Strach jako kategoria języka postkolonialności (wokół filmów Wojciecha Smarzowskiego: „Wesele", „Dom zły", „Róża", „Drogówka")

• Authors: Dariusz Skórczewski

Title variants

EN

FEAR AS A CATEGORY OF LANGUAGE OF POSTCOLONIALITY (ON FILMS BY WOJCIECH SMARZOWSKI: WESELE, DOM ZŁY, RÓŻA, DROGÓWKA)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Jedną z uderzających cech obrazów filmowych Wojciecha Smarzowskiego jest groza i niesamowitość ukazywanych w nich zdarzeń oraz sytuacji. Nastrój budowany przez reżysera zdaje się wykraczać poza efekt przewidziany konwencją thrillera i mieć inne niż w klasycznym kinie grozy podłoże. Poszukując odpowiedzi na pytanie o przyczyny strachu, z jakim konfrontowany jest widz tak różnych od siebie filmów, jak Wesele, Dom zły, Róża i Drogówka, autor artykułu podejmuje próbę teoretyzacji zagadnienia postkolonialnego strachu. Stawia tezę, iż ewokowana w filmach Smarzowskiego emocja stanowi medium artykulacji postkolonialnej traumy pamięci społeczeństwa, które boryka się ze swoją kolonialną przeszłością i postkolonialną teraźniejszością. Artykułując tę traumę, reżyser przeprowadza swoistą pracę pamięci w „strefie przejścia” (słowami B. Budena).

EN

A most striking characteris-tic of Wojciech Smarzowski’s feature films is their uncanny atmosphere resulting from horrify-ing events and situations represented. This atmosphere seems to transgress the effect assumed in the genre to which the director refers, i.e. the thriller, and be rooted elsewhere than simply in the convention of classical horror cinema. Seeking an answer to the question concerning the causes of fear with which the spectatorship of The Wedding (Wesele), The Dark House (Dom zły), Rose (Róża), and Traffic Department (Drogówka), each of them so different from another, is confronted, the author attempts at theorizing the category of postcolonial fear. He offers the thesis that the fear evoked in Smarzowski’s movies is a medium for articulating the postcolonial trauma of memory of society engaged in dealing with its colonial past and present postcolonial realities. By articulating this trauma, the director carries out a peculiar work of memory in the “zone of tran-sition” (term borrowed from B. Buden).

Keywords

PL

Wojciech Smarzowski; kino; postkolonialna trauma

EN

Wojciech Smarzowski; cinema; postcolonial trauma; Wojciech Smarzowski; cinema; postcolonial trauma

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2015
• Volume: 16
• Pages: 125-145

Dates

published

2015-12-02

Contributors

author

Dariusz Skórczewski

References

• [Donia Agata]. Dom zły – Daremne starania porucznika Mroza. Web. <http://www.ofilmie.pl/recenzje/dom-zly>
• ---
• , Patologia normą? Web. <http://www.filmweb.pl/user/Macabre/reviews/Patologia+norma-12578>
• ---
• Abu-Lughod Lila, Lutz, Catherine A. „Introduction: Emotion Discourse and the Politics of Everyday Life”. W: Language and the Politics of Emotion. Red. L. Abu-Lughod, C.A. Lutz. Cambridge: Cambridge University Press, 1990. S. 1–22.
• ---
• Altheide David L. Creating Fear: News and the Construction of Crisis. New York: Aldine de Gruyter, 2002.
• ---
• Arystoteles. Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka. Przeł. i oprac. H. Podbielski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
• ---
• Bakuła Bogusław. „Transformacja kultury i literatury polskiej na tle zmian w kulturze Europy Środkowej i Wschodniej po roku 1989”. W: Transformacja w kulturze i literaturze polskiej 1989–2004. Red. B. Bakuła. Poznań: Bonami 2007.
• ---
• Bauman Zygmunt. Płynny lęk. Przeł. J. Margański. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2008.
• ---
• Bilikiewicz Anna. Psychiatria dla studentów medycyny. Warszawa: PZWL, 1998.
• ---
• Bourke Joanna. „Fear and Anxiety: Writing about Emotion in Modern History”. Workshop Journal (55) 2003. S. 111–133.
• ---
• Buden Boris. Strefa przejścia: o końcu postkomunizmu. Przeł. M. Sutowski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2013.
• ---
• Chomsky Noam. „The Culture of Fear”. W: Giraldo, Javier. Colombia: The Genocidal Democracy. Monroe: Common Courage Press, 1996. S. 7–16.
• ---
• Chomsky Noam. „The Manipulation of Fear”. Tehelka. Web. http://www.chomsky.info/articles/
• ---
• Misiak Anna. „Our own courtyard: Post-traumatic Polish cinema”. New Cinemas: Journal of Contemporary Film 7, 3 (2009). S. 237–256.
• ---
• Morstin Agnieszka. „Mocne filmy i głębokie kompleksy: „Róża” Wojtka Smarzowskiego wobec „Jak być kochaną” Wojciecha J. Hasa”. Kwartalnik Filmowy 77/78 (2012). S. 201–210.
• ---
• Mulvey Laura. „Przyjemność wzrokowa a kino narracyjne”. Przeł. J. Mach. W: Panorama współczesnej myśli filmowej. Red. A. Helman. Kraków: Universitas, 1992. S. 95–107.
• ---
• Oates Joyce Carol. „The Aesthetics of Fear”. Salmagundi 120 (1998). S. 176–185.
• ---
• Polus Andrzej „Postkolonializm i neokolonializm. Problemy definicyjne”. Working Papers PCSA [Polskie Centrum Studiów Afrykanistycznych] 4 (2010).
• ---
• Web. http://files.africanstudies.webnode. com/200000125-e99f9ea998/Postkolonializm_i_neokolonializm.pdf.
• ---
• Przepiórka Michał. „Świat zły, czyli kino Wojciecha Smarzowskiego”. Kino 2 (2012). S. 18–21.
• ---
• Reykowski Janusz. Eksperymentalna psychologia emocji. Warszawa: Książka i Wiedza, 1974.
• ---
• Sawicki Stefan. „Czym jest poezja?” W: Wartość – sacrum – Norwid. Studia i szkice aksjologicznoliterackie. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1994. S. 7–17.
• ---
• Shweder Richard A. „ >>Nie jesteś chory, tylko się zakochałeś<< – emocja jako system interpretacji”. W: Natura emocji. Podstawowe zagadnienia. Red. P. Ekman, J.R. Davidson. Przeł. B. Wojciszka. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 1998. S. 36–45.
• ---
• Skórczewski Dariusz. Teoria – literatura – dyskurs. Pejzaż postkolonialny. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2013.
• ---
• Sosnowski Jerzy. „Nihilizmu dzieje najnowsze”. Więź 1 (2012). S. 5–12.
• ---
• Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne. Przeł. A. Sadza. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2004.
• ---
• Wywiad z Wojciechem Smarzowskim. Web. Kocham kino. <http://www.tvp.pl/filmoteka/cykle-filmowe/kocham-kino/dodatki/wywiad-z-wojciechem-smarzowskim/10141918>
• ---
• Zabużko Oksana. Muzeum porzuconych sekretów. Przeł. K. Kotyńska. Warszawa: W.A.B., 2012.
• ---
• Cubitt Geoffrey. „Introduction”. W: Imagining Nations. Red. G. Cubitt. Manchester: Manchester University Press, 1998. S. 1–20.
• ---
• Delumeau Jean. Strach w kulturze Zachodu: XIV–XVIII w. Oblężony gród. Przeł. A. Szymanowski. Warszawa: Volumen Oficyna Wydawnicza, 1986.
• ---
• Fanon Frantz, Wyklęty lud ziemi. Przeł. H. Tygielska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985.
• ---
• Fisher Philip. The Vehement Passions. Princeton: Princeton University Press, 2002.
• ---
• Geertz Clifford. Interpretacja kultur. Wybrane eseje. Przeł. M. Piechaczek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005.
• ---
• Heidegger Martin. Bycie i czas. Przeł. B. Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.
• ---
• Hirsch Marianne. „Pokolenie postpamięci”. Przeł. M. Borowski, M. Sugiera. Didaskalia (18) 2011.
• ---
• Hirsch Marianne. „The Generation of Postmemory”. Poetics Today 29, 1 (2008). S. 103–128.
• ---
• Ingarden Roman. O dziele literackim. Badania z pogranicza ontologii, teorii języka i filozofii literatury. Przeł. M. Turowicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1988.
• ---
• Kałużyński Wojtek. Urodziłem się w domu złym. Dziennik 27 listopada 2009.
• ---
• Kłopotowski Krzysztof. A to Polska właśnie?Web. http://klopotowski.salon24.pl/144025,a-to-polskawlasnie
• ---
• Kochan Jerzy. „Orientalizacja i studia neokolonialne po polsku”. Nowa Krytyka 26–27 (2010). S. 195–214.
• ---
• Kołodyński Andrzej. „Dom zły”. Kino 11 (2009). S. 74.
• ---
• Marody Mirosława. Sens teoretyczny a sens empiryczny pojęcia postawy. Analiza metodologiczna zasad doboru wskaźników w badaniach nad postawami. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1976.

Identifiers

DOI

10.14746/p.2015.16.10868