Motyw nieokreśloności Rosji jako element dziewiętnastowiecznych narracji politycznych

• Authors: Bartosz Hordecki

Title variants

EN

The motif of Russian indefiniteness as an element of the 19th-century political narrations

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Dziewiętnastowieczna popularność oraz wieloznaczność rozmaitych wariantów motywu nieokreśloności Rosji przyczyniły się do upowszechnienia poglądu o nieusuwalnym jej niedopasowaniu do Zachodu. Na kanwie tego typu wyobrażeń długo narastały przesłanki niechęci pomiędzy obiema przestrzeniami kulturowymi. Na tym tle widać częściowo, dlaczego w stosunkach Rosjan z narodami Europy, mimo nie tak znów rzadkiej, wzajemnej fascynacji, wielokrotnie górę brały konflikty interesów, animozje i zakłopotanie związane z niełatwą przeszłością oraz dystans kulturowy.Wszystkie wymienione bariery – w powiązaniu z gwałtownym przyspieszeniem procesów historycznych, w tym z intensyfikacją kontaktów międzynarodowych – sprzyjały i nadal sprzyjają kreowaniu strachu, nieufności, niefortunnych wypowiedzi, urażonej dumy, a niekiedy nawet wzgardy i chęci odwetu.

EN

The 19th-century popularity and ambiguity of many versions of the motif of Russian indefiniteness contributed to popularize the view about its ineffaceable incongruity to the West. On the basis of such ideas the premises of the deep aversion between these two spheres were arising. Against thisbackground, it is clearly visible why despite of the not so rare mutual fascination, the relations between Russians and other European nations were often dominated by conflicts of interests, animosities and embarrassment associated with the difficult past and cultural distance. All of these barriers – in conjunction with the rapid acceleration of historical processes, including the intensification of international contacts – were facilitating the creation of fear, distrust, unfortunate statements, wounded pride, contempt and desire for revenge.

Keywords

PL

Rosja jako przedmiot narracji politycznych; motyw nieokreśloności Rosji; Astolphe de Custine; Piotr Czaadajew

EN

Russia as an object of political narrations; the motif of Russian indefiniteness; Astolphe de Custine; Pyotr Chaadaev; Russia as an object of political narrations; the motif of Russian indefiniteness; Astolphe de Custine; Pyotr Chaadaev

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Przegląd Politologiczny
• Year: 2016
• Issue: 1
• Pages: 123-142

Dates

published

2016-03-15

Contributors

author

Bartosz Hordecki

• Poznań

References

• Andrusiewicz A. (1994), Mit Rosji, t. 2, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów.
• Baszkiewicz J. (2009), Świat wartości i świat symboli, w: idem, Państwo – rewolucja – kultura polityczna, oprac. H. Olszewski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
• Berlin I. (2003), Rosja i rok 1848, w: idem, Rosyjscy myśliciele, Prószyński i S-ka, Warszawa.
• Bezwiński A. (1980), Czaadajew i Schelling. O korespondencji dwóch filozofów, „Studia Filologiczne. Filologia rosyjska. Zeszyty Naukowe WSP”, z. 7.
• Bezwiński A. (1983), Prawosławie czy katolicyzm? Próba odpowiedzi Piotra Czaadajewa i Iwana Kiriejewskiego, „Studia Filologiczne. Filologia rosyjska. Zeszyty Naukowe WSP”, z. 18.
• Bierdiajew M. (1999), Rosyjska idea, Biblioteka Frondy, Warszawa.
• Chojnicka K. (1983), Konserwatysta w służbie rewolucji, „Tu i Teraz”, nr 50.
• Chomiakow A., Стихотворения, http://az.lib.ru/h/homjakow_a_s/text_0010.shtml.
• Christoff P. K. (1972), An Introduction to Nineteenth-Century Russian Slavophilism, vol. 2 (I. V. Kireevskij), The Hague, Mouton.
• Czaadajew P. (1961), Brak historii jako nieszczęście Rosji, w: Filozofia i myśl społeczna rosyjska 1825–1861, oprac. A. Walicki, PWN, Warszawa.
• Czaadajew P. (1992), Listy, przeł. M. Leśniewska i L. Suchanek; wstęp L. Suchanek, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
• Czaadajew P., Философические письма, „Biblioteka Maksyma Moszkowa”, http://az.lib.ru/c/chaadaew_p_j/text_0010.shtml.
• Czaadajew P. J. (1991), Полное собрание сочинений и избранные писма, t. 1–2, Изд-во: Наука, Moskwa.
• Czaadajew, Apologia obłąkanego, tłum. J. Dobieszewski, http://historia.upjp2.edu.pl/pro_instytut/zasoby/files/apologia_oblakanego_czaadajew.pdf.
• de Custine A. (1995), Rosja w roku 1839, t. 1–2, Warszawa 1995.
• de Lazari A. (1995), Mesjanizm/misjonizm, kolektywizm, w: idem, Mentalność rosyjska. Słownik, Śląsk, Katowice.
• de Lazari A. (1996), Czy Moskwa będzie Trzecim Rzymem? Studia o nacjonalizmie rosyjskim, Śląsk, Katowice.
• de Lazari A. (red.) (2004), Dusza polska i rosyjska od Adama Mickiewicza i Aleksandra Puszkina do Czesława Miłosza i Aleksandra Sołżenicyna. Materiały do katalogu nieufności Polaków i Rosjan, Polski Instytut Spraw Międzynarodowy, Warszawa.
• Dobieszewski J. (1986), Filozofia społeczna Piotra Czaadajewa, „Studia Filozoficzne”, nr 7.
• Dobieszewski J. (1986), Przeciwieństwo między Rosją a Europą jako teoria, „Studia Filozoficzne”, nr 8.
• Dobrolubow M., От Москвы до Лейпцига. И. Бабста, w: idem, Рецензии, http://az.lib.ru/d/dobroljubow_ n_a/text_0760.shtml.
• Drozdowicz Z. (1991), Główne nurty w nowożytnej filozofii francuskiej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
• Figes O. (2002), Taniec Nataszy. Z dziejów kultury rosyjskiej, Wydawnictwo Magnum, Warszawa.
• Grudzińska-Gross I. (2000), Piętno rewolucji. Custine, Tocqueville, Mickiewicz i wyobraźnia romantyczna, PWN, Warszawa.
• Hercen A. (1966), Eseje filozoficzne, t. 2: Rosja i stary świat, PWN, Warszawa.
• Herling-Grudziński G. (1989), Dziennik pisany nocą 1971–1972, cyt. za: A. de Custine (1989), Listy z Rosji. Rosja w 1839 roku, Aramis, Kraków.
• Kiriejewski I., Нечто о характере поэзии Пушкина, http://az.lib.ru/k/kireewskij_i_w/text_0070.shtml.
• Kiriejewski P. (1998), Писмо к Н. М. Языкову (отрывок), w: В. Чернецов, П. Я. Чаадаев: pro et contra, Издательство Русского Христианского Гуманитарного Института, Sankt Petersburg.
• Leontjew K., Византизм и славянство, http://az.lib.ru/l/leontxew_k_n/text_0100.shtml.
• Massaka I. (2001), Eurazjatyzm. Z dziejów rosyjskiego misjonizmu, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wrocław.
• McNally R. (1971), Chaadaev and his Friends: An Intellectual History of Peter Chaadaev and His Russian Contemporaries, Diplomatic Press, Tallahassee.
• Miłosz Cz. (2010), Rosja, w: idem, Rosja. Widzenia transoceaniczne, t. I, „Zeszyty Literackie”, Warszawa.
• Mitzner P. (2012), Droga do Rosji, Oficyna Wydawnicza Errata, Warszawa.
• Mucha B. (1995), W kręgu rosyjskich katolików i filokatolików, Wydawn. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Muhlstein A. (2001), Astolphe de Custine: The Last French Aristocrat, Duckworth, London.
• Nikitienko A. (1998), Дневник (отрывок), w: В. Чернецов, П. Я. Чаадаев: pro et contra, Издатель-ство Русского Христианского Гуманитарного Института, Sankt Petersburg.
• Première lettre philosophique adressée à une dame, w: „La bibliothèque des introuvables: linguistique générale et slave, et autres merveilles”, http://www2.unil.ch/slav/ling/textes/ChaadaevPremlettrephilo. html.
• Przebinda G. (1997), Apologia obłąkanego Piotra Czaadajewa, „Acta Polono-Ruthenica II”.
• Przebinda G. (1998), Od Czaadajewa do Bierdiajewa. Spór o Boga i człowieka w myśli rosyjskiej (1832–1922), PAU, Kraków.
• Przebinda G. (2003), Narodziny filozofa w Rosji. Czaadajew przed 1828 rokiem; Czaadajew – ojciec prowidencjalizmu w Rosji, w: idem, Między Moskwą a Rzymem. Myśl religijna w Rosji XIX i XX wieku, Universitas, Kraków.
• Walicki A. (1970), Filozofia a mesjanizm. Studia z dziejów filozofii i myśli społeczno-religijnej romantyzmu polskiego, PIW, Warszawa.
• Walicki A. (2002), W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa, PWN, Warszawa.
• Walicki A. (2005), Zarys myśli rosyjskiej. Od Oświecenia do Renesansu religijno-filozoficznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Гершензон М. O. (1908), П. Я. Чаадаев: Жизнь и мышление, Тип. М. М. Стасюлевича, Sankt Petersburg.
• Де Кюстин А. (1996), Россия в 1839 году, Изд-во им. Сабашниковых, Moskwa.
• Доклад следственной комиссии от 28 ноября 1836 г. (заключителная часть), w: В. Чернецов, П. Я. Чаадаев: pro et contra, Издательство Русского Христианского Гуманитарного Инс-титута, Sankt Petersburg.
• Кожинов В., Маркиз де Кюстин как восхищённый созерцатель России, http://www.patriotica.ru/enemy/kozh_kustin.html.
• Мильчина В., Несколько слов о маркизе де Кюстине, его книге и ее первых русских читателях, http://www.hrono.ru/libris/lib_k/kus_prim1.php.
• Мяло К., Хождение к варварам или вечное путешествие маркиза де Кюстина, http://www.pseudology.org/Literature/HozhdenieMyalo.htm.
• Сапов В. (1991), Литература о П. Я. Чаадаеве (Избранная библиография), w: П. Я. Чаадаев, Полное собрание сочинений и избранные письма, t. 2, Изд-во: Наука, Мoskwa.
• Чернецов В. (1998), П. Я. Чаадаев: pro et contra, Издательство Русского Христианского Гумани-тарного Института, Sankt Petersburg.

Identifiers

DOI

10.14746/pp.2016.21.1.9