Autocenzura w pierwszych polskich przekładach Gianniego Rodariego

• Authors: Aneta Wielgosz

Title variants

EN

Self-Censorship in the First Polish Translations of Gianni Rodari

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Jak dowodzi Gaby Thomson-Wohlgemuth w poświęconej tłumaczeniom anglojęzycznej literatury dziecięcej w NRD pracy Translation under State Control: Books for Young People in the German Democratic Republic, książki dla dzieci i młodzieży, uznawane na przykład przez izraelską badaczkę Zohar Shavit za margines polisystemu literackiego (według teorii Itamara Even-Zohara) w sytuacji, w której władza centralna próbuje kontrolować i podporządkowywać sobie obieg wydawniczy, zaczynają zajmować centralne miejsce w polisystemie jako pierwsze narzędzie służące do wychowywania posłusznych obywateli. W takim przypadku niezwykle ważny staje się też wybór obcojęzycznych książek do tłumaczenia oraz kontrolai cenzura gotowych przekładów.W Polsce po 1945 roku najczęściej tłumaczonymi dziełami literatury dziecięcej, poza klasycznymi pozycjami, takimi jak Pinokio Carla Collodiego czy Serce Edmonda de Amicisa, były książki autorów związanych z marksizmem i z Włoską Partią Komunistyczną – Gianniego Rodariego i Marcella Argilliego. Ich powieści dla młodzieży często zawierały treści antymonarchistyczne, antykapitalistyczne czy związane z równością klasową. Cenzorzy, jak wynika z badań przeprowadzonych przez Katarzynę Biernacką-Licznar, nie mieli zastrzeżeń do treści tych przekładów. Chciałabym jednak pokazać na przykładzie tłumaczeń pierwszych dwóch powieści Gianniego Rodariego: Opowieści o Cebulku autorstwa Zofii Ernstowej z 1954 roku i Gelsomina w Krainie Kłamczuchów Hanny Ożogowskiej z 1962 roku stosowane przez tłumaczki zabiegi autocenzury, na przykład omijanie kontrowersyjnych fragmentów tekstu. Tłumaczki, mając świadomość istnienia instytucji cenzora, celowo manipulowały tekstem, aby ułatwić bezproblemowe wydanie tych powieści.

EN

As Gaby Thomson-Wohlgemuth proves in her book Translation under State Control: Books for Young People in the German Democratic Republic, books for children and young people considered, for example, by the Israeli researcher Zohar Shavit to be a periphery of the literary polysystem (according to Itamar Even-Zohar’s theory), in a situation where the central authority tries to control and subordinate the publishing circuit begin to occupy a central place in the polysystem as the first tool for raising obedient citizens. In this case, the selection of foreign-language books to be translated and the control and censorship of existing translations also become extremely important.In Poland after 1945, the most frequently translated Italian children’s book, apart from classics such as Carl Collodi’s Pinocchio or Edmondo de Amicis’ Heart, were books by authors connected with Marxism and with the Italian Communist Party – Gianni Rodari and Marcello Argilli. Their novels for young peopleoften contained anti-monarchist and anti-capitalist content. Censors, according to research conducted by Katarzyna Biernacka-Licznar, had no objections to the content of these translations. However, I would like to show, using the example of the translations of the first two novels by Gianni Rodari: Il romanzo di Cipollino (Opowieść o Cebulku) by Zofia Ernstowa from 1954 and Gelsomino nel paese dei bugiardi (Gelsomino w kraju kłamczuchów) by Hanna Ożogowska from 1962, how the translators used self-censorship procedures, such as avoiding controversial fragments of the text. The translators, aware of the existence of the censor’s institution, deliberately manipulated the text in order to facilitate the publication of these novels.

Keywords

PL

Hanna Ożogowska; literatura dziecięca; Gianni Rodari; Zofia Ernstowa; cenzura; autocenzura

EN

children’s literature; Gianni Rodari; Zofia Ernstowa; censorship; elfcensorship; Hanna Ożogowska; children’s literature; Gianni Rodari; Zofia Ernstowa; censorship; elfcensorship; Hanna Ożogowska

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2020
• Volume: 26
• Issue: 1
• Pages: 256-265

Dates

published

2020-06-15

Contributors

author

Aneta Wielgosz

• Uniwersytet Warszawski

References

• Biernacka-Licznar, Katarzyna. Serce Pinokia. Włoska literatura dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945-1989. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, 2018.
• Cicala, Roberto. “Tutte le lingue della fantasia: Rodari e le traduzioni nelle lettere alla Einaudi”. Rodari: le storie tradotte. Red. P. Boero et al. Novara: Interlina, 2002. S. 21-27.
• Rodari, Gianni. Gelsomino nel paese dei bugardi. Trieste: Einaudi Ragazzi, 2010.
• Rodari, Gianni. Gelsomino w Kraju Kłamczuchów. Przeł. Hanna Ożogowska. Warszawa: Polityka, 2017.
• Rodari, Gianni. Le avventure di Cipollino. Trieste: Einaudi Ragazzi, 2009.
• Rodari, Gianni. Opowieść o Cebulku. Przeł. Zofia Ernstowa. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1954.
• Rossi, Luigi. “Il Rodari tradito”. Rodari: le storie tradotte. Red. P. Boero et al. Novara: Interlina, 2002. S. 117-151.
• Shavit, Zohar. “Translation of Children’s Literature as a Function of Its Position in the Literary Polysystem”. Poetics Today 4 (1981). S. 171-179.
• Thomson-Wohlgemuth, Gabi. Translation under State Control. Books for Young People in German Democratic Republic. New York: Routledge, 2009.

Identifiers

DOI

10.14746/por.2020.1.14