Doktoranci – grupa wybrana czy przegrana? Prezentacja wniosków studium teoretyczno-empirycznego na temat studiów doktoranckich w Polsce

• Authors: Anna Maria Kola

Title variants

EN

Doctoral candidates – chosen ones or losers? Conclusions from a theoretical-empirical research on doctoral studies in Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje wnioski z badań dotyczących studiów doktoranckich w Polsce, będących częścią szerzej zakrojonego projektu badawczego na temat kreowania elit społecznych. Celem poznawczym przytaczanych badań był próba opisania i wyjaśnienia faktu społecznego, jakim jest kształcenie elitarne na poziomie wyższym. Z tego powodu należy naszkicować obraz ważneg i dotąd nieopisanego zjawiska na gruncie polskiej edukacji, czyli studiów doktoranckich w ich nowym kształcie. Nieobowiązująca już ustawa o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r. w Dziale IV, w Rozdziale 4 precyzyjnie przedstawiała sposób funkcjonowania studiów doktoranckich, ze szczególnym uwzględnieniem praw i obowiązków doktoranta. Dzięki tym regulacjom przypominały one formalnie studia pierwszego i drugiego stopnia. Różnicowało je zaś coś, co można byłoby nazwać ich „misją”. Doktorant bowiem był potencjalnym kandydatem na pracownika naukowego, mającego być w przyszłości członkiem elity intelektualnej. Posiadał on predyspozycje (intelektualne, interpersonalne, społeczne, emocjonalne, a nawet fizyczne) umożliwiające pracę naukową, będące częścią jego kapitałów – społecznego, kulturowego czy finansowego. Od nich, według badaczy problemu stratyfikacji społecznej, zależał sukces życiowy i uniwersytecki, silnie związany z determinacją, motywacjami, ale też wsparciem osób trzecich (głównie promotora). Od 2011 r., a zatem wraz ze zmianą ustawodawstwa, forma kształcenia na poziomie studiów doktoranckich uległa zmianie. By jak najlepiej scharakteryzować fenomen studiów trzeciego stopnia, biorąc pod uwagę ich wartość i zadania, ale też praktykę uniwersytecką, i – być może – wskazać sposoby udoskonalenia tego modelu studiów, należy zasięgnąć opinii tych, którym analizowana forma kształcenia jest oferowana. Z tego powodu przedmiotem badań zostały identyfikacje i orientacje życiowe grupy 31 doktorantów z różnych polskich uniwersytetów, przedstawiane w wywiadach narracyjnych. Całość wniosków z badań zawiera oddana do druku monografia pt. Kształcenie elit społecznych? Studia doktoranckie w Polsce jako forma i potrzeba konstruowania zapoznanego mitu.

EN

In the academic year 2015/2016, there were more than 40,000 people studying for a Ph.D. in Poland. Set against the scale known from before the education boom of the 1990s, the figure is staggering. The fact that so many young people (not all of them young, as there is no age limit on education opportunities on any level) wish to be ever better educated and work their way up the academic ladder, may well be seen as a positive development. However, if public debate on the matter is anything to go by, it would seem that there are more downsides than advantages to this state of affairs: the devaluation of Master’s degrees, the mass character of the education process and the absence of genuine master-disciple relationships are but few of the disadvantages. Does the university matter, does it inform students’ life choices? It seemed worthwhile to get to know the answers to these questions, using the circumstances of Ph.D. students, their financial status, and the economic, social and cultural capital at their disposal, as reference points. Asking these questions gave me a pretext and a reason to undertake research in Poland as well as the best universities in the world (Harvard University, University of Oxford, Peking University and others). The survey of doctoral students, carried out between 2010 and 2013, is part of a more extensive programme concerning the education of social elites worldwide and bringing about social change. The programme in question comprises a variety of comparative and cultural themes: the manner in which doctoral studies are structured and conducted, the master-disciple relationship (not least in its historical aspect), the quality of education offered, social structure and its determinants. The research cited in the text comes from my book Kształcenie elit społecznych? Studia doktoranckie w Polsce jako forma i potrzeba konstruowania zapoznanego mitu [The Shaping of Social Elites? Doctoral Studies in Poland as a Form of Constructing an Obsolete Myth, and Expressing the Need for such a Myth]. The book is a complete report that covers many more problems and questions about doctoral studies’ system in Poland.

Keywords

PL

studia doktoranckie; doktorant; elity społeczne; kształcenie elitarne

EN

PhD; PhD candidates; doctoral studies; social elites; elitist education; PhD; PhD candidates; doctoral studies; social elites; elitist education

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Nauka i Szkolnictwo Wyższe
• Year: 2016
• Issue: 2(48)
• Pages: 175-192

Dates

published

2016-06-15

Contributors

author

Anna Maria Kola

• Anna Maria Kola – doktor, adiunkt w Katedrze Pracy Socjalnej na Wydziale Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, magister socjologii i filologii polskiej, dyplomowana logopedka oraz lektorka języka polskiego dla obcokrajowców. Członkini Polskiej Komisji Akredytacyjnej (2016-2019). Jej zainteresowania naukowe mają charakter interdyscyplinarny, ale dotyczą głównie socjologii edukacji (szkoły wyższej) oraz pracy socjalnej w kontekście przemian globalizacyjnych. Badaczka elitarnych uniwersytetów na całym świecie (USA, Anglia, Chiny). Propagatorka i inicjatorka wielu projektów społecznych w trzecim sektorze.

References

• Auriol, L., Misu, M., Freeman, R.A. (2013). Careers of Doctorate Holders: Analysis of Labour Market and Mobility Indicators. OECD. Science, Technology and Industry Working Papers. 4.
• Bourdieu, P., Passeron, J.-C. (1990). Reprodukcja. Elementy teorii system nauczania. Tłum. E. Neyman. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
• Davenport, T.H. (2007). Zarządzanie pracownikami wiedzy. Tłum. M. Lany. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Dominicé, P. (2006). Uczyć się z życia. Biografia edukacyjna w edukacji dorosłych. Wstęp O. Czerniawska. Tłum. M. Kopytowska. Łódź: Wyd. Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej.
• Eliade, M. (1997). Inicjacja, obrzędy, stowarzyszenia tajemne: narodziny mistyczne. Tłum. K. Kocjan. Kraków: Znak.
• Fukuyama, F. (2009). Koniec historii. Tłum. T. Bieroń, M. Wichrowski. Kraków: Znak.
• GUS (2016). Szkoły wyższe i ich finanse w 2015 roku. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• Kola, A.M., Dudzikowa, M., Bochno, E., Grzybowski, P., Korzeniecka-Bondar, A., Wiśniewska-Kin, M. (2013). Młodzi badacze o swoim doświadczeniu związanym z doskonaleniem warsztatu naukowego i pisarskiego (panel dyskusyjny). Przegląd Badań Edukacyjnych. 1(16): 113-147.
• Kola, A.M. Kształcenie elit społecznych? Studia doktoranckie w Polsce jako forma i potrzeba konstruowania zapoznanego mitu (oddany do druku).
• Kwiek, M., Antonowicz, D. (2015). The Changing Paths in Academic Careers in European Universities: Minor Steps and Major Milestones. W: T. Fumasoli, G. Goastellec, B.M. Kehm (red.). Academic Work and Careers in Europe: Trends, Challenges, Perspectives (41-68). London: Springer International Publishing.
• Mills Ch.W. (1961). Elita władzy. Warszawa: Książka i Wiedza.
• NIK (2015). Kształcenie na studiach doktoranckich. Warszawa: Najwyższa Izba Kontroli.
• Pareto, V. (1994). Uczucia i działania: fragmenty socjologiczne. Tłum. M. Dobrowolska, M. Rozpędowska, A. Zinserling. Wybór, wstęp i red. nauk. A. Kojder. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
• Putnam, R. (2008). Samotna gra w kręgle: upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych. Tłum. P. Sadura i S. Szymański. Przedmowa M. Ziółkowski. Warszawa: Wyd. Akademickie i Profesjonalne.
• Rubacha, K. (2008). Metodologia badań nad edukacją. Warszawa: Wyd. Akademickie i Profesjonalne.
• Schütze, F. (1997). Trajektorie cierpienia jako przedmiot badań socjologii interptetatywnej. Studia Socjologiczne. 1: 11-56.
• Szkudlarek, T. (2012). Robotnicy wiedzy i edukacja akademicka. W: P. Żuk (red.). Wiedza, ideologia, władza: o społecznej funkcji uniwersytetu w społeczeństwie rynkowym (215-237). Warszawa: Scholar.
• Żyromski, M. (2007). Teorie elit a systemy polityczne. Poznań: Wyd. Naukowe UAM.

Identifiers

DOI

10.14746/nisw.2016.2.8