Zygmunt Haupt’s literary engineering

• Authors: Michał Zając

Title variants

PL

Inżynieria literacka Zygmunta Haupta

Abstracts

EN

With the tools borrowed from the psychoanalytical theory of Sigmund Freud and Jacques Lacan, this article discusses the topic of the represented world, and especially literary characters, in the prose of Zygmunt Haupt. The concept of the drive presented as an artistic montage – as developed by Lacan – turns out to be particularly useful in the analysis of literary portraits depicted by Haupt. Constructed as a montage of memories, this prose points to the very mechanism of imaginary representation driven by what is described by Freud as “drive-spring”. It constructs a stage on which individual characters are presented; it drives them as characters. It is also a metaphor describing the mechanisms of remembering and writing. Propelled by the “drive-spring” those literary characters resemble dolls or mannequins; they also point to the surrealist tradition within which these literary representations can be located.

PL

Prezentowany artykuł podejmuje tematykę konstrukcji świata przedstawionego, a zwłaszcza literackich postaci, w prozie Zygmunta Haupta z wykorzystaniem narzędzi psychoanalizy Sigmunda Freuda oraz Jacques’a Lacana. Szczególnie istotna w tym kontekście okazuje się koncepcja popędu jako artystycznego montażu wypracowana przez francuskiego psychoanalityka. Z jej pomocą analizie poddane zostały literackie portrety wybranych bohaterek Haupta. Proza ta, skonstruowana na zasadzie montażu wspomnień, wskazuje jednocześnie na sam mechanizm wyobrażeniowej reprezentacji napędzany przez sprężynę popędową. To ona jest podstawą sceny, na której prezentowane są poszczególne postaci, ona je napędza, ona wreszcie jest metaforą ukazującą mechanizm wspominania i pisania. Napędzane przez sprężynę popędową postaci Haupta przypominają lalki albo manekiny, wskazując tym samym również na surrealistyczną tradycję, w obrębie której przedstawienia te mogą być lokowane.

Keywords

EN

Zygmunt Haupt; Sigmund Freud; Jacques Lacan; montage; representation; doll; mannequin; surrealism

PL

Zygmunt Haupt; Sigmund Freud; Jacques Lacan; montaż; reprezentacja; lalka; manekin; surrealizm

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2023
• Issue: 32

Dates

published

2023

Contributors

author

Michał Zając

• Jagiellonian University

• https://orcid.org/0000000190968258

References

• Breton, André. „Manifest surrealizmu”. W: Surrealizm. Antologia, wybór i tłum. Adam Ważyk, wyd. 2, 55–102. Warszawa: Czytelnik, 1976.
• Fazan, Katarzyna. Kantor. Nie/obecność. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2019.
• Freud, Sigmund. „Dowcip i jego stosunek do nieświadomości”. W: Pisma psychologiczne, tłum. Robert Reszke, 5–211. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1997. Wydanie niemieckie: „Der Witz und seine Beziehung zum Unbewussten”. W: Gesammelte Werke, t. 6, red. Anna Freud. London: Imago, 1940.
• Freud, Sigmund. „Kultura jako źródło cierpień”. W: Pisma społeczne, tłum. Aleksander Ochocki, Marcin Poręba, Robert Reszke, oprac. Robert Reszke, 163–227. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1998.
• Freud, Sigmund. „Nieświadomość”. W: Psychologia nieświadomości, tłum. Robert Reszke, 89–129. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2009.
• Freud, Sigmund. Objaśnianie marzeń sennych. Tłum. Robert Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2007. Wydanie niemieckie: Die Traumdeutung. Red. Alexander Mitscherlich, Angela Richards. Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag, 1961.
• Freud, Sigmund. „Totem i tabu”. W: Pisma społeczne, tłum. Aleksander Ochocki, Marcin Poręba, Robert Reszke, oprac. Robert Reszke, 241–375. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1998.
• Freud, Sigmund. „Żałoba i melancholia”. W: Psychologia nieświadomości, tłum. Robert Reszke, 145–159. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2009.
• Haupt, Zygmunt. Baskijski diabeł. Opowiadania i reportaże. Wydanie 2. Zebrał, oprac. i notą edytorską opatrzył Aleksander Madyda. Wstęp Andrzej Stasiuk. Wołowiec: Czarne, 2016.
• Haupt, Zygmunt. Z Roksolanii. Opowiadania, eseje, reportaże, publicystyka, warianty, fragmenty (1935–1975). Wydanie 2. Zebrał, oprac. i notą edytorską opatrzył Aleksander Madyda. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2018.
• Lacan, Jacques. Funkcja i pole mówienia i mowy w psychoanalizie. Tłum. Barbara Gorczyca, Wincenty Grajewski. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1996.
• Lacan, Jacques. Seminarium III. Psychozy. Oprac. Jacques-Alain Miller, tłum. Jacek Waga. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014. Wydanie francuskie: Le séminaire de Jacques Lacan, Livre III: Les psychoses 1955–1956. Red. Jacques-Alain Miller. Paris: Seuil, 1981.
• Lacan, Jacques. Le séminaire de Jacques Lacan, Livre XI: Les quatre concepts fondamentaux de la psychanalyse 1964. Red. Jacques-Alain Miller. Paris: Seuil, 1973.
• Mitchell, W.J.T. Czego chcą obrazy? Pragnienia przedstawień, życie i miłości obrazów. Tłum. Łukasz Zaremba. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2013.
• Roudinesco, Elisabeth. Jacques Lacan. Jego życie i myśl. Tłum. Robert Reszke, Warszawa: Wydawnictwo KR, 2005.
• Wiegandt, Ewa. „Wszystko-nic Zygmunta Haupta”. W: Niepokoje literatury. Studia o prozie polskiej XX wieku, 199–214. Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury, 2010.
• Wittlin, Józef. Mój Lwów. Wydanie IV. Wrocław: Wrocławskie Wydawnictwo Warstwy, 2017

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2023.32.40064

Biblioteka Nauki

27312320