Tekstualizm, materializm, imersja, interpretacja

• Authors: Krzysztof Uniłowski

Title variants

EN

Tekstualizm, materializm, imersja, interpretacja

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Krzysztof Uniłowski zmarł na początku grudnia. Przez ostatnie dwadzieścia lat był wśrod kluczowych figur polskiego literaturoznawstwa. Pisząc na bardzo zróżnicowane tematy - od recenzji współczesnych polskich powieści po eseje o ideach nowoczesności, od klasowo podbudowanych analiz fantastyki i seriali telewizyjnych po komentarze dotyczące polityczności i etosu krytyki literackiej - Uniłowski rozwinął imponującą i wyjątkową krytyczną perspektywę, a wręcz szczególny język krytyki, który zainspirował - i bez wątpienia nadal będzie inspirować - krytyków wszystkich pokoleń. W swojej pracy Uniłowski czerpał chętnie z materializmu historycznego, stale balansując swoje intuicyjne skupienie na tym, co polityczne (w szczególności na kategorii klasy) z równie intuicyjnym przekonaniem co do niezastępowalności formy literackiej. Chociaż nie zawsze się z nim zgadzaliśmy - co jest na lewicy normą, jeśli nie tradycją - to jako redaktorzy i redaktorki „Praktyki Teoretycznej” cieszymy się, mogąc nazwać go nietylko punktem odniesienia, ale towarzyszem. Uniłowski zmarł w trakcie końcowych prac nad esejem, który prezentujemy poniżej. Niestety, nie zdążył przesłać nam gotowego abstraktu/streszczenia, musimy więc sami podjąć próbę podsumowania jego głównych punktów. Kwestie podniesione w tym erudycyjnym i formalnie złożonym artykule dotyczą spraw zasadniczych: w jakim sensie fikcyjne światy przypominają świat niefikcyjny, i w jaki sposób owe światy zamieszkujemy? Jak wygląda relacja między imersją i interpretacją? Jakie figury mogą pomóc nam w wyobrażeniu sobie - zwizualizowaniu - naszej intymnej, lecz przecież nieuchronnie społecznej relacji z tym, co fikcyjne (czy jesteśmy gośćmi, mieszkańcami, przechodniami...)? Uniłowski szuka odpowiedzi we współczesnej krytyce marksistowskiej (Eagleton, Jameson, Berardi), w pisarstwie sci-fi i fantasy (Lem, Sapkowski, Martin), a także w nowoczesnej filozofii kontynentalnej (Gadamer, Heidegger) oraz - w ostatniej części eseju - we współczesnych badaniach gier. Cieszymy się, mogąc przedstawić artykuł Uniłowskiego w dwóch wersjach - w polskim oryginale oraz w angielskim tłumaczeniu (autorstwa Jakoba Zigurasa). Po to, by zachować trudny do pomylenia flow myśli Uniłowskiego w języku angielskim, do tekstu wprowadzono na etapie tłumaczenia - przy pełnej współpracy autora - drobne zmiany. Mamy nadzieję, że dla naszych polskojęzycznych czytelniczek i czytelników porównanie obu wersji okaże się ciekawe i pożyteczne - wydaje sie bowiem oferować szczególny wgląd w warsztat pisarski Uniłowskiego.  

Keywords

PL

tekstualizm; materializm; imersja; interpretacja; utopia

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Praktyka Teoretyczna
• Year: 2019
• Volume: 34
• Issue: 4
• Pages: 33-50

Dates

published

2019-12-15

Contributors

author

Krzysztof Uniłowski

• Uniwersytet Śląski

References

• Barthes, Roland: Od dzieła do tekstu. Przeł. M.P. Markowski. „Teksty Drugie” 1998, nr 6.
• Berardi, Franco „Bifo” (2012). The Uprising: on Poetry and Finance. Los Angeles: Semiotext(e).
• Derrida, Jaqcues (1987) Ulysse gramophone. Deux mots pour Joyce. Paris: Galilée.
• Eagleton, Terry (1996). Illusions of Postmodernism. Oxford: Blackwell Publishing.
• Gadamer, Hans-Georg (1993) Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Przeł. B. Baran. Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Geier, Manfred (1989). „’Eden’: elementy semiologii ‘pozaziemskiej’”, przeł. Zdzisław Wawrzyniak.” W: Lem w oczach krytyki światowej, red. Jerzy Jarzębski. Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 104-141.
• Heidegger, Martin (2002). Budować, mieszkać, myśleć. W: Tegoż, Odczyty i rozprawy. Przeł. Janusz Mizera. Kraków: Baran i Suszczyński.
• Herman, David; Jahn, Manfred & Ryan, Marie-Laure (2008). Routledge Encyclopedia of Narrative Theory. London-New York: Routledge.
• Jameson, Fredric (2011). Postmodernizm, czyli logika kulturowa późnego kapitalizmu. Przeł. Maciej Płaza. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kłosiński, Michał (2017a). „Poezja jako utopijna alternatywa dla nowomowy liberalnej.” W Ekonomiczne teorie literatury. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2017.
• Kłosiński, Michał (2017b). „Zamieszkując wirtualne światy.” Śląskie Studia Polonistyczne, 1 (9), p. 69-88.
• Kłosiński, Michał (2018). Hermeneutyka gier wideo: interpretacja, immersja, utopia. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
• Kubiński, Piotr (2016). Gry wideo: zarys poetyki. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
• Kubiński, Piotr (2014). „Emersja - antyiluzyjny wymiar gier wideo.” Nowe Media, 4, p. 161-176.
• Kuźniarz, Bartosz (2011). Goodbye Mr. Postmodernism: teorie społeczne myślicieli późnej lewicy. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Lem, Stanisław (1984). Eden. Kraków-Wrocław: Wydawnictwo Literackie. Maj, Krzysztof M. (2018). „Habitaty fikcji: narratologia transmedialna w badaniach nad światotwórstwem,” Praca doktorska pod kierunkiem prof. Anny Łebkowskiej. Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Kraków.
• Maj, Krzysztof M. (2015). „Czas światoodczucia: imersja jako nowa poetyka odbioru.” Teksty Drugie, 3, p. 368-394.
• Martin, George R.R. Gra o tron. Przeł. P. Kruk. Poznań: Zysk i S-ka.
• Prejzner, Katarzyna (2009). Tekst jako świat i gra: modele narracyjności w kulturze współczesnej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Sapkowski, Andrzej (2001). Coś się kończy, coś się zaczyna. Warszawa: Supernowa.
• Schor, Naomi (1994). „The Essentialism which is Not One: Coming to Grips with Irigaray.” W: Essential Difference, red. Naomi Schor & Elizabeth Weed. Bloomington: Indiana University Press.
• Sławek, Tadeusz; Kunce, Aleksandra & Kadłubek, Zbigniew (2013).
• Oikologia: nauka o domu. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Stone, Alison (2006). Luce Irigaray and The Philosophy of Sexual Difference. Cambridge: Cambridge University Press.
• Szopa, Katarzyna (2018). Poetyka rozkwitania: różnica płciowa w filozofii Luce Irigaray. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.

Identifiers

DOI

10.14746/prt2019.4.3