Nazwy motyli w mowie mieszkańców wielkopolskich wsi

• Authors: Justyna Kobus

Title variants

EN

The names of butterflies in the speech of the inhabitants of Greater Poland villages

Abstracts

EN

The article describes the names of the diurnal and nocturnal butterflies extracted from dialectological sources from Greater Poland. Contemporary linguistic data were collected as part of an educational project carried out in Pobiedziska commune (Poznań district). The field research has resulted in just a few species names of butterflies, next to generic names. Contemporary names have been juxtaposed with names excerpted from Adam Tomaszewski’s archival materials and the Atlas of the language and folk culture of Greater Poland. The text also makes minor etymological remarks on the names used for the butterfly and the moth, which vary from one location in Greater Poland to another

PL

W artykule zostały opisane nazwy motyla dziennego i nocnego wyekscerpowane z wielkopolskich źródeł dialektologicznych. Współcześnie pozyskane dane językowe zebrano w ramach projektu edukacyjnego przeprowadzonego na terenie gminy Pobiedziska (pow. Poznań). Na podstawie przeprowadzonych badań terenowych uzyskano – obok nazw ogólnych – zaledwie kilka nazw gatunkowych motyli. Nazwy współczesne zostały zestawione z nazwami wyekscerpowanymi z materiałów archiwalnych AdamaTomaszewskiego i Atlasu języka i kultury ludowej Wielkopolski. W tekście poczyniono także drobne uwagi etymologiczne dotyczące zróżnicowanych na terenie Wielkopolski nazw motyla i ćmy.

Keywords

EN

dialect; language of the villagers; butterflies and moths names

PL

gwara; język mieszkańców wsi; nazwy motyli; ćma

• Publisher: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
• Journal: Gwary Dziś
• Year: 2023
• Volume: 16
• Pages: 159-171

Dates

published

2023

Contributors

author

Justyna Kobus

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000240942743

References

• AGM-VII: A. Kowalska, A. Strzyżewska-Zaremba, Atlas gwar mazowieckich, t. VII, Wrocław 1983.
• AGP-I: K. Dejna, Atlas gwar polskich, t. I: Małopolska, Warszawa 1998.
• AJK-III: Atlas językowy kaszubszczyzny i dialektów sąsiednich, t. III, pod kier. Z. Stiebera, Wrocław 1966.
• AJKLW-II: Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, t. II: Człowiek - przyroda, red. Z. Sobierajski, J. Burszta, cz. 1: Mapy 116-235, cz. 2: Wykazy i komentarze do map 116-235, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979.
• AJPP: M. Małecki, K. Nitsch, Atlas językowy polskiego Podkarpacia, Kraków 1934.
• AJŚ-IV: A. Zaręba, Atlas językowy Śląska, t. IV, cz. 1: Mapy 501-750, cz. 2. Wykazy i komentarze do map 501-750, Warszawa-Kraków 1974.
• AWK-I: K. Dejna, Atlas gwarowy województwa kieleckiego, z. I, Łódź 1962.
• AWK-IV: K. Dejna, Atlas gwarowy województwa kieleckiego, z. IV, Łódź 1965.
• MAGP-VII: Mały atlas gwar polskich, t. VII, cz. 1: Mapy 301-350, 2. Wstęp do t. 7: Wykazy i komentarze do map 301-350, red. M. Karaś, Z. Stamirowska, Kraków-Wrocław 1964.
• SGL: Pelcowa H. 2015. Słownik gwar Lubelszczyzny, t. III: Świat zwierząt.
• SGP PAN: Słownik gwar polskich PAN, t. 5, z. 2 (14), red. J. Reichan, S. Urbańczyk, Kraków 1996.
• SGŚ: Słownik gwar śląskich, t. VI, red. B. Wyderka, Opole 2005.
• SK-I-II: W. Brzeziński, Słownictwo krajniackie. Słownik gwary wsi Podróżna w Złotowskiem, t. I-II, Wrocław [i in.] 1982, 1987.
• Słowniczek gwary, języka śląskiego, https://bonclok.pl/slowniczek-wyrazow-slaskich/M.html (dostęp: 5.02.2023).
• Słownik polsko-śląski Ć-E, https://www.antryj.pl/slownik/slownik-polsko-slaski-c-e/ (dostęp: 5.02.2023).
• WSR-Pob-1: Słownik języka mieszkańców okolic Pobiedzisk. Praca na roli i w gospodarstwie, red. J. Kobus, A. Migdałek, Poznań 2021.
• WSR-Czw: Słownik języka mieszkańców okolic Czerniejewa. Praca na roli i w gospodarstwie, red. J. Kobus, M. Stępień, Poznań 2018.
• WSR-Gn: Słownik języka mieszkańców okolic Gniezna. Święta, wierzenia i przesądy, red. J. Kobus, T. Gniazdowski, Poznań 2018.
• WSR-Łuk: Słownik języka mieszkańców ziemi łukowskiej. Praca na roli i w gospodarstwie, red. J. Sierociuk, Poznań 2019.
• Belke G. (1861), O owadach szkodliwych gospodarstwu wiejskiemu i sposobach ustrzeżenia się od nich lub zmniejszenia ich liczby, Żytomierz.
• Budziszewska W. (1965), Słowiańskie słownictwo dotyczące przyrody żywej, Wrocław-Warszawa-Kraków.
• Budziszewska W. (1983-1985), Z nazw motyla w językach słowiańskich na tle porównawczym, „Rocznik Slawistyczny” 43, cz. 1, s. 13-19.
• Domańska-Fober K. (2006), Jak ks. Krzysztof Kluk motyle ponazywał, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny”, t. 5, s. 53-67.
• Jundziłł B.S. (1807), Zoologiia krotko zebrana, cz. 4: Owady i robactwo, Wilno.
• Kluk J.K. (1802), Zwierząt domowych i dzikich, osobliwie kraiowych, historyi naturalney początki i gospodarstwo. Potrzebnych i pożytecznych domowych chowanie, rozmnożenie, chorob leczenie, dzikich łowienie, oswoienie, zażycie, szkodliwych zaś wygubienie, t. 4: O owadzie i robakach, w Drukarni Xięży Piiarów, Warszawa.
• Kobus J. (2022), Leksyka pola tematycznego PRZYRODA w wielkopolskich zasobach dialektologicznych, Мовознавчий вісник [Movoznavchyi visnyk], t. 32, red. Л.В. Шитик [L.W. Shytyk], Черкаси [Cherkasy], s. 15-24.
• Kobus J. (2023), Nazwy ptaków dziko żyjących w dawnych i współczesnych materiałach dialektologicznych z Wielkopolski, „Poradnik Językowy”, w druku.
• Maciołek M. (2012), Kształtowanie się nazw owadów w języku polskim. Procesy nominacyjne a językowy obraz świata, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. UŚ, dr hab. Jolanty Tambor, Katowice.
• Majewski E. (1789), Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich […], Zoologia czyli zwierzętopismo dla szkoł narodowych, w Drukarni Nadworney J.K. Mci i P. Kom: E.N., Warszawa.
• Pacuła J. (2013), Nazwy owadów skupione wokół pojęcia ZMIERZCH w językowym obrazie świata (na materiale XVIII- i XIX-wiecznym), „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Filologia Polska. Językoznawstwo”, z. 9, s. 13-41.
• Pelcowa H. (2015), Nazwa i desygnat w zmieniającej się rzeczywistości wiejskiej, [w:] Odkrywanie słowa - historia i współczesność, red. U. Sokólska, Białystok, s. 551-568.
• Siegień B. (2007), O pochodzeniu nazw owadów w białorusko-ukraińskich gwarach przejściowych na Białostocczyźnie, „Białostockie Archiwum Językowe”, t. 7, s. 131-152, DOI: 10.15290/baj.2007.07.12.
• Siła Nowicki M. (1863), Projekt polskiej nomenklatury motylów krajowych, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Krakowskiego”, t. 31, s. 1-107.
• Siła Nowicki M. (1865), Motyle Galicyi, Kraków.
• Szyfer A. (1963), Słownictwo zwierząt w gwarach Mazur i Warmii, „Rocznik Olsztyński”, t. V, s. 271-294.
• Tokarski R. (1993), Słownictwo jako interpretacja świata. Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński. Wrocław, s. 335-362.
• Waśkowski K. (2017), Polskie nazwy zwierząt. Studium historycznojęzykowe, Nowy Targ.
• Żebrawski T. (1860), Owady łuskoskrzydłe czyli motylowate z okolic Krakowa, zebrał i według własnego układu opisał Teofil Żebrawski, Kraków.

Identifiers

DOI

10.14746/gd.2023.16.13

Biblioteka Nauki

26850467