Czarno-złota tożsamość. Kaszubocentryczne periodyki „Tatczëzna” i „Òdroda”

• Authors: Daniel Kalinowski

Title variants

EN

BLACK AND GOLD IDENTITY. „TATCZËZNA” AND „ÒDRODA” AS KASHUBIAN-CENTRIC MAGAZINES

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Rok 1989 i zmiany polityczne oraz społeczne w Polsce przyniosły duże możliwościrozwoju języka i kultury kaszubskiej. Jednym z przejawów tego faktu było pojawienie sięw 1990 roku czasopisma „Tatczëzna”. Pismo wychodziło zaledwie przez rok, będąc inicjatywąwydawniczą młodych ludzi, studentów trójmiejskich uczelni, którzy postanowili swą działalnością krzewić kaszubską podmiotowość społeczną. W decyzji o założeniu periodyku stawiali na świeżość swojego spojrzenia, emocjonalny autentyzm oraz chęć dotarcia do możliwie szerokiego środowiska Kaszubów. Inne z pism – „Òdroda” – to kaszubskojęzyczny miesięcznik istniejący od końca 1999 roku do stycznia 2006 roku. Powstanie pisma było wynikiem dyskusji nad kwestią tożsamości i narodowości kaszubskiej. W sensie głoszonych poglądów miało wymiar radykalny, zgłaszając postulaty polityczne, administracyjne i edukacyjne. Były one prezentowane z dużo większym żarem i z silniejszym ładunkiem emocji, aniżeli robiono to w głównym periodyku Kaszub o Pomorza ‒ „Pomeranii”. Na przykładzie zawartości „Tatczëzny” i „Òdrody” można zaobserwować proces wybijania się samoświadomości kaszubskiej z przestrzeni dotychczas sterowanej ideologiczną cenzurą polityczną ku coraz większej podmiotowości. Animatorzy analizowanych periodyków podjęli zadania wcześniej już realizowane przed liderów ruchu kaszubskiej tożsamości, teraz jednak wyrażali je dobitniej, nawet z pewnym radykalizmem. Za pośrednictwem publicystyki szukali możliwie dużego społecznego i politycznego wsparcia dla swoich idei, co zakończyło się częściowym sukcesem.

EN

The year 1989 and the political and social changes in Poland of that time brought great opportunities of developing a language and culture for the Kashubian cultural tradition. A manifestation of this fact was the appearance in 1990 of the magazine „Tatczëzna”. Itwas issued for only a year as an editorial initiative of young people, the students of Tri-City universities who had decided to promote the Kashubian social subjectivity. On deciding to start the journal they gave priorities to freshness of their views, emotional authenticity and a desire to reach the possibly widest Kashubian environment. Other periodical – „Òdroda” was a monthly magazine written in Kashubian, which existed since the end of 1999 to January 2006. It came into being as a result of discussions on the issue of the Kashubian identity and nationality. It was radical in terms of expressed ideas, propounding political, administrative and educational proposals. They were announced with much greater zeal and a stronger emotional load than in the main Kashubian and Pomeranian journal – „Pomerania”. For example, through the content of „Tatczëzna” and „Òdroda” one can observe a process of Kashubian self-awareness towards ever greater subjectivity emerging from the space previously controlled by ideological and political censorship. The creators of the above analyzed periodicals took the tasks previously undertaken by the leaders of the Kashubian identity movement, but now expressed them forcefully, even with a certain type of radicalism. Through the medium of publications they were seeking the greatest possible social and political support for their ideas, in which they succeeded only partially.

Keywords

PL

literatura kaszubska; prasa kaszubska; tożsamość kulturowa; mniejszość językowa

EN

Kashubian literature; Kashubian newspapers; cultural identity; language minority; Kashubian literature; Kashubian newspapers; cultural identity; language minority

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2014
• Volume: 14
• Pages: 137-150

Dates

published

2014-12-02

Contributors

author

Daniel Kalinowski

• Akademia Pomorska

References

• Obracht-Prondzyński Cezary, Zjednoczeni w idei. Pięćdziesiąt lat działalności Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego (1956–2006). Gdańsk, Instytut Kaszubski 2006.
• ---
• Bolduan Tadeusz, Nie dali się złamać. Spojrzenie na ruch kaszubski 1939–1995. Gdańsk, Oficyna Czec 1995.
• ---
• Pepliński Wiktor, Gdańskie i pomorskie media po 1989 roku. Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 2007.
• ---
• Laskowska Jolanta, Ruch wydawniczy w Trójmieście po II wojnie światowej (1945–1989). Gdańsk, Wydawnictwo UG 2009.
• ---
• Majkowski Dariusz, Òsoblëwi rok, òsoblëwé planë. „Pomerania” 2013, nr 1, s. 8.
• ---
• Jabłońsczi Artur, Izabella Trojanowskô – mój pòzdrzatk. „Pomerania” 2013, nr 1, s. 14.
• ---
• Lew, stolem, budziciel. Wojciechowi Kiedrowskiemu na 70. Urodziny. Gdańsk 2007.
• ---
• Wojciech Kiedrowski (1937–2011). W hołdzie wielkiemu Kaszubie. Wydano z okazji 75. rocznicy urodzin Wojciecha Kiedrowskiego. Red. A. Busler. Gdynia, Gdyński Oddział Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego 2012.
• ---
• Z zaborskiego matecznika. O Stanisławie Pestce - Janie Zbrzycy. Red. J. Borzyszkowski. Gdańsk, Instytut Kaszubski 2008.
• ---
• Majkowski Dariusz, Tatczëzna. W miono Bòsczi nôrodni wzénik. Gdynia 2010.
• ---
• Pepliński Wiktor, Tatczëzna. Skra Ormuzdowa ‘91. „Pomerania” 1991, nr 7–8, s. 40.
• ---
• Pepliński Wiktor, Prasa lokalna na Pomorzu w dwudziestoleciu międzywojennym i po 1989 roku. „Pomerania” 2006, nr 6, s. 10–15.
• ---
• Lew-Kiedrowska Wanda, Jak na Kaszëbach Tatczëznë ùczëlë. W: Edukacja kaszubska. Tradycje, aktualność, perspektywy. Red. A. Kuik-Kalinowska, D. Kalinowski. Słupsk-Gdańsk 2012, s. 33–42.
• ---
• Pryczkowski Eugeniusz, Kaszubski Kordecki. Życie i twórczość ks. Franciszka Gruczy. Banino, Rost 2008, s. 106–152.
• ---
• Pepliński Wiktor, Prasa pomorska w Drugiej Rzeczpospolitej 1920–1939. Gdańsk, Wydawnictwo Morskie 1987.
• ---
• Szymikowski Dariusz, „Zrzesz Kaszëbskô” w latach 1933–1939. Bolszewo 2010, s. 123–148.
• ---
• Ellwart Jarosław, Na zôczątk. „Tatczëzna” 1990, maj, s. 1.
• ---
• [ks. F. Grucza]. „Tatczëzna” 1990, maj, s. 2.
• ---
• Labuda Aleksander, Zasady pisowni kaszubskiej ze słowniczkiem ortograficznym. Toruń 1939.
• ---
• Labuda Aleksander, Słowniczek kaszubski. Warszawa 1960.
• ---
• Labuda Aleksander, Słowôrz kaszëbsko-polsczi, Słownik polsko-kaszubski. Oprac. nauk. E. Breza, J. Treder. Gdańsk 1982.
• ---
• Zasady pisowni kaszubskiej. Na podstawie postanowień Komisji do Spraw Pisowni Kaszubskiej. Gdańsk 1976
• ---
• Zasady pisowni kaszubskiej. Gdańsk 1984.
• ---
• Gòłąbk Eugeniusz, Ò Tatczëznje. „Tatczëzna” 1991, nr 3, s. 9.
• ---
• Pryczkowski Eugeniusz, Aleksander Labuda w działalności i twórczości młodych regionalistów kaszubskich lat 90-tych ubiegłego wieku. W: Almanach Biblioteki Publicznej Gminy Wejherowo im. Aleksandra Labudy w Bolszewie. Red. J. Borchmann, B. Wiszowaty. Bolszewo 2011, s. 23–30.
• ---
• Neureiter Ferdinand, Historia literatury kaszubskiej. Próba zarysu. Przeł. M. Boduszyńska-Borowikowa. Gdańsk 1982.
• ---
• O życiu i twórczości Hieronima Derdowskiego (1852–1902). Zebr. i oprac. J. Borzyszkowski. Gdańsk – Wejherowo, Instytut Kaszubski 2004.
• ---
• Kalinowski Daniel, Hymny pomorskie. Polski, niemiecki i kaszubski głos ideologiczny. W: Wielkie Pomorze. Tożsamość i wielokulturowość, Red. A. Kuik-Kalinowska i D. Kalinowski. Gdańsk – Słupsk, Instytut Kaszubski 2011, s. 119–141.
• ---
• Barwy kaszubskie. „Tatczëzna” 1990, nr 4, s. 7.
• ---
• Synak Brunon, Kaszubska tożsamość. Ciągłość i zmiana. Studium socjologiczne. Gdańsk, Wydawnictwo UG 1998.
• ---
• Synak Brunon, Moja kaszubska Stegna. Pelplin, Bernardinum 2010.
• ---
• Wokół Aleksandra Labudy. W 105. rocznicę urodzin. Bolszewo 2007.
• ---
• Aleksander Labuda. Życie. Twórczość. Mit. Red. D. Kalinowski. Bolszewo 2013.
• ---
• Sygôl, Òstrzega. „Òdroda” 2000, nr 3, s. 3.
• ---
• Kuik-Kalinowska Adela, Rodnô zemia. Kaszubski mit ziemi. W: Eadem, Tatczëzna. Literackie przestrzenie Kaszub. Słupsk-Gdańsk, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej 2011, s. 147–177.
• ---
• Kaszubski ruch narodowy. Próba historycznego zarysu, www.kaszebsko.com/kaszubski-ruch-narodowy.html (data dostępu: 26.04.2013).
• ---
• Kąsk P., Awangarda – znôczi przodkòwo starża, „Òdroda” 2001, nr 6, s. 4–5.
• ---
• Obracht-Prondzyński Cezary, Dziesięć lat Instytutu Kaszubskiego 1996–2006. Gdańsk, Instytut Kaszubski 2006.
• ---
• Kalinowski Daniel, Kuik-Kalinowska Adela, Biblioteka Pisarzy Kaszubskich. Projekty, cele i pierwsze książki serii. „Literatura Ludowa” 2008, nr 6, s. 55–60.
• ---
• Jô jem romantik, „Òdroda” 2001, nr 2, s. 4–5.
• ---
• Pieper Michał, Wanoga pò mëslach. Banino, Rost 2002.
• ---
• Obracht-Prondzyński Cezary, Kaszubi. Mię- dzy dyskryminacją a regionalna podmiotowością. Gdańsk, Instytut Kaszubski 2002, s. 634–637.
• ---
• Obracht-Prondzyński Cezary, Czy w Polsce powstają nowe narody? Przypadek Kaszub i Śląska. W: idem, W kręgu problematyki kaszubsko-pomorskiej. Studia i szkice. Gdańsk-Wejherowo 2003, s. 126–141.
• ---
• Jabłoński Artur, Kaszubi. Wspólnota narodowa. Gdynia, Wydawnictwo Region 2013.

Identifiers

DOI

10.14746/p.2014.14.10957