Autonomia a rozliczalność – polskie wyzwania

• Authors: Radosław Rybkowski

Title variants

EN

Autonomy and accountability – Polish challenges

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W XXI wieku uczelnie, zwłaszcza publiczne, muszą konkurować o ograniczone zasoby finansowe. Z tego względu swoboda ich działania musiała zostać poddana społecznej i administracyjnej kontroli, tak by władze publiczne i społeczeństwo miały pewność co do właściwego wydatkowania finansów publicznych. Jednocześnie odrzucana jest koncepcja nadmiernej bezpośredniej ingerencji, która podważyłaby zasadę autonomii uczelni. Artykuł stanowi przegląd różnych prób pogodzenia autonomii i wymogów roliczalności. Rozwiązania i koncepcje opracowane w europejskich systemach szkolnictwa wyższego stanowią także punkt wyjścia analizy relacji pomiędzy autonomią a rozliczalnością w Polsce.

EN

In the 21st century universities (especially public ones) must compete for the limited financial resources. Therefore activity of the universities had to face some kind of civic and administrative control to ensure the right use of public money. At the same time there is no acceptance for direct and expended control which might challenge the institutional autonomy. This paper presents an overview of some attempts to reconcile the needs of autonomy and accountability. The solutions and conceptualizations tested in European higher education systems are the starting point for the analysis of the relation between autonomy and accountability in Poland and the challenges yet to be faced.

Keywords

PL

autonomia uczelni; wolność akademicka; rozliczalność; system szkolnictwa wyższego; prawo; władze publiczne

EN

institutional autonomy; academic freedom; accountability; higher education systems; higher education; law; public authorities; institutional autonomy; academic freedom; accountability; higher education systems; higher education; law; public authorities

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Nauka i Szkolnictwo Wyższe
• Year: 2015
• Issue: 1(45)
• Pages: 95-115

Dates

published

2015-12-01

Contributors

author

Radosław Rybkowski

• Instytut Amerykanistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego

References

• Antonowicz, D. (2005). Uniwersytet przyszłości. Wyzwania i modele polityki. Warszawa: Fundacja Instytutu Spraw Publicznych.
• Antonowicz, D. (2012). External Influences and Local Responses. Changes in Polish Higher Education 1990-2005. W: M. Kwiek, P. Maassen (red.). National Higher Education Reforms in a European context. Comparative Reflections on Poland and Norway (87-110). Frankfurt am Main: Peter Lang.
• Banyś, W. (2013). Autonomia szkół wyższych. Forum Akademickie. 10: 16-17.
• Berdahl, R. (1990). Academic Freedom, Autonomy and Accountability in British Universities. Studies in Higher Education. 15(2): 169-180.
• Białecki, I., Dąbrowa-Szefler, M. (red.) (1994). Changes in Higher Education in Central European Countries. Warszawa: IFiS Publishers.
• Boć, J. (2005). Pojęcie administracji. W: J. Boć (red.). Prawo administracyjne (8-44). Wrocław: Kolonia Limited.
• Bugaj, J. (2015). Dobór nauczycieli akademickich – rekomendacje dla procesu. W: K. Krukowski, M. Siemiński (red.). Zarządzanie publiczne. Teoria i praktyka polskich organizacji (213-239). Olsztyn: Wyd. UWM.
• Dobbins, M. (2011). Higher Education Policies in Central and Eastern Europe. Convergence towards a Common Model? New York: Palgrave-Macmillan.
• Dobbins, M., Knill, C., Vögtle, E.M. (2011). An analytical framework for the cross-coutnry comparison of higher education governance. Higher Education. 62(5): 665-683.
• Edwards, H.T., Nordin, V.D. (1979). Higher Education and the Law. Cambridge, MA: Institute for Educational Management, Harvard University.
• Ernst & Young Business Advisory, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową (2010). Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce do 2020 roku – drugi wariant. Warszawa. http://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2013_05/59579f9e6efaec82014d6d5be081ca23.pdf [17.07.2015].
• Enders, J., Boer, H. de, Weyer, E. (2013). Regulatory autonomy and performance: the reform of higher education re-visited. Higher Education. 65: 5-23.
• Estermann, T., Nokkala, T. (2009). University Autonomy in Europe I. Exploratory Study. Brussels:European University Association.
• Estermann, T., Nokkala, T., Steinel, M. (2011). University Autonomy in Europe II. The Scorecard. Brussels: European University Association. European University Association. University Autonomy in Europe. http://www.eua.be/euawork-and-policy-area/governance-autonomy-and-funding/projects/university-autonomyin-europe/ [17.07.2015].
• Fielden, J. (2008). Global Trends in University Governance. Washington: The World Bank.
• Fumasoli, T., Gornitzka, Å., Maassen, P. (2014). University Autonomy and Organizational Change Dynamics. ARENA Working Paper nr 8. Oslo: University of Oslo. http://www.sv.uio.no/arena/english/research/publications/arena-publications/workingpapers/workingpapers2014/wp8-14.pdf [17.07.2015].
• Fundacja Rektorów Polskich (2010). Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego: 2010-2020. Warszawa: Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego.
• Gornitzka, Å., Maassen, P., Olsen, J.P., Stensaker, B. (2007). “Europe of Knowledge”: Search for a New Pact. W: P. Maassen, J.P. Olsen (red.). University Dynamics and European Integration (181-214). Dordrecht: Springer.
• Izdebski, H., Zieliński, J.M. (2013). Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Jabłecka, J. (1994). Reflections on the Polish Higher Education. W: I. Białecki, M. Dąbrowa-Szefler (red.). Changes in Higher Education in Central European Countries (11-24). Warszawa: IFiS.
• Kiebała, A. (2009). Autonomia szkół wyższych. W: S. Waltoś, A. Rozmus (red.). Szkolnictwo wyższe w Polsce. Ustrój – prawo – organizacja (175-207). Rzeszów: Wyd. Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania.
• Kolarska-Bobińska, L. (2015). List do rektorów. Warszawa: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. http://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2015_10/1d5fe0e489e99100ab82af7221a7b4e1.pdf [5.11.2015].
• Kwiek, M. (2011). Creeping Marketization: Where Polish Public and Private Higher Education Sectors Meet. W: R. Brown (red.). Higher Education and the Market (135-145). New York: Routledge.
• Kwiek, M. (2012). The Public/Private Dynamics in Polish Higher Education. Demand-Absorbing Private Sector Growth and Its Implications. W: M. Kwiek, P. Maassen (red.). National Higher Education Reforms in a European context. Comparative Reflections on Poland and Norway (127-154). Frankfrut am Main: Peter Lang.
• Kwiek, M., Maassen, P. (2012). Changes in Higher Education in European Peripheries and Their Contexts: Poland, Norway, and Europe. W: M. Kwiek, P. Maassen (red.). National Higher Education Reforms in a European context. Comparative Reflections on Poland and Norway (11-39). Frankfrut am Main: Peter Lang.
• Laidler, P. (2011). Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki: od prawa do polityki. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Leja, K. (2013). Zarządzanie uczelnią. Koncepcje i współczesne wyzwania. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Maassen, P. (2006). The Modernisation of European Higher Education – A multi-level analysis, Paper presented at the Directors General Meeting for Higher Education Helsinki. http://opetusministerio.fi/export/sites/default/OPM/Tapahtumakalenteri/2006/10/eu_19_2010a/Maassen_background_paper_DGHE_Helsinki_Oct2006_241006.pdf [17.07.2015].
• Maassen, P. (2012). Higher Education Diversity in Europe. W: M. Kwiek, P. Maassen (red.). National Higher Education Reforms in a European context. Comparative Reflections on Poland and Norway (41-64). Frankfrut am Main: Peter Lang.
• Najwyższa Izba Kontroli [NIK] (2006). Informacja o wynikach kontroli odpłatności za studia w państwowych szkołach wyższych. Warszawa: NIK.
• NIK (2007). Informacja o wynikach kontroli pomocy materialnej dla studentów ze środków publicznych. Warszawa: NIK.
• NIK (2008). Informacja o wynikach kontroli organizacji i finansowania studiów podyplomowych w publicznych szkołach wyższych. Warszawa: NIK.
• NIK (2010). Informacja o wynikach kontroli systemu kształcenia oraz przygotowania do zawodów pielęgniarki, położnej i ratownika medycznego. Warszawa: NIK.
• NIK (2011). Informacja o wynikach kontroli wykorzystania środków publicznych przez szkoły wyższe. Warszawa: NIK.
• Nokkala, T., Bladh, A. (2014). Institutional Autonomy and Academic Freedom in the Nordic Context – Similarities and Differences. Higher Education Policy. 27: 1-21.
• Rybkowski, R. (2009). The Autonomy of American Colleges. Ad Americam. Journal of American Studies. 10: 75-88.
• Rybkowski, R. (2011a). Problematyczna wolność uczelni. Prezydentura Ronalda Reagana a początki nowego myślenia o uczelni. W: P. Musiewicz (red.). Ronald Reagan. Nowa odsłona w 100-lecie urodzin (75-87). Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
• Rybkowski, R. (2011b). Upadek stopni/Stopnie upadku. Problemy amerykańskiego szkolnictwa wyższego. Kraków: WAM.
• Salmi, J. (2007). Autonomy from the State vs Responsiveness to Markets. Higher Education Policy. 20: 223-242.
• Sanetra, W., Wierzbowski, M. (2013). Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz. Warszawa: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. http://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2013_07/464b33c688f069e828bf4370c2e0cacf.pdf [17.07.2015].
• Stachowiak-Kudła, M. (2012). Autonomia szkół wyższych a instytucjonalne mechanizmy zapewnienia jakości w Polsce i wybranych krajach europejskich. Warszawa: Difin.
• Vall, M. du i in. (2011). Raport końcowy „Modele zarządzania uczelniami w Polsce”. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Centrum Badań nad Szkolnictwem Wyższym.
• Wach, K. (2013). Europeizacja – próba systematyki i konceptualizacja podejść badawczych. Horyzonty Polityki. 4(8): 15-50.
• Woźnicki, J. (red.) (2015). Program rozwoju szkolnictwa wyższego do 2020 r. Deregulacja w systemie szkolnictwa wyższego. Warszawa: Fundacja Rektorów Polskich, Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich.
• Zgaga, P. (2007). Higher Education in Transition. Reconsideration on Higher Education in Europe at the Turn of Millennium. Umeå: Umeå University.
• Zgaga, P. (2012). Reconsidering University Autonomy and Governance: From Acemic Freedom to Institutional Autonomy. W: H.G. Schuetze, W. Bruneau, G. Grosjean (red.). University Governance and Reform. Policy, Fads, and Experience in International Perspecitve, New York: Palgrave Macmillan.

Identifiers

DOI

10.14746/nsw.2015.1.4