Postmonocentryczny ład społeczny i jego dynamiczny charakter: Dwie przeciwstawne konstelacje kulturowe

• Authors: Marek Ziółkowski

Title variants

EN

The postmonocentric social order and its dynamic character: Two opposing cultural constellations

Abstracts

EN

This article is a reprint of a text which is a theoretical introduction to a collective work published in 1993 entitled Polacy wobec ładu postmonocentrycznego. Społeczeństwo polskie i jego instytucje w 1992 roku. It discusses the basic direction of the great systemic transformation, which began in Poland in 1989, using for this purpose Parsons’ classical juxtaposition of two sets of pattern variables. It shows how the “core of the transformation”, i.e., modernisation measures taken in line with “theoretical interests” in the economy, politics and culture, encountered social resistance from various sources. The article is published in the belief that it can serve as an excellent reference to Karl Polanyi’s concept of double movement (cited in this issue in Maciej Kassner’s article), showing in particular that resistance to the introduction of a market economy was not only economic, but of a much broader, i.e. socio-cultural, nature.

PL

Niniejszy artykuł jest przedrukiem tekstu będącego wstępem teoretycznym do opublikowanej w roku 1993 pracy zbiorowej Polacy wobec ładu postmonocentrycznego. Społeczeństwo polskie i jego instytucje w 1992 roku. Omawia on podstawowy kierunek rozpoczętej w Polsce w roku 1989 wielkiej transformacji systemowej, wykorzystując w tym celu klasyczne Parsonsowskie przeciwstawienie dwóch przeciwstawnych układów zmiennych wzoru oraz Stanisława Ossowskiego czterech typów ładu społecznego. Pokazuje on, jak „rdzeń transformacji”, czyli podejmowane zgodnie z „interesem teoretycznym” działania modernizacyjne w gospodarce, polityce i kulturze napotykają na wywodzący się z różnych źródeł opór społeczny. Tekst publikowany jest w przekonaniu, że może on stanowić znakomite nawiązanie do Karla Polanyi’ego koncepcji double movement (przywoływanej w niniejszym tonie w artykule Macieja Kassnera), pokazując w szczególności, że opór wobec wprowadzania gospodarki rynkowej miał nie tylko ekonomiczny, ale znacznie szerszy, tj. społeczno-kulturowy charakter.

Keywords

EN

postmonocentric order; cultural constellations; Polish society; systemic transformation

PL

ład postmonocentryczny; konstelacje kulturowe; społeczeństwo polskie; transformacja systemowa

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Przegląd Krytyczny
• Year: 2021
• Volume: 3
• Issue: 1
• Pages: 7-19

Dates

published

2021

Contributors

author

Marek Ziółkowski

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000167559368

References

• Białecki, Ireneusz & Bogdan W. Mach. 1992. „Orientacje społeczno-ekonomiczne posłów na tle poglądów społeczeństwa.” W: J. Wasilewski & W. Wesołowski (red.). Początki parlamentarnej elity. Warszawa: IFiS PAN.
• Boski, Paweł. 1991. „Jak wartość społeczno-polityczne dzieliły elektoraty pretendentów do Belwederu w wyborach prezydenckich 1990?” W: Psychospołeczne studia nad wyborami prezydenckimi. Warszawa: Instytut Psychologii PAN.
• Koralewicz, Jadwiga & Marek Ziółkowski. 1990. Mentalność Polaków. Sposoby myślenia o polityce, gospodarce i życiu społecznym w końcu lat osiemdziesiątych. Poznań: NAKOM.
• Mokrzycki, Edward. 1991. „Dziedzictwo realnego socjalizmu, interesy grupowe i poszukiwanie nowej utopii.” Kultura i Społeczeństwo 1(35): 7-16.
• Ossowski, Stanisław .1962. O osobliwościach nauk społecznych. Warszawa: PWN.
• Parsons, Talcott. 1951. The Structure of Social Action. New York: Free Press.
• Szczepański, Marek. 1992. Modernizacja, rozwój zależny, rozwój endogenny. Socjologiczne studium teorii rozwoju społecznego. Katowice: Uniwersytet Ślaski.
• Weber, Max.1984. “Asceza i duch kapitalizmu.” W: Szkice z socjologii religii. Warszawa: KiW.
• Wesołowski, Włodzimierz. 1992. “Associative, Communal and Communitarian Ties in the Transition from Communism to Democracy: Conflicting Principles of Political Action and Change.” Referat wygłoszony na The First European Conference of Sociology. Wiedeń (maszynopis).

Identifiers

DOI

10.14746/pk.2021.3.1.1

Biblioteka Nauki

1035691