Świat wartości w śląskich nazwach geograficznych

• Authors: Danuta Lech-Kirstein

Title variants

EN

The world of values in Silesian geographical names

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest aksjologiczna analiza nazw geograficznych Śląska i pokazanie jej przydatności w dydaktyce szkolnej. Kształcenie i wychowywanie ucznia za pomocą nazw własnych integruje treści językowe, kulturowe, historyczne i polityczne. Rozmowa o nazwach i ich motywacjach uczy tolerancji i patriotyzmu, wskazuje podstawowe wartości, jak rodzina, praca, ojczyna i religia, zwraca uwagę na tradycje i przywiązanie do swej „małej ojczyzny”. Problematykę onomastyczną można włączać do nauczania języka polskiego i innych przedmiotów, poruszać na kółkach zainteresowań, fakultetach, a także wykorzystywać w grach terenowych czy tworzeniu minibiografii swoich miejscowości. Lekcje z onomastyki pomogą przyjrzeć się odmianom gwarowym i regionalnym polszczyzny, odkryć dawne znaczenia wyrazów i odszukać różnice między wyrazami pospolitymi a nazwami własnymi. Bliższa analiza toponimów pozwoli poznać sposoby kategoryzowania świata, a także odtworzyć potoczny obraz rzeczywistości.

EN

The objective of the article is an axiological analysis of the Silesian geographical names and the justification of its usefulness in school didactics. Educating pupils by means of proper names integrates linguistic, cultural, historical and political contents. Discussions on names and their justification teach tolerance and patriotism, highlight fundamental values such as family, work, homeland and religion, and emphasize traditions and attachment to one’s “little homeland”. Onomastic aspects can be included in the teaching of the Polish language as well as other subjects, discussed in special interest groups or facultative classes, and used in field games and in mini-biographies of one’s place of living. Classes in onomastics can offer an opportunity to study local and regional dialects of the Polish language, discover the old meanings of certain words and find the differences between common words and proper names. A more detailed analysis of toponyms makes it possible to learn the methods of categorizing the world, as well as reconstruct the popular image of reality.

Keywords

PL

onomastyka; toponimia; wartościowanie; analiza aksjologiczna

EN

onomastics; toponymy; valuation; axiological analysis; onomastics; toponymy; valuation; axiological analysis

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Polonistyka. Innowacje
• Year: 2015
• Issue: 2
• Pages: 103-114

Dates

published

2015-12-29

Contributors

author

Danuta Lech-Kirstein

• Uniwersytet Opolski

References

• Anusiewicz Janusz, 1995, Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław.
• Bakuła Kordian, 1998, „JA-NAJPIERW”. Kształcenie językowe wobec kulturowej teorii języka. Przewidywane zmiany miejsc, w: Uryga Z. (red.), Podmiotowy wymiar szkolnej polonistyki, Kraków.
• Błaszczak-Wacławik Mirosława, 1990, Miejsce i rola regionalnej kultury w procesach życia społecznego zbiorowości Górnego Śląska do roku 1945, w: Błaszczak-Wacławik M., Błasiak W., Nawrocki T., Górny Śląsk. Szczególny przypadek kulturowy, Kielce.
• Borek Henryk, 1969, Nazewnictwo w szkole, „Polonistyka”, nr 6.
• Borek Henryk, 1988, Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych, Opole.
• Heckowa Kazimiera Wanda, 1961, Pod znakiem świętego słońca, Wrocław.
• Jamka Rudolf, 1960, Pradzieje i wczesne średniowiecze Górnego Śląska ze szczególnym uwzględnieniem obszaru przemysłowego, Katowice.
• Kania Stanisław, 1988, Onomastyka w szkole, w: Dudzik M. (red.), Kształcenie językowe w szkole, t. 5, Wrocław.
• Lech-Kirstein Danuta, 2012, Nazwy ziół w polskiej toponimii, w: Ološtiak M. (red.), Jednotlivé a všeobecné v onomastike. 18. Slovenská onomastická konferencia, Prešov 12. – 14. septembra 2011, Preszów.
• Lech-Kirstein Danuta, 2014, Regionalne aspekty onomastyki w dydaktyce szkolnej i akademickiej (na przykładzie Śląska), w: Kułakowska M., Myszka A. (red.), Kultura mówienia dawniej i dziś, Rzeszów.
• Lech-Kirstein Danuta, 2015, Nazwy drzew w śląskiej toponimii, „Onomastica” LIX.
• Lech-Kirstein Danuta, w druku, Nazwa własna jako nośnik wartości
• (na przykładzie śląskich nazw).
• Ligęza Józef, 1948, Śląska kultura ludowa, Katowice–Wrocław.
• Ondrusz Józef, 1960, Przysłowia i przymówiska ludowe za Śląska Cieszyńskiego,
• Wrocław.
• Rzetelska-Feleszko Ewa, 2006, W świecie nazw własnych, Warszawa–Kraków.
• Simonides Dorota, 1988, Od kolebki do grobu. Śląskie wierzenia, zwyczaje i obrzędy rodzinne w XIX wieku, Opole.
• Simonides Dorota, 1991, Wprowadzenie do śląskiej kultury ludowej, w: Simonides D. (red.), Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej, Wrocław–Warszawa.
• Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska, 1970, t. I, Rospond S. (red.), Warszawa–Wrocław; t. II–III, 1985, 1986, Borek H., Rospond S. (red.), Warszawa–Wrocław; t. IV, 1988, Borek H. (red.), Warszawa–Wrocław; t. V–XVI, 1991–2014, Sochacka S. (red.), Opole.
• Słownik geografii turystycznej Sudetów, 1996, t. 9, Góry Kamienne, Staffa M. (red.), Wrocław.
• Swadźba Urszula, 2012, Wartości – pracy, rodziny i religii – ciągłość i zmiana. Socjologiczne studium społeczności śląskich, Katowice.
• Wesołowska Henryka, 1991, Zwyczaje i obrzędy rodzinne, w: Simonides D., Kowalski P. (red.), Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej, Wrocław–Warszawa.
• Witosz Bożena, 2009, Dyskurs i stylistyka, Katowice.

Identifiers

DOI

10.14746/pi.2015.1.2.8