego projektu H.U. Gumbrechta dla badań nad wierszem

• Authors: Małgorzata Gorczyńska

Title variants

EN

To describe fire: On the benefits of H.U. Gumbrecht’s project of non-hermeneutic verse studies

Abstracts

EN

The article is a proposal for opening verse studies to the problem of presence, on the basis of Hans Urlich Gumrecht’s project of a nonhermeneutic humanities. The author presents the limitations of a semantically oriented versology, simultaneously pointing to the possibility of a continuation of formal-structural tradition of studies on verse, following non-semantic threads in the works of Polish theorists: Janusz Sławiński, Lucylla Pszczołowska i Teresa Dobrzyńska. Tomasz Różycki’s poem Panny nieroztropne [Foolish virgins] become an exemplum for the ensuing considerations, while two intuitions of contemporary poets inspire theoretical considerations. One is Eugenio Montale’s perverse thesis on the hopeless semanticity of poetry and Adam Zagajewski’s Nietzschean claim that versologists take care of fire rather than ashes, i.e., investigate living, aesthetically influential verse forms.

PL

Artykuł jest propozycją otwarcia badań wersologicznych na problematykę obecności w oparciu o projekt niehermeneutycznej humanistyki Hansa Urlicha Gumbrechta. Autorka przedstawia ograniczenia wersologii zorientowanej semantycznie, zarazem jednak wskazuje możliwość kontynuacji formalno-strukturalnej tradycji badań nad wierszem, śledząc niesemantyczne wątki w pracach polskich teoretyków: Janusza Sławińskiego, Lucylli Pszczołowskiej i Teresy Dobrzyńskiej. Funkcję exemplum pełni wiersz Tomasza Różyckiego Panny nieroztropne, rozważaniom teoretycznym patronują zaś dwie przenikliwe intuicje współczesnych poetów: przewrotna teza Eugenio Montalego o beznadziejnej semantyczności poezji oraz nietzscheański z ducha postulat Adama Zagajewskiego, by wersolodzy nie zajmowali się popiołem, lecz ogniem, tj. badali żywe, estetycznie oddziałujące formy wierszowe.

Keywords

EN

Versology; verse semantics; rhythm; presence; aesthetics of a literary work; Hans Urlich Gumbrecht; Tomasz Różycki; Eugenio Montale; Adam Zagajewski

PL

wersologia; semantyka wiersza; metrum; rytm; obecność; estetyka dzieła literackiego; Hans Urlich Gumbrecht; Tomasz Różycki; Eugenio Montale; Adam Zagajewski

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2021
• Issue: 25
• Pages: 104-123

Dates

published

2021

Contributors

author

Małgorzata Gorczyńska

• Uniwersytet Wrocławski

• https://orcid.org/0000000303562917

References

• Alford, Lucy. Forms of Poetic Attention (New York: Columbia University Press, 2020).
• Bogalecki, Piotr. Wiersze-partytury w poezji polskiej neoawangardy. Białoszewski – Czycz – Drahan – Grześczak – Partum – Wirpsza (Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2020).
• Bukowiec, Paweł. Metronom. O jednostkowości poezji nazbyt metrycznej (Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015).
• Dobrzyńska, Teresa. Tekst poetycki i jego konteksty. Zbiór studiów (Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2015).
• Dziadek, Adam. Projekt krytyki somatycznej (Warszaw: Instytut Badań Literackich PAN, 2014.
• Gumbrecht, Hans Urlich. „Jak podchodzić do «poezji jako rodzaju uwagi»?”. Przetłumaczone przez Joanna Krajewska, Forum Poetyki zima (2016).
• Gumbrecht, Hans Urlich. Produkcja obecności. Czego znaczenie nie może przekazać. Przetłumaczone przez Krzysztof Hoffmann, Weronika Szwebs. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2016.
• Gumbrecht, Hans Urlich. The Powers of Philology. Dynamics of Textual Scholarship. Urbana, Ill.: University of Illinois Press, 2003.
• Irzykowski, Karol. „Materia poetica”. W Alchemia ciała i inne szkice oraz aforyzmy, wybrał Wojciech Głowala, Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Wrocławskiej Polonistyki, 1996.
• Potkański, Jan. Sens nowoczesnego wiersza. Wersyfikacja Białoszewskiego, Przybosia, Miłosza i Herberta. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 2004.
• Pszczołowska, Lucylla. „Badania nad wierszem”. W Wiedza o literaturze i edukacja. Księga referatów Zjazdu Polonistów Warszawa 1995, zredagowane przez Teresa Michałowska, Zbigniew Goliński, Zbigniew Jarosiński, 585-591. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, 1996.
• Pszczołowska, Lucylla. Powtórzenia w prozie Gombrowicza. W Wiersz – styl – poetyka. Studia wybrane, 228-254. Kraków: Universitas, 2002.
• Pszczołowska Lucylla. Semantyka form wierszowych. W Wiersz – styl – poetyka. Studia wybrane, 268-285. Kraków: Universitas, 2002.
• Pszczołowska, Lucylla, „Słowiańska Metryka Porównawcza. Ewolucja celów i metod badawczych”. W Strukturalizm w Europie Środkowej i Wschodniej. Wizje i rewizje, zredagowane przez Danuta Ulicka i Włodzimierz Bolecki, 161-170. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2012.
• Pszczołowska, Lucylla. Wiersz polski. Zarys historyczny, Wrocław: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, 2001.
• Różycki, Tomasz. „Panny nieroztropne”. W Czas Literatury nr 4 (2020), 9.
• Sadowski, Witold. Wiersz wolny jako tekst graficzny. Kraków: Universitas, 2004.
• Sławiński, Janusz. „Wokół teorii języka poetyckiego”. W Dzieło – język – tradycja, 74-96. Kraków: Universitas, 1998.
• Sławiński, Janusz. „Semantyka wypowiedzi narracyjnej”, W Dzieło – język – tradycja, 97-125. Kraków: Universitas, 1998.
• Sławiński, Janusz. „O kategorii podmiotu lirycznego”. W Dzieło – język – tradycja, 64-73. Kraków: Universitas, 1998.
• Sontag, Susan i Jonathan, Cott. Myśl to forma odczuwania. Susan Sontag w rozmowie z Jonathanem Cottem. Przetłumaczone przez Dariusz Żukowski, Kraków: Wydawnictwo Karakter, 2014.
• Szkłowski, Wiktor. „Sztuka jako chwyt”, przetłumaczone przez Ryszard Łużny. W Teorie literatury XX wieku. Antologia. Zredagowane przez Anna Burzyńska i Michał Paweł Markowski, 95-111. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2006.
• Zagajewski, Adam. „Nietzsche w Krakowie”. W Obrona żarliwości, 55-68. Kraków: Wydawnictwo a5, 2002.

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2021.25.30604

Biblioteka Nauki

1954091