Wineta – literacka „przestrzeń utracona” Słowian Zachodnich? Rozważania na wybranych przykładach z literatur zachodniosłowiańskich

• Authors: Tomasz Derlatka

Title variants

EN

WINETA – THE LITERARY “LOST SPACE” OF THE WESTERN SLAVS? REFLECTIONS ON THE SELECTED EXAMPLES FROM THE WEST SLAVIC LITERATURES

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Cel artykułu stanowi przedstawienie wybranych zachodniosłowiańskich utworów literackich, które podjęły problem legendarnej Winety. Autor podjął wysiłki zmierzające do: stwierdzenia zasięgu występowania motywu Winety w poszczególnych literaturach, wykazania wzajemnych kon- i dywergencji, przedstawienia najciekawszych modyfikacji protowariantu. Rozbiór tematyki wykazał głębokie różnice w semantyzacji motywu Winety między konkretnymi literaturami. Najbardziej interesujące opracowania motywu Winety przynoszą „małe” literatury zachodniosłowiańskie (górnołużycka i kaszubska). W tej pierwszej semantyka Winety przeniesiona została na płaszczyznę narodową – zagrożoną zalaniem przez morze (wpierw germańskie [J. Bart-Ćišinski], po 1945 r. socrealistycznego przemysłu [A. Stachowa]) staje się sama diaspora. W literaturze kaszubskiej motyw Winety wyzyskany został jako podstawa własnej mitopei zrealizowanej w legendzie o pochłoniętym przez morze Starym Helu.

EN

The purpose of the article is to present the selected West Slavic literary works that have taken the issue of the legendary Wineta. The author has made efforts to determine the extent of the occurrence of the motif of Wineta in particular literatures, to demonstrate mutual convergences and divergences, to present the most interesting modifications of the protovariation. The analysis of the subject showed profound differences in the sematisation of the Wineta theme between specific literatures. The most interesting elaborations of the Wineta theme are found in “small” West Slavonic literatures (Upper Lusatian and Kashubian). In the first one, the semantics of the Wineta, which was transferred onto a “national” plane and which is at risk of being flooded by the sea (first by the Germanic one [J. Bart-Ćišinski] of the post-1945 socialist realist industry [A. Stachowa]) itself becomes the diaspora. In the Kashubian literature, the Wineta motif was exploited as the basis for its own mythopoeia realized in the legend of the Old Hel swallowed by the sea. 

Keywords

PL

Wineta; Słowianie Zachodni; literatury zachodniosłowiańskie; literacka „przestrzeń utracona”

EN

Wineta; Western Slavs; West Slavonic literatures; literary „lost space”; Wineta; Western Slavs; West Slavonic literatures; literary „lost space”

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2013
• Volume: 12
• Pages: 177-192

Dates

published

2013-12-02

Contributors

author

Tomasz Derlatka

• Slovanský ústav Akademie věd ČR

References

• Derlatka Tomasz, Kategoria „przestrzeń” w dziele narracyjnym: elementy, morfologia, systematyka wraz z zarysem problematyki spacjalnej i narratologicznej w serbołużyckiej twórczości narracyjnej. Warszawa, Elipsa 2007.
• ---
• Linkner Tadeusz, Wineta – między historią a mitem. „Nautologia” 1982, nr 1–2, s. 60–69.
• ---
• Kiersnowski Ryszard, Legenda Winety. Studium historyczne. Kraków, Studium Słowiańskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego 1950.
• ---
• Błahij Kazimierz, Ostatnia tajemnica zatopionych bogów. Warszawa, Wydawnictwo Iskry 1971.
• ---
• Miciński Tadeusz, Utwory dramatyczne. Tom 4. Wybór i opracowanie T. Wróblewska. Krakow–Wrocław 1984, s. 116.
• ---
• Koch Karl, Vineta in Prosa und Poesie. Stettin 1905, 1910.
• ---
• Muller K., Das Ratsel von Vineta. Berlin 1909.
• ---
• Pudor Heinrich, Vineta in der Dichtung, w: „Unser Pommerland” XI (1926), s. 321–322.
• ---
• Honig Anton, Die slawische Mythologie in der tschechischen und slowakischen Literatur. Augsburg 1976.
• ---
• Linkner Tadeusz, Mitologia słowiańska w literaturze Młodej Polski, Gdańsk, Wydawnictwo UG 1991.
• ---
• Morfill William Richard, A Grammar of the Bohemian or Čech Language, Oxford 1899, s. 140.
• ---
• Šůla J., Dějiny severozápadních Slovanů v české krasné literatuře, „Pro Lusatia. Opolskie Studia Łużycoznawcze“. Tom 7. Opole 2008, s. 6–22.
• ---
• Schwarz František, Vineta v zápase s mořskými loupežniky. Praha 1885.
• ---
• Łuszczewska Jadwiga-Deotyma, Wyszymir, w: taż, Polska w pieśni. Z xięgi 1-ej: Wojna Olbrzymów. Wyszymir. Dwunastu wojewodow. Warszawa 1860, s. 131–132.
• ---
• Linkner Tadeusz, Literacka mitologia Pomorza w Młodej Polsce (II). Dramaty pomorskie Tadeusza Micińskiego, „Pomerania” 1994, nr 1, s. 12–14.
• ---
• Linkner Tadeusz, Z Mare Tenebrarum na słoneczny Hel. Gdańsk, Wydawnictwo Morskie 1987.
• ---
• Bergel Rajmund, Tęczowe mosty: poezje. Poznań 1924.
• ---
• Morze polskie i Pomorze w pieśni, red. W. Pniewski. Gdańsk 1931, s. 13.
• ---
• Linkner Tadeusz, Od tragedii Winety do „dramatów bałtyckich” T. Micińskiego? „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne” 1976 (druk 1977), nr 23, s. 75–91.
• ---
• Linkner Tadeusz, Mitologia słowiańska w literaturze Młodej Polski. Gdańsk, Wydawnictwo UG 1991, s. 142.
• ---
• Grabski Władysław Jan, Przedmowa, w: tenże, Saga o Jarlu Broniszu. Wydanie dziesiąte, Katowice 2004, s. 6.
• ---
• Samp Jerzy, Miasto z legendy o zagładzie, w: tenże, Z woli morza: bałtyckie mitopeje. Gdańsk– Gdynia, Zrzeszenie Kaszubkso-Pomorskie 1987, s. 86.
• ---
• Kęcińska Jowita, Poetycka mapa geograficzna Leona Heykego, w: Leon Heyke – Świętopełk literatury kaszubskiej: materiały pokonferencyjne. Gdańsk–Wejherowo, Instytut Kaszubski 2007, s. 45, 48.
• ---
• Świrko Stanisław, O zatopionej Winecie, w: Zaklęty pierścień: baśnie, podania i legendy polskie. Zebr. M. Kochanowska. Warszawa, Nasza Księgarnia 1982, s. 198–209.
• ---
• Buczyński Jerzy, Ślepy rumak z Winety, w: W krainie Gryfitów: podania, legendy i baśnie Pomorza Zachodniego. Pod red. S. Świrki. Poznań, Wydawnictwo Poznańskie 1986, s. 359–360.
• ---
• Derlatka Tomasz, Wujednawacy gestus w serbskej prozy. „Sorapis” 2004, z. 5, s. 4–22.
• ---
• Derlatka Tomasz, Zur Problematik der Konstruktion und Dekonstruktion des „slawischen Mythos“ bei den Sorben. Paradigmawechsel (Thesen). „Nordost-Archiv. Zeitschrift für Regionalgeschichte“, Neue Folge Band XVI/2007 [National-Texturen. National-Dichtung als literarisches Konzept in Norosteuropa], Luneburg 2009, s. 364–380.

Identifiers

DOI

10.14746/p.2013.12.11061