Na pograniczu realizmu: kobieta i kobiecość w teatrze japońskim

• Authors: Estera Żeromska

Title variants

EN

ON THE BORDER OF REALISM: WOMAN AND WOMANHOOD IN THE JAPANESE THEATRE

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Kiedy w drugiej połowie XIX wieku w Japonii zaczął się wyłaniać nowoczesny teatr w stylu europejskim (shinpa, shingeki), jego inicjatorzy i entuzjaści nie tylko nie mieli szansy na odnalezienie w rodzimej tradycji widowiskowej jakiegokolwiek punktu odniesienia, ale nawet niezbyt dobrze wiedzieli, jaki jest ten teatr zachodni, który chcieli naśladować. Nie mogli wiedzieć, skoro od połowy VI wieku1 Japończycy pozostawali w kręgu silnego oddziaływania cywilizacji chińskiej, a przez ponad dwa i pół stulecia (1600-1868) żyli w całkowitej izolacji od świata i trwali w przekonaniu, że widowisko sceniczne jest domeną wyłącznie męską. Pionierzy nowego teatru (Kawakami Otojirō, Osanaia Kaoru, Ichikawę Sadanji II, Shimamura Hōgetsu) tworzyli go zatem od podstaw, początkowo niemal całkowicie intuicyjnie i nieporadnie, ale z wielką pasją i determinacją, wbrew wszelkim przeciwnościom. Utorowali drogę nowemu japońskiemu dramatowi, reżyserii i aktorstwu. Sprawiając, że na scenie pojawiły się pierwsze zawodowe aktorki (Chitose Beiha, Hanako, Sada Yakko, Matsui Sumako), nacechowali teatr japoński – obcym tradycji nō, kyōgen czy kabuki – realizmem.

EN

The European style modern theatre (shinpa, shingeki) started to emerge in Japan in the second half of the nineteenth century. However, its initiators not only could not draw on the Japanese performing tradition, they also had no specific knowledge of how the western theatre should look like. It was impossible for the Japanese to gain such familiarity with this subject: from thesecond half of the sixth century2 onward Japan remained under a strong influence of the Chinese civilization and for over two hundred and fifty years (1600-1868) was isolated from the rest of the world. For these reasons, the Japanese lingered in a world of conviction that the performing arts were only the men’s domain. The Pionieers (Kawakami Otojirō, Osanai Kaoru, Ichikawa Sadanji II, Shimamura Hōgetsu) were creating the new performing art from the very beginning, relying mainly on intuition, somewhat awkwardly, but with passion and determination against different obstacles. They opened the door to the new Japanese drama, directing, acting; they welcomed to the stage the first professional actresses (Chitose Beiha, Hanako, Sada Yakko, Matsui Sumako) and left on the Japanese theatre nō, kyōgen or kabuki a foreign mark of realism.

Keywords

PL

nowoczesny teatr japoński; shinpa; shingeki; realizm; Kawakami Otojirō; Osanai Kaoru; Sada Yakko

EN

modern Japanese theatre; shinpa; shingeki; realism; Kawakami Otojirō; Osanai Kaoru; Sada Yakko; modern Japanese theatre; shinpa; shingeki; realism; Kawakami Otojirō; Osanai Kaoru; Sada Yakko

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2016
• Volume: 18
• Pages: 239-255

Dates

published

2016-12-02

Contributors

author

Estera Żeromska

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

References

• Downer Lesley. Madamme Sadayakko. Gejsza, która uwiodła Zachód, tłum. Patryk Gołębiowski. Warszawa: Świat Książki, 2009.
• ---
• Kawatake Toshio. Kindai engeki-no hatten (Rozwój teatru nowożytnego), [w:] Shin NHK Shimin Daigaku Sōsho (Nowa seria NHK i Uniwersytetu Shimin) nr 11. Tōkyō: Nihon Hōsō Shuppan Kyōkai, 1982.
• ---
• Kojiki, czyli Księga dawnych wydarzeń. T. 1-2, Tłum. i przypisy Wiesław Kotański. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.
• ---
• Melanowicz Mikołaj. Literatura japońska. T. 2: Proza XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994.
• ---
• Melanowicz Mikołaj. Literatura japońska. T. 3: Poezja XX wieku. Teatr XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996.
• ---
• Melanowicz Mikołaj. Historia literatury japońskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011.
• ---
• Nowosielska Elżbieta. „Sada Yakko – egzotyczna ciekawostka czy trwała inspiracja dla polskiego teatru?”. Japonica. Japończycy w świecie (do XX wieku). Red. E. Pałasz-Rutkowska. Warszawa: Polska Fundacja Japonistyczna, 2016.
• ---
• Noskowski Witold. „Życie teatralne. Przyjechali Japończycy – Od Sady Yacco do Tokudżira Tsu-tsui. Teatr kabuki – „Drzemiąca opatrzność” – Jak na drzeworytach – Wielka sztuka o wielkiej tradycji”. Tęcza z. 9 (28 II 1931).
• ---
• Osiński Zbigniew. Polskie kontakty teatralne z orientem w XX wieku. T. 1: Kronika, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2008a.
• ---
• Osiński Zbigniew. Polskie kontakty teatralne z orientem w XX wieku. T. 2: Studia, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2008b.
• ---
• Rimer J. Thomas Mori, Mitsuya Poulton M. Cody (red.). The Columbia Anthology of Modern Japanese Drama. New York: Columbia University Press, 2014.
• ---
• Rodowicz Jadwiga M. Boski dwumian. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2009.
• ---
• Tarnawski Władysław. „Z Teatru Wielkiego. Japonia we Lwowie”. Kurier Lwowski (23 II 1931).
• ---
• „Teatr Japoński w Poznaniu” Kurier Poznański 58 (6 II 1931).
• ---
• „Teatr w ojczyźnie gejsz. Przed premierą w Warszawie”. Światowid 6 (7 II 1931).
• ---
• Tubielewicz Jolanta. Kultura Japonii. Słownik. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1996.
• ---
• Żeromska Estera. Maska na japońskiej scenie. Od pradziejów do powstania teatru nō. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2003.
• ---
• Żeromska Estera. Japoński teatr klasyczny. Korzenie i metamorfozy. T. 1: Nō, kyōgen. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2010a.
• ---
• Żeromska Estera. Japoński teatr klasyczny. Korzenie i metamorfozy. T. 2: Kabuki, bunraku. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2010b.

Identifiers

DOI

10.14746/p.2016.18.10669