Tekst artystyczny jako przedmiot dociekań językoznawczych

• Authors: Katarzyna Sadowska-Dobrowolska

Title variants

EN

The artistic text as an object of linguistic inquiry

Abstracts

EN

The article is devoted to presenting the possibilities for using linguistic tools to describe semantic phenomena in the analysis and interpretation of an artistic text. The author begins by discussing changes in the concept of meaning resulting from developments in cognitive linguistics, and the consequences of these changes, i.e. the search for a new definition formula and interest in the phenomenon of language creation. She then discusses the relations between convention and creation, pointing out the role of the analysis of artistic texts in research devoted to the reconstruction of the linguistic image of the world. Next, he describes the benefits of including such analyses in linguistic works. He asks questions about the possibility of applying linguistic methodologies in the analysis of texts and puts forward a hypothesis on their usefulness in explaining the mechanisms of language creation and in determining how the final semantic effect in an analysed text was achieved. He then focuses on two selected linguistic theories, i.e. Charles Fillmore’s theory of interpretative frames and Gilles Fouconnier and Mark Turner’s theory of conceptual integration. Moving on to the analytical part of the paper, he discusses, in order, the theoretical assumptions of both research concepts and presents how, with their help, one can analyse and interpret a selected artistic text. The stages of the analysis are presented in the form of a table and a diagram of conceptual integration, which allows the reader to follow its course in more detail. The application of linguistic tools for the description of creative linguistic phenomena allows the author to establish the relations between the meaning-forming components of the text, to explain precisely the mechanisms of creation present in it, and to determine the final semantic effect contained in the work under discussion. The formulated conclusions support the accuracy of the including linguistic analysis used in the study of the text.

PL

Artykuł poświęcony jest zaprezentowaniu możliwości wykorzystania językoznawczych narzędzi opisu zjawisk semantycznych do analizy i interpretacji tekstu artystycznego. Na wstępie Autorka omawia zmiany koncepcji znaczenia, będące skutkiem rozwoju językoznawstwa kognitywnego, oraz konsekwencje tych zmian, tj. poszukiwanie nowej formuły definicji i zainteresowanie zjawiskiem kreacji językowej. Następnie przypomina zależności istniejące między konwencją i kreacją, a także wskazuje rolę analizy tekstów artystycznych w badaniach poświęconych rekonstrukcji językowego obrazu świata. W dalszej kolejności opisuje korzyści, jakie płyną z uwzględniania takich analiz w pracach językoznawczych. Zadaje pytania o możliwość zastosowania metodologii językoznawczych w analizach tekstów i stawia hipotezę o ich przydatności w wyjaśnianiu mechanizmów kreacji językowej i w ustalaniu, jaki sposób uzyskany został końcowy efekt semantyczny analizowanego tekstu. Następnie skupia się na dwóch wybranych teoriach językoznawczych, tj. na teorii ram interpretacyjnych Charlesa Fillmore’a oraz teorii integracji pojęciowej Gilles’a Fouconniera i Marka Turnera. Przechodząc do części analitycznej pracy, w kolejności omawia teoretyczne założenia obu koncepcji badawczych i prezentuje, jak za ich pomocą można przeprowadzić analizę i interpretację wybranego teksu artystycznego. Etapy analizy prezentuje w formie tabeli i schematu integracji pojęciowej, co pozwala dokładniej prześledzić jej przebieg. Zastosowanie językoznawczych narzędzi opisu kreatywnych zjawisk językowych pozwala Autorce ustalić relacje między komponentami sensotwórczymi tekstu, precyzyjnie wyjaśnić mechanizmy obecnej w nim kreacji oraz określić końcowy efekt semantyczny zawarty w omawianym utworze. Sformułowane wnioski opowiadają się za słusznością włączenia analizy językoznawczej do badań nad tekstem.

Keywords

EN

lexical semantics; semantics of understanding; interpretive framework theory; conceptual amalgam; conceptual integration theory; artistic text

PL

semantyka leksykalna; semantyka rozumienia; teoria ram interpretacyjnych; amalgamat pojęciowy; teoria integracji pojęciowej; tekst artystyczny

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2021
• Issue: 26
• Pages: 66-81

Dates

published

2021

Contributors

author

Katarzyna Sadowska-Dobrowolska

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

• https://orcid.org/0000000186276486

References

• Bartmiński, Jerzy. „Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji”. W: Konotacja, zredagowane przez Jerzy Bartmiński, 169–83. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1988.
• Black, Max. „Jeszcze o metaforze”. Przetłumaczone przez Maria Bożenna Fedewicz (tłum.). Pamiętnik Literacki 74, nr 2 (b.d.): 255–81.
• Black, Max. „Metafora”. Pamiętnik Literacki nr LXII, z. 3 (1971): 17–234.
• Black, Max. „Jeszcze o metaforze”. tłum. Maria Bożenna Fedewicz, Pamiętnik Literacki, nr LXXIV, z. 2 (b.d.): 255–81.
• Fauconnier, Gilles, Mark Turner. „Conceptual Integration Network”. Cognitive Science, 22–1 (1998): 133–87.
• Fauconnier, Gilles, Mark Turner. The way we think: conceptual blending and the mind’s hidden complexities. New York: Basic Books, 2002.
• Fillmore, Charles. „1982, Frame Semantics, [w:] Linguistics in the Morning Calm, Selected Papers from SICOL-1981, e”. Seoul, Korea: The Linguistics Society of Korea, Hanshin Publishing Company, 1982.
• Fillmore, Charles. „Frames and Semantics of Understanding”. „Quaderni di Semantica” VI, nr 2 (1985): 222–54.
• Grzegorczykowa, Renata. „Pojęcie językowego obrazu świata”. W: Językowy obraz świata, zredagowane przez Jerzy Bartmiński, 39–46. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1999.
• Kopaliński, Władysław i Oficyna Wydawnicza Rytm. Słownik symboli. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2017.
• Langacker, Ronald W. Wykłady z gramatyki kognitywnej. Przetłumaczone przez Henryk Kardela. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1995.
• Libura, Agnieszka. Amalgamaty kognitywne w sztuce. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 2007.
• Pajdzińska, Anna, Ryszard Tokarski. „Językowy obraz świata – konwencja i kreacja”. Pamiętnik Literacki nr LXXXVII, z. 4 (1996): 143–58.
• Sadowska-Dobrowolska, Katarzyna. „Poetycki świat Wacława Mrozowskiego jako amalgamiczna przestrzeń nocy, snu i śmierci, [w:] red. M. Cichmińska, I. Matusiak-Kempa”. W: Nowe zjawiska w języku, tekście i komunikacji IV: Metafory i amalgamaty pojęciowe, zredagowane przez Monika Cichmińska i Iza Matusiak-Kempa, 264–76. Olsztyn: UWM, 2012.
• Sapir, Edward. Kultura, język, osobowość: wybrane eseje. Przetłumaczone przez Barbara Stanosz i Roman Zimand. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978.
• Sławkowa, Ewa. „Instrumentarium badawcze współczesnego językoznawstwa w opisie semantyki tekstu artystycznego (wybór zagadnień)”. W: Semantyka tekstu artystycznego, zredagowane przez Anna Pajdzińska i Ryszard Tokarski, 9–26. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2001.
• Tokarski, Ryszard. „Typy racjonalności w językowym obrazie świata”. W: Semantyka tekstu artystycznego, zredagowane przez Anna Pajdzińska i Ryszard Tokarski, 231–45. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2001.
• Wierzbicka, Anna. „Genry mowy”. W: Tekst i zdanie. Zbiór studiów, zredagowane przez Teresa Dobrzyńska i Elżbieta Janus, 125–37. Wrocław: Ossolineum, 1983.
• Wierzbicka, Anna. Lexicography and Conceptual Analysis. Tucson: Karoma, 1985.
• Wierzbicka, Anna. „The meaning of color terms: semantics, culture, and cognition”. Cognitive Linguistics (includes Cognitive Linguistic Bibliography) 1, 1 (1990): 99–150.

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2021.26.30848

Biblioteka Nauki

1954103