Procesy emancypacyjne filmowego gatunku sf w powojennej Czechosłowacji a Lemowskie reperkusje. Wstępny rekonesans

• Authors: Jacek Nowakowski

Title variants

EN

EMANCIPATORY PROCESSES OF THE SCI-FI FILM IN POST-WAR CZECHOSLOVAKIA AND ITS REPERCUSSIONS IN LEM. AN INTRODUCTIORY IN-VESTIGATION

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia pierwsze ważne filmy science fiction powstałe w Czechosłowacji w trzech dekadach – latach 40., 50. oraz 60. ubiegłego wieku, pokazując, że stanowią one podwaliny tego typu kina u naszych południowych sąsiadów. Wszystkie realizują odmienny model ekranowej fantastyki, lecz w odróżnieniu od Krakatit (1948). Otakara Vávry nadającego mu rys pesymizmu, inny od huma-nistycznego optymizmu literackiego pierwowzoru (powieść K. Čapka) i wtłaczającego go w kontekst powojennych zagrożeń atomowych, a także feerycznego, pełnego wdzięku XIX-wiecznej grawiury ilustrującej powieści Julesa Verne’a filmu Karela Zemana Diabelski wyna-lazek (1958), to właśnie najpóźniej powstała (niezaznaczona w napisach czołowych) adaptacja powieści Stanisława Lema Obłok Magellana, zatytułowana – Ikaria XB-1 (1963) w reżyserii J. Poláka okazał się najbardziej nowoczesnym, bo stawiającym na realizm, utworem czeskiego kina SF tamtego okresu.

EN

The article presents the first important science fiction films made in Czechoslovakia in three decades, 40s, 50s and 60s of the 20th century, in order to show that they constitute the basis of this type of cinema-tography in Poland’s southern neighbour. They reflect various models of film fantasy from a pessimistic note in Krakatit (1948) by Otakar Vávra, different from the humanistic optimism of its literary prototype (novel by K. Čapek) put in the context of the post-war nuclear threats to a vivid and graceful 19th century gravure illustrating the novels of Jules Verne in the film by Karel Zeman Vynález zkázy (1958). The last to be made was an adaptation of Stanisław Lem’s novel Obłok Magellana, titled – Ikaria XB-1 (1963) (not mentioned in the opening credits) directed by J. Polák which turned out to be the most modern sci-fi film of the times because of its realism.

Keywords

PL

fantastyka; Stanisław Lem; adaptacja filmowa; literatura SF; film czeski

EN

sci-fi; Stanisław Lem; adaptation; sci-fi literature; Czech film; sci-fi; Stanisław Lem; adaptation; sci-fi literature; Czech film

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2015
• Volume: 17
• Pages: 67-75

Dates

published

2015-12-03

Contributors

author

Jacek Nowakowski

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

References

• Brzóstowicz-Klajn Monika. Tomasz Morus w mundurku pioniera, czyli utopia i utopijność w polskim socrealizmie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2012.
• ---
• Czaplińska Joanna. Dziedzictwo robota. Współczesna czeska fantastyka naukowa. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe US, 2001.
• ---
• Garbicz Adam, Klinowski Jacek. Kino, wehikuł magiczny. Podróż druga 1950-1959. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987.
• ---
• Guzek Mariusz. „Krakatit i Ciemne słońce – adaptacje prozy Karela Čapka autorstwa Otokara Vávry”. Hrabal i inni. Adaptacje czeskiej literatury. Red. E. Ciszewska, E. Nurczyńska-Fidelska. Łódź: Wydawnictwo PWSFTviT oraz Uniwersytetu Łódzkiego, 2013. S. 9-26.
• ---
• Jarzębski Jerzy. Pożegnanie z emigracją. O powojennej prozie polskiej, Kraków: Wydawnictwo Literackie,1988.
• ---
• Kołodyński Andrzej, Dziedzictwo wyobraźni. Historia filmu sf. Warszawa: Wydawnictwo Alfa, 1989.
• ---
• Nycz Ryszard. „O nowoczesności jako doświadczeniu”. Teksty Drugie (3) 2006. S. 4-9.

Identifiers

DOI

10.14746/p.2015.17.10838