Dzieci „piszą” stan wojenny, dorośli „przepracowują” traumy. Pamięć stanu wojennego w świetle teorii Dominicka LaCapry

• Authors: Kamila Berthold

Title variants

EN

Children „write down” martial law, adults „rework” traumas. Martial law memory in light of Dominick LaCapra’s theory

Abstracts

EN

The article is an attempt to understand the trauma of martial law. Using the conceptual apparatus developed by Dominick LaCapra, two works of contemporary Polish literature – Wilczek by K. Ryrych and Wroniec by J. Dukaj – are analyzed. Although the thought of the American researcher focuses primarily on the traumatic content associated with World War II and the Holocaust, his theory also befits other difficult historical events. The author of the article seeks to revise the way in which the memory of martial law has been operationalized by the writers, and to look at their texts through the prism of their personal strategies for taming the trauma. The analyzed works show that martial law is not a „nobody’s experience”, that is, it is actually present-absent, affecting everyone and no one; on the contrary, it is an important problem of Polish society, but one that needs to be reframed and looked at in a new, perhaps also creative way.

PL

Artykuł stanowi próbę zrozumienia traumy stanu wojennego. Przy pomocy aparatu pojęciowego wypracowanego przez Dominicka LaCaprę analizie poddane zostały dwa utwory współczesnej literatury polskiej – Wilczek K. Ryrych oraz Wroniec J. Dukaja. Chociaż myśl amerykańskiego badacza skupia się przede wszystkim wokół treści traumatycznych powiązanych z II wojną światową i Zagładą, to jednak jego teoria przystaje także do innych trudnych wydarzeń historycznych. Autorka artykułu stara się zrewidować sposób, w jaki pamięć o stanie wojennym została zoperacjonalizowana przez pisarkę i pisarza, a także spojrzeć na ich teksty poprzez pryzmat osobistej strategii oswajania traumy. Analizowane utwory pokazują, iż stan wojenny nie jest „doświadczeniem niczyim”, a więc właściwie obecnym-nieobecnym, dotykającym każdego i nikogo, przeciwnie – to ważny problem społeczeństwa polskiego, który wymaga jednak przenicowania oraz nowego, być może także kreatywnego spojrzenia.

Keywords

EN

martial law; trauma; childhood; Dominick LaCapra; polish literature

PL

stan wojenny; trauma; dzieciństwo; Dominick LaCapra; literatura polska

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Polonistyka. Innowacje
• Year: 2023
• Issue: 18
• Pages: 115-126

Dates

published

2023

Contributors

author

Kamila Berthold

References

• Błaszkowska Marta, 2014, „Nic innego się za tym nie kryje, tylko rzeczy”. Rola słowa we „Wrońcu” Jacka Dukaja, „Maska”, nr 23, s. 86-98.
• Czapliński Przemysław, 2001, Wzniosłe tęsknoty. Nostalgie w prozie lat dziewięćdziesiątych, Kraków.
• Dukaj Jacek, 2009, Wroniec, Jabłoński J. (ilust.), Kraków.
• Dukaj Jacek, Orliński Wojciech, 2009, Stan wojenny trzeba zrobić, https://wyborcza.pl/duzyformat/7,127290,7224800,stan-wojenny-trzeba-zrobic.html (dostęp: 30.09.2022).
• Kisiel Anna, 2016, Uraz – bliskość – nie-pamięć. Psychoanalityczny dyskurs traumy do Freuda do Ettinger, „Narracje o Zagładzie, nr 2, s. 115-132.
• Kobielska Maria, 2016, Polska kultura pamięci w XXI wieku: dominanty. Zbrodnia katyńska, powstanie warszawskie i stan wojenny, Warszawa.
• LaCapra Dominick, 2009, Historia w okresie przejściowym, Bojarska K. (przeł.), Kraków.
• LaCapra Dominick, 2015, Trauma, nieobecność, utrata, Bojarska K. (przeł.), w: Antologia studiów nad traumą, Łysak T. (red.), Kraków, s. 59-108.
• Nowaczewski Artur, 2009, W szponach wrońca. Baśń PRL-em napisana, „Topos”, nr 6, s. 187-189.
• Orbitowski Łukasz, 2009, Xavras Wroniec, czyli baśnie polskie, https://www.tygodnikpowszechny.pl/xavras-wroniec-czyli-basnie-polskie-135680 (dostęp: 30.09.2022).
• Ryrych Katarzyna, 2018, Wilczek, Szyrszeń S. (ilust.), Łódź.
• Tokarska-Bakir Joanna, 2015, Kontekst ocalenia. O empatii i żałobie w historii, literaturoznawstwie i gdzie indziej, „Ruch Literacki”, nr 2, s. 205-218.

Identifiers

DOI

10.14746/pi.2023.18.9

Biblioteka Nauki

28763196