„Żart jest najlepszą dla mnie rekomendacją powagi.” O humorze poetyckim oraz Wisławy Szymborskiej zabawach słowem i obrazem

• Authors: Wojciech Ligęza

Title variants

EN

“The joke, for me, is the best recommendation of seriousness.” The poetry humour and Wisława Szymborska’s play with word and image

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W twórczości Wisławy Szymborskiej humor poetycki łączy się z filozoficznymi dociekaniami poświęconymi tak ważnym problemom, jak bycie człowieka w świecie. Poetka ujawnia reguły sprzeczności między wyobrażeniami w ludzkiej świadomości a ich realnym spełnieniem. Dwie kategorie - humor i mądrość – tworzą uzupełniający się układ i należą do domeny ironii, autoironii oraz sceptycyzmu. Humor Szymborskiej ma wartość poznawczą, weryfikuje bowiem uznane prawdy. Po Nagrodzie Nobla (1996) następuje „zwrot ludyczny”, gdyż Szymborska ogłasza w periodykach wiersze żartobliwe, zabrane później w osobnej książce Rymowanki dla dużych dzieci (2003). Ważne są tutaj aspekty towarzyskiej zabawy, jak też tworzenia nowych literackich gatunków. Poetka kontynuuje tradycje poezji absurdystycznej, modyfikuje schematy zachodniego i polskiego limeryku, jak też w osobnych cyklach rozwija małe „neogatunki”, takie jak „moskaliki”, „lepieje”, „altruitki”, „podsłuchańce”. Warto też zwrócić uwagę na kolaże Szymborskiej (formy łączące obrazy i słowa), w których poetka powraca do zabaw surrealistów. W jej krótkich utworach podziwiamy poetycką inwencję oraz pomysłowość literackich konceptów.

EN

In Wisława Szymborska’s creative works the poetic humour links with philosophical investigations on the important problems, such as the place of people in the surrounding world. The poet exposures discrepancy between images in human consciousness and their realisation in reality. The both cathegories – humour and wisdom – create the complementary arrangment and belong to the domain of irony, self-irony and scepticism. Szymborska’s poetic humour has cognitive value. It verifies admitted truths. After the Nobel Prize (1996) the literaty „amusement switch” took place, because Szymborska published the humorous verses in periodicals – later collected in separate book Rymowanki dla dużych dzieci (Little Rhymes to the Adult Children, 2003). Here the aspects of social games and the creation of the new literary genres are very important. The poet continues the tradition of absurdity in poetry, modyfies the schemes of West and Polish limerick and developes the small „neo-genres”, such as „moskaliki” („Moscow little verses”), „lepieje” („better-do-something verses”), „altruitki” („altruistic verses”) and „podsłuchańce” („overheared pieces”) in the separate cycles. Also pay attension to Szymborska’s collages (forms linking pictures and words), in which the poet goes back to plays of the surrealistic artists. In this very short poems we have to admire poetic invention and cleverness of literary concepts.

Keywords

PL

Szymborska; poezja absurdy styczna; humor i mądrość; limeryki; nowe gatunki literackie; „moskaliki”; „lepieje”; „altruitki”; „podsłuchańce”

EN

Szymborska; absurdity in poetry; humour and wisdom; limerick; new literary genres; „moskaliki” („Moscow little verses”); „lepieje” („better-do-something verses”); „altruitki” („altruistic verses”) and „podsłuchańce” („overheared pieces”); Szymborska; absurdity in poetry; humour and wisdom; limerick; new literary genres; „moskaliki” („Moscow little verses”); „lepieje” („better-do-something verses”); „altruitki” („altruistic verses”) and „podsłuchańce” („overheared pieces”)

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Polonistyka. Innowacje
• Year: 2015
• Issue: 2
• Pages: 1-12

Dates

published

2015-12-29

Contributors

author

Wojciech Ligęza

• Uniwersytet Jagielloński

References

• Balbus Stanisław, 1996, Świat ze wszystkich stron świata. O Wisławie Szymborskiej, Kraków.
• Balcerzan Edward, 2014, Wyklejanki – felietony – wiersze (o twórczości Wisławy Szymborskiej). „Akcent”, nr 3.
• Baluch Jacek, 2013, Jak układać limeryki? Poradnik praktyczny wraz z ćwiczeniami dla początkujących i zaawansowanych, Kraków.
• Bieńkowski Zbigniew, 1967, Poezja jawna. „Kultura”, nr 34.
• Bikont Anna, Szczęsna Justyna, 2012, Pamiątkowe rupiecie. Biografia Wisławy Szymborskiej, Kraków.
• Geier Manfred, 2007, Z czego śmieją sie mądrzy ludzie. Mała filozofia humoru, Czudec J. (przeł.), Kraków.
• Kamieńska Anna, 1974, Heroizm racjonalizmu, w: Kamieńska A., Od Leśmiana. Najpiękniejsze wiersze polskie, Warszawa, s. 251-252.
• Kardyni-Pelikánová Krystyna, 2004, Wisławy Szymborskiej igraszki z genologią (problematyka kwalifikacji gatunkowej utworów polskiej noblistki), w: Wisława Szymborska. Tradice – současnost – recepce, Ostrava.
• Krasicki Ignacy, 1975, Bajki, Goliński Z. (oprac.), Wrocław-Warszawa-Kraków- Gdańsk.
• Krynicki Ryszard, 2014, Drugi talent Szymborskiej. Rozmawia Maria Anna Potocka, w: Papieska A. (oprac.), Zachwyt i rozpacz. Wspomnienia o Wisławie Szymborskiej, Warszawa.
• Neuger Leonard, 2014, „Prosto z uchylonej jeszcze chwili”, w: Papieska A. (oprac.), Zachwyt i rozpacz. Wspomnienia o Wisławie Szymborskiej, Warszawa.
• Nyczek Tadeusz, 2005, Po raz dwudziesty piąty, w: Nyczek T., Tyle naraz świata. 27 x Szymborska, Kraków.
• Sadowski Witold, 2015, Żart wersyfikacyjny w poezji Wisławy Szymborskiej, w: Grądziel-Wójcik J., Skibski K. (red.), Niepojęty przypadek. O poezji Wisławy Szymborskiej, Kraków.
• Szymborska Wisława, 1973, Lektury nadobowiązkowe, Kraków.
• Szymborska Wisława, 2014, Wyklejanki i kartki do Anny Frajlich, „Kwartalnik Artystyczny”, nr 1.
• Węgrzyniak Anna, 1993, Nie ma rozpusty większej niż myślenie. O poezji Wisławy Szymborskiej, Katowice.

Identifiers

DOI

10.14746/pi.2015.1.2.1