Europejskie dylematy na XXI wiek: między chaosem a ładem międzynarodowym

• Authors: Teresa Łoś-Nowak

Title variants

EN

European dilemmas in the 21st century: between international chaos and order

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorka tekstu koncentruje, zwraca uwagę Czytelnika na problemie fundamentalnym dla kondycji Europy i stanu bezpieczeństwa świata XXI wieku, w którym mechanizmy – do niedawna stabilizujące relacje międzynarodowe na różnych poziomach systemu międzynarodowego – zostały rozregulowane. Swoista „apolarność” systemu międzynarodowego z jakim jesteśmy konfrontowani niepokoi, rodzi pytania i dylematy co do przyszłości, kierunków zmian i mechanizmów potrzebnych do „poradzenia” sobie z rzeczywistością radykalnie różną od tej w jakiej przynajmniej od półwiecza – z lepszym lub gorszym bilansem strat i zysków – zwykliśmy funkcjonować. Wysoki stopień niepewności co do kierunków zmian, zasad jakie w tej niepewnej i niedookreślonej rzeczywistości zdominują myślenie o bezpieczeństwie i stabilizacji, o ładzie międzynarodowym wymusza pytania o kształt ładu światowego, jego możliwe projekcje oraz dylematy z jakimi trzeba się zmierzyć, aby jego ostateczny kształt stanowił silne „oparcie” dla bezpieczeństwa europejskiego. Na dzisiaj takiego projektu nie ma, podobnie jak uderzający jest brak wizji ładu, który odzwierciedlałby „adekwatne” oczekiwania, marzenia i racje Europy oraz innych regionów świata, ich mieszkańców, elit politycznych. Przyjmuję hipotetycznie, iż „ład”/„porządek” europejski w jakim tkwi kontynent jawi się bardziej jako oksymoron, w rodzaju „nieuporządkowanego” porządku europejskiego, „chaotycznego ładu” lub – co wydaje się brzmieć nieco optymistyczniej – „stan” przed uporządkowaniem elementów świata. Jest to jednak wciąż nośnik rozwiązań bardziej zorientowanych do wnętrza kontynentu i jego „wątpliwej” spójności aniżeli do systemu międzynarodowego. Co więcej proponowane rozwiązania zdają się trwać „…w zawieszeniu między przeszłością, którą pragnie przezwyciężyć, a przyszłością której jeszcze nie zdefiniowała” (Kissinger, 2016, s. 95). Przekroczenie tego progu jest niezbędne. Wymaga jednak, aby Europejczycy odpowiedzieli sobie na ponadczasowe pytanie: „ile jedności jest potrzebne i jak dużą różnorodność kulturowo-cywilizacyjną jest w stanie zaakceptować (tolerować) społeczność międzynarodowa (i rządy), aby porozumienie zapewniające pokój na kolejne stulecia przestało być efemerydą” (Kissinger, 2016, s. 95). Elementem ważnym w zaprezentowanej narracji jest próba uporządkowania istoty i sensu pojęciowego takich konstrukcji jak „ład”, „porządek”, „chaos”, semiotycznie nieostrych a przez to wieloznacznych. To istotny zabieg analityczny. Czytelne i kluczowe dla wywodu pojęcia konkretyzują przedmiot badań, treść badanych zjawisk i procesów oraz ich funkcje, a przez to umożliwiają budowanie rozwiązań, które łączą różne racje, interesy, oczekiwania.

EN

The author draws the readers’ attention to what is fundamental from the point of view of the disorder the world has found itself in in the 21st century, namely the current dismantling of the mechanisms that have hitherto stabilized international relations at the level of the global system, as well as its varied subsystems. The peculiar “apolarity” of this system is disturbing, it makes us feel threatened, raises questions and poses dilemmas with regard to the future, the directions in which changes are heading, and the mechanisms needed to “cope” with a reality radically different from the one we have functioned in for at least fifty years, with a better or worse balance of loss and profit. A high degree of uncertainty as to the directions of changes and the principles that will dominate thinking about security and stability, and international order, in this uncertain, undefined reality invites questions about the design of the global order, and the dilemmas that must be resolved for such an order to ensure robust “support” for the European order. There is no such design, nor is there a vision of the European order which would reflect the “relevant” expectations, dreams and arguments of other regions of the world, their inhabitants, and political elites. At present, a “European order” appears to be an oxymoron, something along the lines of “a disorderly European order”, “a chaotic order” or, a little more optimistically, “a state before ordering the elements of the world,” a vehicle of the solutions addressed to the interior of Europe and its “dubious” coherence rather than to the international system. The author presents a narrative based on the assumption that Europe does not have such a vision. What is more, the continent appears to be “suspended between a past it seeks to overcome and a future it has not yet defined” (Kissinger, 2016, s. 95). In order to move on, Europeans have to answer the timeless question of how much unity is required and how much cultural and civilizational variety is the international community (and the governments) able to accept (tolerate) in order for the agreement that will ensure peace for centuries to become more than ephemeral? A significant element of this narrative involves an attempt at arranging such concepts as “order,” “orderliness” and “chaos,” which are semantically vague, and therefore ambiguous. This is an important analytical measure, because clarifying the notions which are of key importance for these considerations concretizes the object of research, the content of investigated phenomena and their functions.

Keywords

PL

„ład”; „porządek”; „dylemat”; europejskie dylematy; apolarność; aktorzy atrybuty ich wyjątkowości

EN

order; orderliness; dilemma; European dilemmas; apolarity; actors; attributes of their uniqueness; order; orderliness; dilemma; European dilemmas; apolarity; actors; attributes of their uniqueness

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Przegląd Politologiczny
• Year: 2020
• Issue: 2
• Pages: 5-20

Dates

published

2020-06-15

Contributors

author

Teresa Łoś-Nowak

• Uniwersytet Wrocławski

• https://orcid.org/0000-0003-3929-2488

References

• Blok Z. (2011), Teoria – teorie – wiedza teoretyczna, w: Z. Blok, Czym jest teoria w politologii?, Warszawa.
• Bousquet A. (2009), The Scientific Way of warfare: Order and Chaos on the Battelfields of Modernity, London.
• Brzeziński Z. (2012), Balancing the East, Upgrading the West. U.S. Grand Strategy in an Age of Upheaval, “Forreign Affairs”, Jan/Febr., vol. 91, no. 1.
• Cooper R. (2005), Pękanie granic. Porządek i chaos w XXI wieku, Poznań.
• Filipowicz S. (2007), Demokracja. O władzy iluzji. W królestwie rozumu, Warszawa.
• Fiszer J. M., Wódka J., Olszewski P., Paszewski T., Cianciara A., Orzelka-Strączek A. (2014), System euroatlantycki w wielobiegunowym świecie. Próba prognozy, Warszawa.
• Frankowski P., Jeden świata – wiele „ładów”. Pytanie o kształt nowego porządku światowego….., s. 31.
• Frankowski P. (2010), One World – Many “Orders”?, w: Order and Disorder in the International System, red. S. F. Krishna-Hensel, Ashgate Publishing Company.
• Gaddis J. L. (1990/1991), International Relations theory and the End of the Cold War, “International Security”, Winter, vol. 17, no. 33.
• Goldman K. (2001), Transforming the European National State: Dynamics and Internationalization, London.
• Haliżak E. (2016), Stosunki USA – Chiny: falsyfikacja hipotezy „pułapki Tukidydesa”, „Stosunki Międzynarodowe”, nr 4, t. 52.
• Huang Y. (2013), Democratic or Die? Why China’s Communist face Reform or Revolution, “Foreign Afairs”, Jan/Febr, vol. 92, no. 1.
• Ikenberry G. J. (2011), The Future of Liberal World Order, “Foreign Affairs”, May/June, vol. 90, no. 3.
• Jones S. G. (2013), The Mirage of the Arab Spring. Deal with the Region You Have, not the Region you Want, “Foreign Afairs”, Jan/Febr, vol. 92, no. 1.
• Kissinger H. (2016), Porządek światowy, Wołowiec.
• Kagan R. (2008), The Return of History and the End of Dreams, New York.
• Krauz-Mozer B. (2011), Teoretyzowanie w politologii u progu XXI wieku, w: Czym jest teoria w politologii, red. Z. Blok, Warszawa.
• Krauz-Mozer B. (2005), Teorie polityki. Założenia metodologiczne, Warszawa.
• Kupchan Ch. A. (2012), The Democratic Malaise, “Foreign Affairs”, Jan/Febr.
• Kuźniar R. (2017), Porządek międzynarodowy. Rewizja koncepcji, „Sprawy Międzynarodowe”, nr 2.
• Lampton D. M., How China is Ruled. Why It’s Getting Harder for Beijing to Govern [w:] ibidem, s. 74–84.
• Linklater R. (2006), Od władzy do porządku: społeczność międzynarodowa, w: S. Burchill i in., Teorie stosunków międzynarodowych, Warszawa.
• Łoś-Nowak T. (2005), Paradygmat realistyczny – projekcja porządku międzynarodowego w XXI wieku, w: Porządek międzynarodowy u progu XXI wieku, red. R. Kuźniar, Warszawa.
• Łoś-Nowak T. (2008), Changes as the Subject of Research in the International Relations, “Polish Political Science Yearbook”.
• Łoś-Nowak T. (2017), Janusowe oblicze państwa i współczesne metafory państwowości, „TEKA Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych”, PAN Oddział w Lublinie, Lublin.
• Muller J.-W. (2014), Eastern Europe Goes to South Disappearing Democracy in the EU’s Members, „Foreign Affairs”, March/April, vol. 93, no. 2.
• Nye R. O, Nye J. S. (2001), Power and Interdependence, New York.
• Orędzie noworoczne Angeli Merkel. „Testament polityczny”, https://www.dw.com/pl/or%C4%99dzie-noworoczne-angeli-merkel-testament-polityczny/a-51845198, 10.02.20202.
• Patrick S. (2014), The Unruled World. The Case of Good Enough Global Governance, “Foreign Affairs”, Jan/Febr., no. 1, vol. 93 (dane tatystyczne z BS).
• Rudnicki Z. B. (2018), Zmieniający sie światowy układ sił: zmierzch Zachodu i jego implikacje dla Unii Europejskiej, w: Stany Zjednoczone oraz państwa europejskie między globalizacją a regionalizacją, red. A. Mania, T. Pugacewicz, A. Wyrwisz, Warszawa.
• Ruszkowski J. (2018), Państwo poza państwem. Wstępna konceptualizacja procesu, przesuwania władzy państwa na otoczenie poza państwowe, w: Państwo w czasach zmiany, red. M. Pietraś, I. Hofman, S. Michałowski, Lublin.
• Sharma R. (2014), The Ever-emerging Markets: Why Economic Forecasts Fail, “Foreign Affairs”, vol. 93, no. 1.
• Symonides J. (2005), Normatywne teorie ładu międzynarodowego po zimnej wojnie, w: Porządek międzynarodowy u progu XXI wieku: wizje – koncepcje – paradygmaty, red. R. Kuźniar, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego.
• Tokarczuk O. (2019), Czuły narrator, „Gazeta Wyborcza” 12.12.
• Thurow R. (2010), The Fertile Continent. Africa, Agriculture’s Final Frontier, “Foreign Affairs”, Nov/Dec., vol. 89, no. 6.
• Wystąpienie Prezydenta E. Macrona na UJ, TVN24/Polska 5.02.2020.
• Zakaria F. (2013), Can America be Fixed? The New Crisis of Democracy, “Foreign Affairs”, Jan/Febr., no. 1, vol. 92.

Identifiers

DOI

10.14746/pp.2020.25.2.1