Necessary fictions w polskiej prozie po 1989 roku

• Authors: Emilia Kledzik

Title variants

EN

NECESSARY FICTIONS IN POLISH PROSE AFTER 1989

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Termin Homiego Bhabhy „necessary fictions” objawił polskim sympatykom teorii postkolonialnej Dariusz Skórczewski w polemice z Niesamowitą Słowiańszczyzną Marii Janion, nie zgadzając się z zaproponowaną przez badaczkę krytyką roli chrześcijaństwa w kształtowaniu polskiej tożsamości narodowej. Bhabha przekonuje, że istnieje inna droga reprezentacji podmiotu kolonialnego niż ta ufundowana na splocie realizmu i historyzmu – taka, która zakłada, że rzeczywistość nie jest „dana”, lecz „stworzona”, w oparciu o krytykę reprezentacji. „Necessary fiction” jest rodzajem „wytwarzania tradycji” osadzonej w historycznym, a także historycznoliterackim i kulturowym continuum. Wytycza obiektywny porządek rzeczy – tak historycznie, jak kulturowo – i w tym sensie opowiada o rzeczywistości, a nawet ją projektuje. Autorka przyjrzy się trzem sposobom konstruowania takiej fikcji ciągłości w polskiej literaturze i krytyce literackiej po 1989 roku: tropom słowiańskim, tropom sarmackim oraz dyskusji nad współmiernością przełomów politycznych 1918 i 1989 roku.Składnik „necessary fictions” –nakaz dziedziczenia postaw światopoglądowych – przestrzega Bhabha, może skutkować nie tylko ograniczeniem refleksji nad literaturą do kwestii pozaestetycznych, ale także zakonserwowaniem resentymentalnego kompleksu Zachodu.

EN

The term „necessary fiction” was presented to the Polish postcolonial theory followers by Dariusz Skórczewski in his polemic with Niesamowita Słowiańszczyzna by Maria Janion. He disagreed with Janion's vision of the role  of Christianity in forming the Polish national identity. Bhabha argues that there is another way of presenting the postcolonial subject than the one founded on the combination of realism and historicism the one, that assumes reality as given, but created on the basis of the criticism of representation. Necessary fiction is a way of „creating the tradition” based on historical, literary historical and cultural continuity. It shows the objective order of things – historically and culturally – and in this way it describes the reality and even designs it. The author observes three way of constructing such a fiction of continuity in the Polish prose and literary criticism after 1989: the Slavonic trail, the Sarmatian trail and the discussion about the similarities between political breakthroughs of 1918 and 1989. Bhabha warns that the component of „necessary fictions” – the imperative to pass down the values – may result not only with limiting literary criticism to nonaesthetic questions, but also with preserving the resentimental, Western complex.

Keywords

PL

postkolonializm; sarmatyzm; necessary fiction; polska proza po 1989 roku; transformacja

EN

postcolonial studies; sarmatism; necessary fiction; Polish fiction after 1989; transformation; postcolonial studies; sarmatism; necessary fiction; Polish fiction after 1989; transformation

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2013
• Volume: 13
• Pages: 127-142

Dates

published

2013-12-02

Contributors

author

Emilia Kledzik

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

References

• Skórczewski Dariusz, Trudności z tożsamością. Na marginesie Niesamowitej Słowiańszczyzny. „Porównania” 2008, nr 5, s. 140.
• ---
• Skórczewski Dariusz, Teoria – literatura – dyskurs. Pejzaż postkolonialny. Lublin, Wydawnictwo KUL 2013, s. 192.
• ---
• Culler Jonathan, Teoria literatury. Krótkie wprowadzenie. Przeł. M. Bassaj. Warszawa, Prószyński i S-ka 2002, s. 41–43.
• ---
• Łebkowska Anna, Fikcja jako możliwość. Z przemian prozy XX wieku. Kraków, Universitas 1998.
• ---
• Bhabha Homi, Representation and the Colonial Text: A Critical Exploration of Some Forms of Mimeticism. W: The Theory of Reading. Ed. F. Gloversmith. Brighton 1989, p. 94.
• ---
• Janion Maria, Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury. Kraków, Wydawnictwo Literackie 2001, s. 235–240.
• ---
• Tryzna Tomek, Panna Nikt. Warszawa, Czarna Owca 1993, s. 200.
• ---
• Filipiak Izabela, Absolutna amnezja. Warszawa, tchu dom wydawniczy 1995, s. 13.
• ---
• Thompson Ewa, Sarmatyzm i postkolonializm, http://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artyku ly/193060,sarma tyzm-i-postkolonializm.html, data dostępu: 20.04.2013.
• ---
• Czapliński Przemysław, Resztki nowoczesności. Dwa studia o literaturze i życiu. Kraków, Wydawnictwo Literackie 2012, s. 112–120.
• ---
• Twardoch Szczepan, Wyznania prowincjusza. „Opcje” 2006, nr 4, s. 231.
• ---
• Bieńkowski Dawid, Nic. Warszawa, W.A.B. 2005, s. 7.
• ---
• Stasiuk Andrzej, Andruchowycz Jurij, Moja Europa. Dwa eseje o Europie zwanej Środkową. Wołowiec, Czarne 2007.
• ---
• Kroutvor Josef, Europa Środkowa: anegdota i historia. Przeł. J. Stachowski. W: Hrabal, Kundera, Havel... antologia czeskiego eseju. Kraków, Universitas 2001, s. 223–291.
• ---
• Chwin Stefan, Gombrowicz i Forma polska. W: W. Gombrowicz, Trans-Atlantyk. Kraków, Wydawnictwo Literackie 1996, s. 140.
• ---
• Bieńkowski Dawid, Biało-czerwony. Warszawa, W.A.B. 2007, s. 53.
• ---
• Błoński Jan, Rok 1989 jest równie ważny co 1918. „Na Głos” 1990, nr 1, s. 60.
• ---
• Stala Marian, 1989: Dwa dwudziestolecia (jednej epoki). „Dwutygodnik” 2009, nr 8, http://www.dwuty godnik.com/artykul/284-1989-dwa-dwudziestolecia-jednej-epoki.html, data dostępu: 20.04.2013.
• ---
• Karpowicz Ignacy, Niehalo. Wołowiec, Czarne 2006, s. 14.

Identifiers

DOI

10.14746/p.2013.13.10985