Ironia postkolonialna. Język politycznej poprawności jako tworzywo literackie w polskiej prozie po 1989 r.

• Authors: Emilia Kledzik

Title variants

EN

POSTCOLONIAL IRONY. THE LANGUAGE OF POLITICAL CORRECTNESS AS A SOURCE OF POLISH LITERARY FICTION AFTER 1989

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stawia tezę, że literatura polska powstała po transformacji ustrojowej wchłonęła język licznych debat społecznych i obyczajowych, jakie przewijały się przez polską opinię publiczną przez dwadzieścia pięć lat demokracji – w tym nad fenomenem tzw. „politycznej poprawności”. Podstawową figurą retoryczną stosowaną w jej obronie przez troje pisarzy – Mariusza Sieniewicza, Artura Daniela Liskowackiego i Joannę Bator – jest ironiczny cytat mowy nienawiści. Autorka porównuje tę semantyczną woltę do klasycznego zjawiska postkolonialnej figury mimikry. W tym wypadku językiem kolonizatora byłby homogenizujący, etnocentryczny język reżimu komunistycznego. Literatura, której głównym bohaterem jest wykluczający, tworzący podziały język, stanowi dobre studium konstruowanych i demontowanych w nim tożsamości.

EN

The article argues that Polish post-1989 literature absorbed the language of numerous debates on controversial issues that have been present in the Polish public opinion for twenty-five years of democracy – including the phenomenon of the socalled “political correctness”. The basic rhetorical figure used in its defense by three writers – Mariusz Sieniewicz, Arthur Daniel Liskowacki and Joanna Bator – is an ironic quotation of hate speech. The author compares this phenomenon to the classic figure of post-colonial mimicry. In this case, the ethnocentric language of the communist regime would constitute the language of the colonizer. Literature, whose main character is the language of exclusion, provides a good study of how it helps constructing and dismantling the identity.

Keywords

PL

postkolonializm; ironia; poprawność polityczna; mowa nienawiści; polska proza po 1989

EN

postcolonial studies; irony; political correctness; hate speech; polish prose after 1989; postcolonial studies; irony; political correctness; hate speech; polish prose after 1989

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2014
• Volume: 15
• Pages: 133-152

Dates

published

2014-12-02

Contributors

author

Emilia Kledzik

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

References

• Miłosz Czesław, Osobny zeszyt. W: idem, Hymn o perle. Kraków, Wydawnictwo Literackie 1983, s. 29.
• ---
• Thompson Ewa, Sarmatyzm i postkolonializm, http://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/arty kuly/193060,sarma tyzm-i-postkolonializm.html (data dostępu: 20.04.2014).
• ---
• Wallerstein Immanuel, Analiza systemów-światów. Wprowadzenie. Przeł. K. Gawlicz, M. Starnawski. Warszawa, Dialog 2007.
• ---
• Ştefănescu Bogdan, Postcommunism, Postcolonializm. Siblings of Subalternity. Bucareşti 2012.
• ---
• Sowa Jan, Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z formą. Kraków, Universitas 2012, s. 37.
• ---
• Kiossev Alexander, The Self-Colonising Metaphor. W: Atlas of Transformation, http://monumenttotransfor mation.org/atlas-of-transformation/html/s/self-colonization/the-self-colonizing-metaphor-alexander -kiossev.html (data dostępu: 20.07.2014).
• ---
• Lemann Natalia, Alternatywna miara wielkości? Postkolonialne uwarunkowania wizji hegemonicznej przeszłości Polski w wybranych historiach alternatywnych. „Porównania” 2014, nr 14, s. 19–41.
• ---
• Ostachowicz Igor, Noc żywych Żydów. Warszawa, W.A.B. 2012.
• ---
• Şandru Cristian, Worlds apart? A Postcolonial Reading of post-1945 East-Central European Culture. Newcastle upon Tyne 2012, s. 148.
• ---
• Slemon Stephen, Magical Realism as Poscolonial Discourse. In: Magic Realism: Theory, History, Community. Ed. By L. Parkinson Zamora, W. B. Faris. Durham 1995.
• ---
• Magris Claudio, Dunaj. Przeł. J. Ugniewska, A. Osmólska-Mętrak. Warszawa, Czytelnik 2002, s. 52.
• ---
• Kundera Milan, Zachód porwany albo tragedia Europy Środkowej. „Zeszyty Literackie” 1985, nr 4, s. 4–18.
• ---
• Dąbrowski Mieczysław, Claudio Magris: dialektyka harmonii i rozpadu. „Porównania” 2013, nr 11, nr s. 60.
• ---
• Bhabha Homi, Miejsca kultury. Przeł. T. Dobrogoszcz. Kraków, WUJ 2010, s. 80.
• ---
• Łaguna Piotr, Ironia jako postawa i jako wyraz. Z zagadnień teoretycznych ironii. Kraków, Wydawnictwo Literackie 1984, s. 22.
• ---
• Smith Anthony, Nacjonalizm. Historia, teoria, ideologia. Przeł. E. Chomicka. Warszawa, Sic! 2007, s. 156.
• ---
• Lazarus Neil, Kosmopolityzm a lokalność w literaturze światowej. Przeł. D. Kołodziejczyk. „Porównania” 2014, nr 13, s. 29–46.
• ---
• Lakoff George, Johnson Mark. Metafory w naszym życiu. Przeł. T. Krzeszowski. Warszawa, PIW 2010.
• ---
• Pyzik Agata, Poor but Sexy: Culture Clashes in Europe East and West. London 2014.
• ---
• http://www.conservapedia.com/Liberal_censorship (data dostępu: 20.07.2014).
• ---
• http://www.huffingtonpost.com/2009/02/03/oreilly-declares-war-on-n_n_163542.html (data dostępu: 20.07.2014).
• ---
• Friedmann Marylin, Narveson Jan, Political Correctness. For and against. Lanham 1995, s. 2.
• ---
• Fish Stanley, There is no Such Thing as Free Speech and it is a Good Thing, Too. New York 1994, s. 102.
• ---
• Appadurai Arjun, Strach przed mniejszościami. Esej o geografii gniewu. Przeł. M. Bucholc. Warszawa, PWN 2009, s. 11.
• ---
• Balibar Etienne, Is There a Neo-Racism? W: Race, Nation, Class. Ambiguous Identities. Ed. E. Balibar, I. Wallerstein. London 1991, s. 21.
• ---
• Verderey Katherine, Sharad Chari, Thinking between the Posts: Postcolonialism, Postsocialism and Ethnography after the Cold War. „Comparative Studies in Societies and History” 2009, nr 1, s. 26.
• ---
• Bauman Zygmunt, O turystach i włóczęgach czyli bohaterach i ofiarach ponowoczesności. W: Ponowoczesność jako źródło cierpień. Warszawa, Sic! 2000, s. 133–155.
• ---
• Kledzik Emilia, Neccesary fictions w polskiej prozie po 1989 roku. „Porównania” 2013, nr 13, s. 127–142.
• ---
• Eagleton Terry, Nationalism: Irony and Commitment. W: T. Eagleton, F. Jameson, E. W. Said, Nationalism, Colonialism, and Literature. Minneapolis 1990, s. 34.
• ---
• Sieniewicz Mariusz, Żydówek nie obsługujemy. Warszawa, W.A.B. 2005, s. 5.
• ---
• Kowalski Sergiusz, Tulli Magdalena, Zamiast procesu. Raport o mowie nienawiści. Warszawa, W.A.B. 2003, s. 487–488.
• ---
• Liskowacki Artur Daniel, Murzynek B. Warszawa, W.A.B. 2011, s. 14.
• ---
• Piątek Tomasz, Podręcznik do klasy pierwszej. Warszawa, Krytyka Polityczna 2011.
• ---
• Moskalewicz Marcin, „Murzynek Bambo – czarny, wesoły…” Próba postkolonialnej interpretacji tekstu. „Teksty Drugie” 2005, nr 1/2, s. 259–270.
• ---
• Bator Joanna, Ciemno, prawie noc. Warszawa, W.A.B. 2013, s. 58.
• ---
• http://www.krytykapolityczna.pl/felietony/20130517/o-ironio (data dostępu: 20.07.2014).
• ---
• Grzelak Eliza, Ograniczenia w zakresie użycia ironii. O kim, kiedy i gdzie nie ironizujemy. W: Tabu w języku i kulturze. „Język a kultura”, t. 21. Red. Anna Dąbrowska. Wrocław 2009, s. 58.

Identifiers

DOI

10.14746/p.2014.15.10897