O potrzebie kształtowania autonomii poznawczej i egzystencjalnej na lekcjach nie tylko języka polskiego

• Authors: Barbara Myrdzik

Title variants

EN

On the need to shape cognitive and existential autonomy in lessons and not only in Polish language lessons

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst zatytułowany O potrzebie kształtowania autonomii poznawczej i egzystencjalnej na lekcjach nie tylko języka polskiego podejmuje zagadnienie roli autonomii w edukacji. Prezentuje znaczenie pojęcia autonomia w edukacji europejskiej i w edukacji polskiej. Przedstawia warunki, jakie powinno spełnić państwo demokratyczne, by można realizować w szkole autonomię poznawczą, która wiąże się z poczuciem niezależnego działania podmiotu oraz pozostawienia miejsca dla wolnej decyzji, zapewnienia możliwości ciągłego, harmonijnego i wszechstronnego rozwoju. Rozwój ten odbywa się w warunkach normowania życia przez różne wspólnoty, jak rodzina, szkoła, Kościół, stowarzyszenia itd. Ma zatem dwie sfery: instytucjonalną i indywidualną. Instytucjonalny sens autonomii dostrzegamy w działaniu szkoły jako instytucji i w relacjach interpersonalnych, dotyczy też zakresu niezależności i swobody działania jednostki i wspólnoty, przyznanego im przez rządzących. Ważną częścią tekstu jest prezentacja możliwości działań nauczyciela i ucznia w systemie demokratycznym, pozwalającym na swobodę w wyborze programu wychowawczego i poznawczego na „miarę ucznia”. Tekst omawia również przeszkody, jakie pojawiają się w drodze do uzyskania autonomii, zarówno uwarunkowane administracyjnie, jak i indywidualnymi zachowaniami uczniów i nauczycieli.

EN

The text entitled on the need to shape cognitive and existential autonomy in lessons and not only in Polish language lessons deals with the role of autonomy in education. It presents the meaning of the concept of autonomy in European education and in Polish education. It presents the conditions that a democratic state should fulfill in order for cognitive autonomy to be implemented at school, which is associated with a sense of the subject’s independent action and leaving room for free decision, ensuring the possibility of continuous, harmonious and comprehensive development. This development takes place in the conditions of normalization of life in various communities, such as family, school, church, associations, etc. It therefore has two spheres: institutional and individual. We see the institutional sense of autonomy in the school’s operation as an institution and in interpersonal relations, it also concerns the scope of independence and freedom of action of the individual and the community granted to them by the rulers. An import ant part of the text is the presentation of the possibilities of teacher and student activities in a democratic system, allowing freedom in choosing an educational and cognitive program for the “student’s measure”. The text also discusses the obstacles that arise on the way to autonomy, both administratively and individual behavior of students and teachers.

Keywords

PL

autonomia; autonomia poznawcza i egzystencjalna; demokracja; edukacja polonistyczna; niezależność; manipulacja; bezradność intelektualna

EN

autonomy; cognitive and existential autonomy; democracy; Polish language education; targeted self-education; freedom; independence; manipulation; intellectual helplessness; autonomy; cognitive and existential autonomy; democracy; Polish language education; targeted self-education; freedom; independence; manipulation; intellectual helplessness

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Polonistyka. Innowacje
• Year: 2020
• Issue: 11
• Pages: 7-20

Dates

published

2020-05-25

Contributors

author

Barbara Myrdzik

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, Polska

• https://orcid.org/0000-0001-6676-0166

References

• Aviram Aharon, 2000, Autonomia i zaangażowanie: dopełniające się ideały, Wysocka G.T. (przeł.), „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Socjologia Wychowania” XIV.
• Aviram Aharon, 2010, Navigating through the storm. Reinventing education form postmodern democraties, Rotterdam.
• Blackburn Samuel, 1997, hasło: Autonomia, Dziliski P. (przeł.), w: Blackburn S., Oksfordzki słownik filozoficzny, Woleski J. (red. naukowa), Warszawa.
• Cassirer Ernst, (1995, 11-43), Pojęcie formy symbolicznej w budowie nauk humanistycznych, w: Symbol i język, Andrzejewski B. (przeł. i red.) Poznań.
• Dudzikowa Maria, 2004, Mit o szkole jako miejscu wszechstronnego rozwoju ucznia, Poznań.
• Dybel Paweł, 2015, Dylematy demokracji. Kontekst polski, Kraków.
• Furter Pierre, 1977, La psychologie des adultes et l`analyses des conditions de vie dans la programmati n de o l`alphabetisation et de la formation des adultes, „Literacy Discussion”, nr 1.
• Janus-Sitarz Anna (red.), 2012, Doskonalenie warsztatu nauczyciela polonisty, Kraków.
• Janus-Sitarz Anna, 2009, Przyjemność i odpowiedzialność w lekturze. O praktykach czytania literatury w szkole. Konstatacje. Oceny. Propozycje, Kraków.
• Jezierska Barbara, 2003, Autonomia, w: Pilch T. (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. I, Warszawa.
• Kamiński Stanisław, 1985, Autonomia, hasło w: Encyklopedia katolicka, T.I, Lublin, s 1159-1160.
• Karwatowska Małgorzata, 2008. Językowe środki wyrażania agresji w rozmowach nastolatek, „Linquistica Bidgostiana”, vol.V.
• Karwatowska Małgorzata, 2012, Autorytet w opiniach młodzieży, Lublin.
• Koc Krzysztof, 2018, Lekcje myślenia (obywatelskiego). Edukacja wobec współczesnego świata, Poznań.
• Kostyło Piotr, 2011, Edukacja Zorientowana na Autonomię, „Kultura i Edukacja”, nr 4.
• Koziołek Krystyna, 2017, Czas lektury, Katowice.
• Koziołek Ryszard, 2016, Dobrze się myśli literaturą, Wołowiec.
• Kwiatkowska-Ratajczak Maria, 2016, Wymiana idei. Szkice dydaktyczne o szkole i uniwersytecie, Poznań.
• Kwieciński Zbigniew, 2011, Autonomia. Aharon Aviram o autonomii jako celu wychowania, w: Cztery i pół. Preliminaria – liminaria – varia, Wrocław.
• Kwieciński Zbigniew, 2011, Całościowy projekt zmian w edukacji Aharona Avirama, „Kultura i Edukacja”, nr 4.
• Kwieciński Zbigniew, 2011, Odlotowa pedagogia Aharona Avirama. Od „kakofonii w czarnej dziurze” do całościowego projektu przebudowy edukacji w ponowoczesnych demokracjach, w: Jaworska-Witkowska M., Kwieciński Z., Nurty pedagogii. Naukowe, dyskretne, odlotowe, Kraków.
• Latoch-Zielińska Małgorzata, 2016, Doświadczenie buntu młodzieńczego i jego wpływ na odbiór tekstów kultury (opracowanie uczniowskich ankiet i interpretacji), w: Myrdzik B., Morawska I., Latoch-Zielińska M., Przestrzenie rzeczywiste i wyobrażone.O roli kulturowego doświadczenia przestrzenności. Szkice i studia z edukacji polonistycznej, Lublin.
• McGinnis Alan Loy, 1993, Sztuka motywacji, Wojciechowski W. (przeł.), Warszawa.
• Michalak Joanna M., 2010, Profesjonalizm w zawodzie nauczyciela, w: Michalak J.M. (red.) Etyka i profesjonalność w zawodzie nauczyciela, Łódź.
• Makowski Piotr, 2006, Autonomia w etyce I. Kanta (próba interpretacji historystycznej), „Diametros”, nr 10.
• Milerski Bogusław, Śliwerski Bogusław (red.), 2000, Pedagogika. Leksykon PWN, Warszawa.
• Matulka Zofia, 1983, Metody samokształcenia, Warszawa.
• Morawska Iwona, 2016, Czytanie tekstów kultury jako dialog z tradycją, w: Myrdzik B., Morawska I., Latoch-Zielińska M., Przestrzenie rzeczywiste i wyobrażone. O roli kulturowego doświadczenia przestrzenności. Szkice i studia z edukacji polonistycznej, Lublin.
• Myrdzik Barbara, 1999, Rola hermeneutyki w edukacji polonistycznej, Lublin.
• Myrdzik Barbara, 2006, Zrozumieć siebie i świat. Szkice i studia o edukacji polonistycznej, Lublin.
• Myrdzik Barbara, 2006, O „myślach stojących” i „myślach w ruchu”, czyli o kształtowaniu umiejętności i dialogu, w: Zrozumieć siebie i świat, Lublin.
• Myrdzik Barbara, 2015, Działania na tekście z perspektywy etyki czytania, w: Działania na tekście w edukacji szkolnej i uniwersyteckiej, Niebrzegowska-Bartmińska S., Nowosad-Bakalarczyk M., Piekot T. (red.), Lublin.
• Myrdzik Barbara, 2019, Dokąd zmierza „statek zwany wyobraźnią”? O wyobraźni w kształceniu polonistycznym, „Filoteknos”, vol. 9, Wrocław.
• Nowak-Juchacz Ewa, 2002, Autonomia jako zasada etyczności. Kant, Fichte, Hegel, Wrocław.
• Obuchowski Kazimierz, 2000, Człowiek intencjonalny, czyli o tym jak być sobą, Poznań.
• Rembowski Józef, 1989, Empatia, Warszawa.
• Reykowski Janusz,1977, Z zagadnień psychologii motywacji, wyd. drugie zmienione, Warszawa.
• Sędek Grzegorz,1995, Bezradność intelektualna w szkole, Warszawa.
• Śliwerski Bogusław, 2010, O potrzebie uspołecznienia polskiej szkoły, czyli o niedokończonej zmianie oświatowej, w: Edukacja dla rozwoju, Szomburg J., Zbieranek P. (red.), Gdańsk.
• Śliwerski Bogusław, 2013, Diagnoza uspołecznienia publicznego szkolnictwa III RP w gorsecie centralizmu, Kraków.
• Śliwerski Bogusław, 2019, Profesjonalna autonomia nauczycieli jest możliwa, blog, [dostęp: 5.06.2019].
• Wiśniewska-Paź Barbara, 2009, Kwestia autonomii, wolności i prywatyzacji w kontekście filozofii człowieka, organizacji państwa i edukacji, w: Autonomia edukacji a ład społeczny. Struktura szkolnictwa w Szwajcarii wobec zdecentralizowanej koncepcji społeczeństwa i państwa. Kwestie porównawcze ze strukturami państw ościennych, Warszawa.
• Wiszejko-Wierzbicka Dorota, Kwiatkowska Agnieszka, 2018, Wchodzenie w dorosłość. Ogólnopolskie badanie młodych Polaków w wieku 18-29 lat, „Studia Socjologiczne”.

Identifiers

DOI

10.14746/pi.2020.11.2