Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza w Polsce w świetle prawa – wybrane zagadnienia

• Authors: Marcin Rachwał

Title variants

EN

Civic legislative initiative in Poland as seen by law – selected issues

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza może być zdefiniowana jako uprawnienie mieszkańców wspólnot samorządowych do przedłożenia projektu uchwały. Wskazana forma demokracji bezpośredniej nie została wprost przewidziana przez Konstytucję RP, jak również ustawy regulującefunkcjonowanie gmin, powiatów i województw. Przedmiotowa procedura jest przyjmowana w statutach jednostek samorządu terytorialnego, co spotkało się z negatywną opinią niektórych sądów administracyjnych. Przeprowadzona analiza wskazuje jednak, iż obywatelska inicjatywa uchwałodawcza może być ustanowiona w ramach aktualnie obowiązującego porządku prawnego. W tym zakresie warto odnotować, iż takie stanowisko zostało wyrażone m.in. w orzeczeniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2013 roku. Wydaje się, iż najlepszym rozwiązaniem byłoby ustawowe umocowanie inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców (taka propozycja znalazła się w prezydenckim projekcie ustawy o współdziałaniu w samorządzieterytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego). Przyjmując wskazane rozwiązanie, doszłoby nie tylko do rozwiania wątpliwości prawnych, lecz wystąpiłaby również szansa na upowszechnienie obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej. Należy pamiętać o tym, iż aktywny udział obywateli w życiu politycznym jest niezwykle istotny dla prawidłowego funkcjonowania państwa demokratycznego. W związku w tym można sformułować postulat de lege ferenda, aby przyjmowane podstawy prawne w możliwie największym stopniu umożliwiały mieszkańcom korzystanie z inicjatywy uchwałodawczej.

EN

The civic legislative initiative can be defined as the right of the citizens of local communities to submit a draft of a law. This instrument of direct democracy is envisaged neither by the Constitution of Poland, nor by the laws that regulate the operations of municipalities, districts and provinces. The procedure of civic legislative initiative, however, is provided for in the statutes of local government units, which has resulted in negative assessments by some administrative courts. The analysis conducted here indicates that the civic legislative initiative is allowed within the framework of current legislation. This standpoint was expressed in the 2013 decision of the Supreme Administrative Court, among other things. It seems that the best solution would be to provide for the civic legislative initiative in an act of law (as proposed in the presidential draft of a law on cooperation in local governments to facilitate local and regional development). Adopting this solution would eliminate any legal concerns on the one hand, and create an opportunity to make civic legislative initiatives more popular on the other. It should be borne in mind that active civic participation in political life is of the utmost significance for the proper functioning of a democratic state. Therefore, a de lege ferenda postulate can be brought forward to ensure that legal regulations allow citizens to implement civic legislative initiatives to the greatest extent possible.

Keywords

PL

samorząd terytorialny; demokracja bezpośrednia; inicjatywa ludowa; obywatelska inicjatywa uchwałodawcza

EN

local government direct democracy; people’s initiative; civic legislative initiative; local government direct democracy; people’s initiative; civic legislative initiative

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Przegląd Politologiczny
• Year: 2016
• Issue: 1
• Pages: 21-34

Dates

published

2016-03-15

Contributors

author

Marcin Rachwał

• Poznań

References

• Augustyniak M. (2014), Inicjatywa uchwałodawcza mieszkańców jako forma partycypacji społecznej w jednostkach samorządu terytorialnego – wnioski de lege lata i postulaty de lege ferenda, w: Partycypacja społeczna w samorządzie terytorialnym, red. B. Dolnicki, Warszawa.
• Banaszak B., Preisner A. (1996), Prawo konstytucyjne. Wprowadzenie, Wrocław.
• Brzeski M. (2014), Problem podstawy prawnej regulacji obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej w statucie jednostki samorządu terytorialnego, w: Partycypacja społeczna w samorządzie terytorialnym, red. B. Dolnicki, Warszawa.
• Druk nr 1699, Sejm RP VII kadencji.
• Grabowska S. (2005), Instytucja ogólnokrajowej inicjatywy ludowej w wybranych państwach europejskich. Studium prawno-porównawcze, Rzeszów.
• Izdebski H., Podstawy prawne wprowadzenia instytucji inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców do statutów jednostek samorządu terytorialnego, http://www.maszglos.pl/wp-content/uploads/2013/04/Podstawy-prawne-wprowadzenia-instytucji-inicjatywy-uchwalodawczejmieszkancow-do-statutow-jednostek-samorzadu-terytorialnego-prof-Hubert-Izdebski.pdf, 21.03.2015.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Dz. U. Nr 78, poz. 483, z późn.zm.
• Krześnicki I., Inicjatywa obywatelska w sprawie podjęcia uchwały przez organ stanowiący j.s.t. nie może pozostać bez rozpatrzenia, http://www.samorzad.lex.pl/czytaj/-/artykul/inicjatywa-obywatelska- w-sprawie-podjecia-uchwaly-przez-organ-stanowiacy-j-s-t-nie-moze-pozostac-bezrozpatrzenia, 21.03.2015.
• Kubel-Grabau A., Mieszkańcy tworzą uchwałę, http://www.decydujmyrazem.pl/o_projekcie/wiadomosci/mieszkancy_tworza_uchwale.html, 22.03.2015.
• Łabędź K. (2015), Partycypacja obywatelska na poziomie lokalnym – formy i ograniczenia, „Przegląd Politologiczny” nr 4.
• Makowski G. (2012), Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza – prawo i praktyka, w: Dyktat czy uczestnictwo? Diagnoza partycypacji publicznej w Polsce, t. I, red. A. Olech, Warszawa.
• Makowski G. (2013), Ramy prawne partycypacji – stan obecny, zmiany, perspektywy, w: Partycypacja obywatelska – decyzje bliższe ludziom, red. A. Maszkowska, K. Sztop-Rutkowska, Białystok.
• Makowski G., Czy prawo do inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców może być wbrew prawu?, http://www.isp.org.pl/decydujmyrazem/aktualnosci,1,443.html, 12.03.2015.
• Miruć A. (2010), Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza, „Samorząd Terytorialny”, nr 1–2.
• Musiał-Karg M. (2014), Demokracja bezpośrednia w szwajcarskich kantonach. Wybrane uwagi na temat referendum, inicjatywy ludowej oraz zgromadzenia ludowego, „Społeczeństwo i Polityka”, nr 2 (12).
• Obrzut A. (2010), Inicjatywa uchwałodawcza mieszkańców, „Wspólnota”, nr 13.
• Obywatelski projekt zmiany uchwały nr LXXX/1202/V/2010 Rady Miasta Poznania z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie Statutu Miasta Poznania, http://prawodomiasta.org/wp-content/uploads/ 2014/10/Wniosek-do-RMP-o-podjecie-uchwaly-ws-zmiany-statutu-1.pdf, 29.03.2015.
• Państwowa Komisja Wyborcza, Wybory samorządowe 2014, wybory2014.pkw.gov.pl/pl/, 29.03.2015.
• Rachwał M. (2013), Budżet partycypacyjny jako nowa forma współdecydowania o finansach lokalnych, „Przegląd Politologiczny”, nr 4.
• Szacka B. (2008), Wprowadzenie do socjologii, Warszawa.
• Uchwała Nr LXVII/1301/09 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 4 listopada 2009 roku w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego Statutu Miasta Łodzi, Dz. Urz. Woj. Łódzkiego 2009, Nr 347, poz. 2860.
• Uchwała Nr LXXX/1202/V/2010 Rady Miasta Poznania z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie Statutu Miasta Poznania, Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego 2011, Nr 11, poz. 303.
• Uchwała Nr XCIII/1964/14 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 24 września 2014 roku w sprawie zmiany Statutu Miasta Łodzi, Dz. Urz. Woj. Łódzkiego 2014, poz. 3718.
• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego, t.j. Dz. U. 2016, poz. 23.
• Ustawa z dnia 15 września 2000 roku o referendum lokalnym, t.j. Dz. U. 2013, poz. 706, z późn. zm.
• Ustawa z dnia 24 czerwca 1999 roku o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, Dz. U. Nr 62, poz. 688, z późn. zm.
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym, t.j. Dz. U. 2015, poz. 1445, z późn. zm.
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa, t.j. Dz. U. 2015, poz. 1392, z późn. zm.
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym, t.j. Dz. U. 2015, poz. 1515, z późn. zm.
• Uziębło P. (2000), Ustawa z 1999 roku o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, „Przegląd Sejmowy”, nr 4.
• Widera A., Statut rady: inicjatywa uchwałodawcza rzadko w rękach mieszkańców, http://www.portalsamorzadowy.pl/komunikacja-spoleczna/statut-rady-inicjatywa-uchwalodawcza-rzadko-wrekach- mieszkancow,68241_0.html, 29.03.2015.
• Wołodźko K., Lokalni bezradni, http://nowyobywatel.pl/2014/01/27/lokalni-bezradni, 28.03.2015.
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, sygn. II OSK 1887/13, orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/469F3F3669, 7.03.2015.
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, sygn. OSK 1122/04, http://www.orzeczenia-nsa.pl/wyrok/osk-1122-04/statut_rozstrzygniecia_nadzorcze_dotyczace_gminy_skargi_organow_na_czynnosci_ samorzad_terytorialny/1504c5e.html, 21.03.2015.
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, sygn. II SA/Ol 737/08, orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/6910230A5D, 7.03.2015.
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, sygn. III SA/Wr 584/05, orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/5D8E8D407B, 7.03.2015.
• Zarządzenie Nr 224/2014/P Prezydenta Miasta Poznania z dnia 18 kwietnia 2014 roku w sprawie przeprowadzenia na terenie miasta Poznania konsultacji społecznych w sprawie budżetu Miasta Poznania na rok 2015, http://bip.poznan.pl/bip/zarzadzenia-prezydenta/224-2014-p,NT001156EE/, 29.03.2015.

Identifiers

DOI

10.14746/pp.2016.21.1.2