DZIEWCZYNA Z SZAFY, CHŁOPAK NA DACHU – NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ PSYCHOSPOŁECZNA W POETYCE REALIZMU MAGICZNEGO

• Authors: Dorota Kołodziejczyk

Title variants

EN

“DZIEWCZYNA Z SZAFY“ BY BODO KOX: PSYCHOSOCIAL DISABILITY IN THE POETICS OF MAGICAL REALISM

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł podejmuje dyskusję na temat reprezentacji niepełnosprawności psychospołecznej jako przestrzeni naprawczej. Autyzm, bo najczęściej ta niepełnosprawność pełni rolę radykalnej odmienności w narracyjnych formach takich jak film, powieść, (auto)biografia lub gatunki graniczne takie jak esej, jako niepełnosprawność wynikająca z niedostatków umiejętności społecznych i komunikacyjnych podmiotu, na poziomie fabularnym jest zagadką ludzkiego umysłu. Na poziomie retorycznym owa zagadka realizowana jest jako problem nieprzetłumaczalności – do umysłu osoby z autyzmem nie można dotrzeć, bo nie ma wspólnych kodów, które pozwoliłyby na komunikację. Postać z autyzmem jest albo opisywana z zewnątrz, albo „tłumaczona” przez obrazy sensorycznych zniekształceń, które mają przybliżyć stan powodowany tą niepełnosprawnością. Artykuł pokazuje, jak aktualne zmiany w ustawodawstwie dotyczącym integracji osób niepełnosprawnych (szkolnictwo, prawo wyborcze) bezpośrednio wynikają z określonej postawy społecznej względem niepełnosprawności – jest nią tolerancja, która jednak nie opiera się na uznaniu. Tę kluczową kombinację etyczną: tolerancja wyłącznie, jeśli towarzyszy jej uznanie różnicy – zaleca Charles Taylor w eseju The Politics of Recognition (1994). W analizie filmu Bodo Koksa Dziewczyna z szafy (2012) autorka pokazuje, jak retoryka magicznorealistyczna otwiera w filmie alternatywną przestrzeń dla autyzmu i innych niepełnosprawności psychospołecznych. Przestrzeń ta ujawnia głęboką niewspółmierność świata normy i niepełnosprawności oraz wykluczenie jako podstawową formę interakcji w obrębie tej hierarchii. Jako przestrzeń alternatywna pokazuje ona deficyty normy, a więc odwraca hierarchię, w której niepełnosprawność jest zazwyczaj wpisana w dyskurs braku, i pokazuje niepełnosprawność jako przeciwieństwo braku. Jest to jednocześnie przestrzeń etycznego wyzwania dla normy.

EN

The article discusses the problem of representation of disability as ameliorative space. Autism, because it most often plays the role of radical otherness in narrative forms such as film, novel, (auto)biography or border genres such as essay, as a disability determined by insufficient social and communication skills of the subject, represents, on the level of the plot, the riddle of the human mind. On the level of rhetoric, the riddle is realised as a problem of untranslatability – the mind of an autistic person cannot be reached, because there are no shared codes which would enable communication. The character with autism is either described from the outside or “translated” through the images of sensory distortions whose role is to approximate the condition. The article shows how the current changes in the Polish law relating to the integration of the disabled (education, elections regulations) are the direct corollary of a certain social attitude towards disability which can be defined as tolerance without recognition. This key ethical combination: tolerance only if grounded in recognition is recommended by Charles Taylor in his 1994 essay “The Politics of Recognition”. In an analysis of Bodo Kox film „Dziewczyna z szafy” [A Girl from the closet] (2012), the author shows how the rhetoric of magical realism opens up in the film an alternative space for autism and other psychosocial disabilities. This space reveals the deep incommensurability between the world of the norm and the world of disability and their hierarchical structuring, in which exclusion is the basic form of interaction. As alternative space, however, it shows also the deficits of the norm and reverses the hierarchy in which disability features as lack to show the opposite. It is, consequently, the space of ethical challenge for the norm.

Keywords

PL

autyzm; reprezentacja niepełnosprawności; realizm magiczny; tolerancja i uznanie; autyzm/niepełnosprawność psychospołeczna jako przestrzeń naprawcza

EN

autism; representation of disability; magical realism; tolerance and recognition; autism/psychosocial disability as ameliorative space; autism; representation of disability; magical realism; tolerance and recognition; autism/psychosocial disability as ameliorative space

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2017
• Volume: 21
• Issue: 2

Dates

published

2018-08-28

Contributors

author

Dorota Kołodziejczyk

• Uniwersytet Wrocławski

References

• Aldea, Eva. Magical realism and Deleuze: the indiscernibility of difference in Colonial literature. London and New York: Continuum, 2011.
• Dziewczyna z szafy. Reż. Bodo Kox. Wojciech Mecwaldowski, Piotr Głowacki, Magdalena Różańska, Eryk Lubos. Canal+ PISF WFDiF, 2012. DVD 2013.
• Faris, Wendy B. Ordinary enchantments: magical realism and the remystification of narrative. Nashville: Vanderbilt University Press, 2004.
• Huggan, Graham. The Postcolonial Exotic. Marketing the Margins. London and New York: Routledge, 2001.
• Jameson, Frederic. „Magic realism in film”. Critical Inquiry 12 (Winter 1986). S. 301–325.
• Kołodziejczyk, Dorota. „Poza metaforą – autyzm jako impas hermeneutyczny w powieści postkolonialnej”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka, 30 (2017). S. 141–167. DOI: 10.14746/pspsl.2017.30.7.
• Marcus, Laura. “Cinematic Realism: ‘A recreation of the world in its own image’.” Adventures in Realism. Red. M. Beaumont. Oxford: Blackwell Publishing, 2007. S. 177–192.
• Mitchell David T., Snyder Sharon L. Narrative prosthesis: disability and the dependencies of discourse. Ann Arbor: University of Michigan Press, 2000.
• Murray, Stuart. Representing autism: culture, narrative, fascination. Liverpool: Liverpool University Press, 2008.
• „PO: zmiany w ordynacji wyborczej to zamach na godność osób niepełnosprawnych”. PAP 23.11.2017. WEB http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/631934;jsessionid=4BCF0A05FB57E0466E8480232F32AFC1
• Prendergast, Catherine et al. “On the Rhetorics of Mental Disability.” Embodied rhetorics: disability in language and culture. Red. J. Wilson, S. Lewiecki-Wilson. Carbondale: Southern Illinois University Press, 2001. S. 45–60.
• Price, Margaret. “«Her Pronouns Wax and Wane»: Psychosocial Disability, Autobiography, and Counter-Diagnosis”. Journal of Literary & Cultural Disability Studies, vol. 3, no. 1 (2009). S. 11–33. DOI:10.1353/jlc.0.0010.
• Quayson, Ato. Aesthetic nervousness: disability and the crisis of representation. New York: Columbia University Press, 2007.
• Różański, Mateusz. „ZUS i PFRON łączą siły. Szykują wielkie zmiany. Kto na tym skorzysta?”. WEB (VIII 2017). http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/563994
• Searle, John R. Intentionality, an essay in the philosophy of mind. Cambridge: Cambridge University Press, 1983.
• Slemon, Stephen. “Magic Realism as Postcolonial Discourse”. Magical Realism: Theory, History, Community. Red. L.P. Zamora, L., W.B. Faris. Durham: Duke University Press, 1995. S. 407–426.
• Smela, Dorota. „«Dziewczyna z szafy» – polski film, jakiego nie było. Warto?”. Filmtok. WEB www.filmtok.pl/Dziewczyna-z-szafy-polski-film-jakiego-nie-bylo-Warto-RECENZJA-a36897.
• Taylor, Charles. “The Politics of Recognition”. Multiculturalism. Examining the Politics of Recognition. Red. A. Gutman. Princeton: Princeton University Press, 1994. S. 25–73.
• Thiher, Allen. Revels in madness: insanity in medicine and literature. Ann Arbor: University of Michigan Press, 2004.
• Zakin, Emily. “Psychoanalytic Feminism”. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2011 Edition). Red. Edward N. Zalta. WEB https://plato.stanford.edu/archives/sum2011/entries/feminism-psychoanalysis/

Identifiers

DOI

10.14746/p.2017.21.13944