Rozbitek buduje łódź. Przegląd wątków recepcyjnych Robinsona Crusoe w narracjach ocaleńców z Zagłady

• Authors: Joanna Roszak

Title variants

EN

The Castaway is Building a Boat. An Overview of Robinson Crusoe’s Reception Threads in the Narrations of Holocaust Survivors

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule podjęto próbę przeglądu wybranych wątków recepcyjnych powieści Daniela Defoe Przypadki Robinsona Crusoe (1719) wobec Zagłady. Ukazanom tym samym, jakie elementy powieści aktualizują się w kontekście Szoa, jakie się zacierają oraz co nowego o losie innych książek i ludzi z XX wieku pozwala powiedzieć ów trzystuletni utwór. Angielska powieść służy w omówionych tekstach jako synekdocha (Primo Levi, Uri Orlev), lektura apotropaiczna (świadectwa osobiste, m. in. wspomnienia Hanke Grynberg) lub podstawa dla wykreowania apokryfu (wiersze Dana Pagisa i Jehudy Amichaja).

EN

The author of the article attempts to review selected reception threads of Daniel Defoe’s The Life and Strange Surprising Adventures of Robinson Crusoe (1719) in connection to the Holocaust. Thus, it is shown what elements of the novel are updated in the context of the Shoah, which are blurred, and what this three hundred year old book has to say about the fate of other books and people of the 20th century. The English novel is used in the interpreted texts as a synecdoche (Primo Levi, Uri Orlev), apotropaic reading (personal testimonies, including memories of Hanke Grynberg) or the basis for creating apocrypha (poems by Dan Pagis and Jehuda Amichaj).

Keywords

PL

recepcja; Zagłada; Robinson Crusoe

EN

reception; Holocaust; Robinson Crusoe; reception; Holocaust; Robinson Crusoe

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2019
• Volume: 25
• Issue: 2
• Pages: 157-171

Dates

published

2019-12-15

Contributors

author

Joanna Roszak

• Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk

References

• Abramowska, Janina. „Topos i niektóre miejsca wspólne badań literackich”. Pamiętnik Literacki 1/2 (1982). S. 3-23.
• Amichai, Yehuda. The Poetry of Jehuda Amichai. Red. R. Alter. Nowy Jork: Farar, Straus and Giroux, 2015.
• Amichaj, Jehuda. Koniec sezonu pomarańczy. Wybór wierszy. Przeł. Tomasz Korzeniowski. Izabelin: Świat Literacki, 2000.
• Amichai, Yehuda. Open Closed Open. New York: Mariner Books, 2000.
• Andruszko, Ewa. „Modyfikacje toposu wyspy Robinsona: Defoe, Giraudoux, Tournier”. Archipelagi wyobraźni: z dziejów toposu wyspy w kręgu literatur romańskich. Red. E. Łukaszyk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007. S. 137-155.
• Bauer, Yehuda. Przemyśleć Zagładę. Przeł. Jerzy Giebułtowski, Janusz Surewicz. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 2016.
• Berger, Ronald J. Surviving the Holocaust. A Life Course Perspective. Abingdon: Routledge, 2011.
• Bodenheimer, Alfred. “Kein Midrasch nach Auschwitz: Dan Pagis’ Gedicht: mit Bleistift im versiegelten Waggon geschrieben”. Ein Bruch der Wirklichkeit: die Realität der Moderne zwischen Säkularisierung und Entsäkularisierung. Red. J. Mattern. Berlin: Vorwerk 8, 2002. S. 210-219.
• Camus, Albert. Dżuma. Przeł. Joanna Guze. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2009.
• Celan, Paul. „List do Jehudy Amichaja”. Przeł. Daniel Tomczak, Joanna Roszak. Odra 6 (2011). S. 37.
• Cobel-Tokarska, Marta. Bezludna wyspa, nora, grób. Wojenne kryjówki Żydów w okupowanej Polsce. Warszawa: IPN, 2012.
• Defoe, Daniel. Przypadki Robinsona Kruzoe. Przeł. Józef Birkenmajer. Warszawa: Książka i Wiedza, 1974.
• Duffy, Helena. „La bienveillance de la critique polonaise”. Writing the Holocaust Today: Critical Perspectives on Jonathan Littell’s „The Kindly Ones”. Red. A. Barjonet, L. Razinsky. Amsterdam: Rodopi, 2012. S. 239-261.
• Dunin-Wąsowicz, Krzysztof. Na Żoliborzu 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984.
• Ein Mann der Wahrheit. Zum Tode des israelischen Dichters Jehuda Amichai. Web. 30.08.2019 <http://www.hagalil.com/archiv/2000/09/amichai.htm>
• Garrett, Leah. „The Jewish Robinson Crusoe”. Comparative Literature 3 (2002). S. 215-228.
• Hanka Grynberg. Web. 9.09.2019. <https://dzieciholocaustu.org.pl/szab3.php?s=en_myionas_08.php>
• Hecht, Anthony. „Sentenced to Reality”. The New York Review of Books 2 November (2000). Web. 30.08.2019 <https://www.nybooks.com/articles/2000/11/02/sentenced-to-reality/>
• Janczewska, Marta. „Codzienność i niecodzienność Zagłady”. Literatura polska wobec Zagłady (1939-1968). Red. S. Buryła, D. Krawczyńska, J. Leociak. Warszawa: Fundacja Akademia Humanistyczna, Instytut Badań Literackich PAN, 2012. S. 82-139.
• Kertzer, Adrienne. My Mother’s Voice: Children, Literature, and Holocaust. Calgary: Broadview Press, 2001.
• Kosior, Wojciech. „Apotropaiony w midraszu do Księgi Jonasza według Pirke De-Rabbi Eliezer. Wstęp, przekład, komentarz”. Zwyczaje i akcesoria apotropaiczne w cywilizacjach świata. Red. K. Kleczewska, W. Kosior, A. Kuchta, I. Łatas. Kraków: AT Wydawnictwo, 2008. S. 31-47.
• Lang, Berel. Holocaust Representation: Art Within the Limits of History and Ethics. Baltimore and London: The John Hopkins University Press, 2000.
• Lau, Jörg. Młodzi Żydzi patrzą w przyszłość. Web. 30.08.2019 <https://voxeurop.eu/pl/content/article/186411-mlodzi-zydzi-patrza-w-przyszlosc>
• Leo, Christian. Zwischen Erinnern und Vergessen. Jehuda Amichais Roman „Nicht von jetzt, nicht von hier” im philosophischen und literarischen Kontext. Würzburg: Verlag-Koenigshausen-Neumann, 2004.
• Levi, Primo. Czy to jest człowiek. Przeł. Halszka Wiśniowska. Warszawa: Książka i Wiedza, 1996.
• Littell, Jonathan. Łaskawe. Przeł. Magdalena Kamińska-Maurugeon. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2008.
• McCullough, Shellie Gordon. Engaging the Shoah through the Poetry of Dan Pagis: Memory and Metaphor. New York i in.: Lexington Books, 2016.
• Nasalska, Anna. „Posłowie”. Orlev, Uri. Książki mojego dzieciństwa (1931-1945). Przeł. Jan Rybicki. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, 2012.
• Orlev, Uri. Książki mojego dzieciństwa (1931-1945). Przeł. Jan Rybicki, posłowie A. Nasalska. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, 2012.
• Orlev, Uri. Wyspa na ulicy Ptasiej. Przeł. Ludwik Jerzy Kern. Poznań: Media Rodzina, 2010.
• Pagis, Ada. „Mój mąż Dan”. Pagis, Dan. Ostatni. Warszawa: Wydawnictwo Studio EMKA, 2004. S. 7-11.
• Pagis, Dan. The Selected Poetry. Przeł. Stephen Mitchell. Berkeley: University of California Press, 1996.
• Pirro, Robert. Motherhood, Fatherland, and Primo Levi: The Hidden Groundwork of Agency in His Auschwitz Writing. Madison, Teaneck: Fairleigh Dickinson University Press, 2017.
• Robinson, Ken. Oblicza umysłu. Ucząc się kreatywności. Przeł. Martyna Mentel. Gliwice: Element, 2016.
• Rosenfeld, Alvin. A Double Dying: Reflections on Holocaust Literature. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 1980.
• Rottenbach Bruno, red. Zwischen Würzburg und Jerusalem, in deutsches Dichterschicksal; Biographie und Werkauswahl. Würzburg: Echter, 1981.
• Ruszała, Jadwiga. Robinsonada w literaturze polskiej: teoria, typologia, bohater, natura. Słupsk: Pomorska Akademia Pedagogiczna, Słupsk, 2000.
• Gold, Nili Scharf. Amichai Yehuda. The Making of Israel’s National Poet. Hanover– Waltham: Brandeis University Press, 2008.
• Sokołowska, Katarzyna. „Metafora i etyka w narracjach o Holokauście. Literackość odzyskana”. Śląskie Studia Polonistyczne 1 (2011). S. 121-130.
• Szlengel, Władysław. Rzeczy. Web. 9.09.2019 <https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/szlengel-rzeczy.html#footnote-idm140590862703792>
• Webber, Mark J. „Metaphorizing the Holocaust: The Ethics of Comparison”. Images VIII (2011). S. 5-30.
• Zangwill, Israel. Children of the Ghetto: A Study of a Peculiar People. Detroit: Wayne State University Press, 1998.
• Żabińska, Antonina. Ludzie i zwierzęta. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010.

Identifiers

DOI

10.14746/por.2019.2.10