Performatywność wiedzy w ujęciu studiów nad nauka i technologią: Wnioski z analiz pojęciowych oraz badania empirycznego.

• Authors: Aleksandra Kołtun

Title variants

EN

Performativity of knowledge in the perspective of science and technology studies: Conclusions from conceptual analyses and empirical research

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu jest rekonstrukcja ujęcia wiedzy w kategoriach performatywności. W tym celu sięgam do dwóch źródeł. Po pierwsze, przedstawiam najważniejsze aspekty performatywności praktyk naukowych z perspektywy tzw. postkonstruktywistycznych studiów nad nauką i technologią. Po drugie, sięgam do wniosków z badania etnograficznego dotyczącego procesu wytwarzania i popularyzowania wiedzy ukierunkowanej na zmianę rzeczywistości społecznej. Ujęcie wiedzy w kategoriach performatywności ma na celu zwrócenie uwagi na jej specyficzny, interwencyjny charakter, nie zaś wyłącznie zdolność dostarczania adekwatnego opisuświata. Wiedza, która początkowo funkcjonuje w postaci treści dokumentów, ma stać się swoistym standardem – czyli spójną, nienarzucającą się całością złożoną z idei, praktyk i wartości funkcjonującą w odpowiednio przekonstruowanym otoczeniu. Wiedzę rozumianą w kategoriach performatywności należy więc rozumieć jako otwarty proces, który polega na przeplataniu się praktyk dyskursywnych, społecznych i materialnych i w którym uczestniczy wiele postaci wiedzy: wiedza wpisana, ucieleśniona i wykonywana.

EN

The aim of the article is to reconstruct the notion of knowledge in terms of performativity. In order to do so I take advantage of two sources. Firstly, I present the key aspects of performativity of scientific practices from the standpoint of postconstructivist Science and Technology Studies. Secondly, I put forward the conclusions from an ethnographic study concerning the practices of producing and popularising knowledge that is supposed to bring about a transformation of social reality. In principle, the notion of knowledge understood in terms of performativity is supposed to draw attention to its specific, interventionist character, not only the capacity of delivering an adequate description of the world. The initially launched knowledges are supposed to eventually turn into a fairly coherent, non-imposing, well-embedded framework for thinking and acting in a properly arranged environment. The notion of knowledge in terms of performativity should be understood as an open process which consists in social, material and discursive practices and which entails various knowledge forms: inscribed, embodied and enacted.

Keywords

PL

performatywność wiedzy; wiedza wpisana; wiedza ucieleśniona; wiedza wykonywana; studia nad nauką i technologią; postkonstruktywizm; badania jakościowe }

EN

knowledge performativity; inscribed-embodied-enacted knowledge; science and technology studies; postconstructivism; qualitative research; knowledge performativity; inscribed-embodied-enacted knowledge; science and technology studies; postconstructivism; qualitative research

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Praktyka Teoretyczna
• Year: 2020
• Volume: 37
• Issue: 3

Dates

published

2020-10-15

Contributors

author

Aleksandra Kołtun

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Wydział Filozofii i Socjologii Marii Curie-Skłodowskiej 4 Lublin 20-031

References

• Afeltowicz, Łukasz. 2016. „Performatywność: W jaki sposób ekonomia współtworzy przedmiot swoich badań.” Studia Metodologiczne 36: 199–232. https://doi.org/10.14746/sm.2016.36.10.
• Afeltowicz, Łukasz, i Krzysztof Pietrowicz. 2013. Maszyny społeczne: Wszystko ujdzie, o ile działa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Amsterdamska, Olga. 1990. “Book Review: Surely You Are Joking, Monsieur Latour! Science in Action, by Bruno Latour.” Science, Technology, & Human Values 15(4): 495–504. https://doi.org/10.1177/016224399001500407.
• Asdal, Kristin. 2003. “The Problematic Nature of Nature: The Post--constructivist Challenge to Environmental History.” History and Theory 42(4): 60–74. http://www.jstor.org/stable/3590679
• Austin, John Langshaw. 1993. Mówienie i poznawanie: Rozprawy i wykłady filozoficzne. Tłum. i wstęp Bohdan Chwedeńczuk. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Barad, Karen. 2007. Meeting the Universe Halfway: Quantum Physics and the Entanglement of Matter and Meaning. Durham–London: Duke University Press.
• Barad, Karen. 2012. „Posthumanistyczna performatywność: Ku zrozumieniu, jak materia zaczyna mieć znaczenie.” Tłum. Joanna Bednarek. W Teorie wywrotowe: Antologia przekładów, red. Agnieszka Gajewska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Bielecka-Prus, Joanna. 2014. „Wykład jako performans: Performans jako wykład. Performatywne wymiary praktyki badawczej.” Zeszyty Naukowe KUL 57(4): 25–44.
• Bińczyk, Ewa. 2010. „(Post)konstruktywizm na temat technonauki.” Zagadnienia Naukoznawstwa 184(2): 231–251.
• Bińczyk, Ewa. 2012. Technonauka w społeczeństwie ryzyka: Filozofia wobec niepożądanych następstw praktycznego sukcesu nauki. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Callon, Michel. 2014. „Wprowadzenie do socjologii translacji: Udomowienie przegrzebków i rybacy znad zatoki Saint-Brieuc.” Tłum. Marta Agata
• Chojnacka. W Studia nad nauką i technologią: Wybór tekstów, red. Ewa Bińczyk i Aleksandra Derra. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Collins, Harold M., i Steven Yearley. 1992. “Epistemological chicken.” W Science as Practice and Culture, red. Andrew Pickering. Chicago: University of Chicago Press.
• Conquergood, Dwight. 2002. „Performance Studies: Interventions and Radical Research.” The Drama Review 46(2): 145–156. https://www. jstor.org/stable/1146965
• Diebner, Hans. 2006. Performative Science and Beyond: Involving the Process in Research. Wien: Springer.
• Domańska, Ewa. 2007. „»Zwrot performatywny« we współczesnej humanistyce.” Teksty Drugie 5: 48–61.
• Freeman, Richard, i Steve Sturdy (red.). 2014. Knowledge in Policy: Embodied, Inscribed, Enacted. Bristol: Policy Press.
• Garcia-Papet, Marie-France. 2007. “The Social construction of a perfect market: The strawberry auction at Fontaines-en-Sologne.” W Do Economists Make Markets? On the Performativity of Economics, red. Donald MacKenzie, Fabian Muniesa i Lucia Siu. Princeton: Princeton University Press.
• Gergen, Mary M., i Kenneth J. Gergen. 2011. “Performative social science and psychology.” Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research 12(1). https://doi.org/10.17169/fqs-12.1.1595.
• Hacking, Ian. 1999. The Social Construction of What? Cambridge, MA–London: Harvard University Press.
• Knorr-Cetina, Karin. 1981. The Manufacture of Knowledge: An Essay on the Constructivist and Contextual Nature of Science. Oxford: Pergamon Press.
• Kołtun, Aleksandra. 2014. „Laboratoria działań społecznych: Nowe przestrzenie oddziaływania na rzeczywistość społeczną.” W Perspektywy rozwoju społeczeństwa sieciowego w Europie Środkowej i Wschodniej, red. Sławomir Partycki. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Kołtun, Aleksandra. 2015a. Can Knowledge be (a) Performative? Performativity in the Studies of Science. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Kołtun, Aleksandra. 2015b. „Od konstruowania faktów po intra-aktywność świata. Performatywność a studia nad nauką i technologią.”
• W Horyzonty konstruktywizmu: Inspiracje, perspektywy, przyszłość, red. Ewa Bińczyk, Aleksandra Derra i Janusz Grygieńć. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Kołtun, Aleksandra. 2017. “From a Text to Practice and Back Again: Making Knowledge(s) Work for Participatory Budgeting in Poland.” Central European Journal of Public Policy 11(1): 13–27. https://doi.org/10.1515/cejpp-2016-0029.
• Kołtun, Aleksandra. 2020. ”Writing as distributed sociomaterial practice– a case study.” AVANT: Pismo Awangardy Filozoficzno-Naukowej 11(2): 1–25. https://doi.org/10.26913/avant.2020.02.16.
• Krarup, Troels Magelund, i Anders Blok. 2011. “Unfolding the Social: Quasi-actants, Virtual Theory, and the New Empiricism of Bruno Latour.” The Sociological Review 59(1): 42–63. https://doi.org/10.1111/j.1467-954X.2010.01991.x.
• Latour, Bruno. 2009. „Dajcie mi laboratorium, a poruszę świat.” Tłum. Krzysztof Abriszewski i Łukasz Afeltowicz. Teksty Drugie 12: 163–192.
• Latour, Bruno. 2010. Splatając na nowo to, co społeczne: Wprowadzenie do teorii aktora-sieci. Tłum. Aleksandra Derra i Krzysztof Abriszewski. Kraków: Universitas.
• Latour, Bruno. 2013a. Nadzieja Pandory: Eseje o rzeczywistości w studiach nad nauką. Tłum. Krzysztof Abriszewski. Toruń: Wydawnictwo
• Naukowe UMK.
• Latour, Bruno. 2013b. „Technologia jako utrwalone społeczeństwo.” Tłum. Łukasz Afeltowicz. AVANT: Pismo Awangardy Filozoficzno-Naukowej 4(1): 17–48. https://doi.org/10.12849/40102013.0106.0002.
• Law, John. 2004. After Method: Mess in Social Science Research. London– New York: Routledge.
• Law, John, i John Urry. 2004. “Enacting the social.” Economy and Society 33(3): 390–410. https://doi.org/10.1080/0308514042000225716.
• Lyotard, Jean-François. 1997. Kondycja ponowoczesna: Raport o stanie wiedzy. Tłum. Małgorzata Kowalska i Jacek Migasiński. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• MacKenzie, Donald. 2007. „Is economics performative? Option theory and the construction of derivatives markets.” W Do Economists Make
• Markets? On the Performativity of Economics, red. Donald MacKenzie, Fabian Muniesa i Lucia Siu. Princeton: Princeton University Press.
• MacKenzie, Donald, Fabian Muniesa, i Lucia Siu. 2007. „Introduction.” W Do Economists Make Markets? On the Performativity of Economics, red. Donald MacKenzie, Fabian Muniesa i Lucia Siu. Princeton: Princeton University Press.
• Maybin, Jo. 2014. “’We know who to talk to’: Embodied knowledge in England’s Department of Health.” W Knowledge in Policy: Embodied, Inscribed, Enacted, red. Richard Freeman i Steve Sturdy. Bristol: Policy Press.
• McKenzie, Jon. 2011. Performuj albo… Od dyscypliny do performansu. Tłum. Tomasz Kubikowski. Kraków: Universitas.
• Pickering, Andrew. 1989. “Living in the Material World: On Realism and Experimental Practice.” W The Uses of Experiments, red. David Gooding, Trevor Pinch i Simon Schaffer. Cambridge: Cambridge University Press.
• Pickering, Andrew. 1994. “After Representation. Science Studies in the Performative Idiom.” W NPSA: Proceedings of the Biennial Meeting
• of the Philosophy of Science Association. T. 2. Chicago: University of Chicago Press. https://doi.org/10.1086/psaprocbienmeetp.1994.2.192953.
• Pickering, Andrew. 1995. The Mangle of Practice: Time, Agency and Science. Chicago: University of Chicago Press.
• Preda, Alex. 2008. “STS and Social Studies of Finance.” W The Handbook of Science and Technology Studies, red. Edward J. Hackett, Olga Amsterdamska,
• Michael Lynch i Judy Wajcman. Cambridge: MIT Press.
• Roberts, Brian. 2008. “Performative Social Science: A Consideration of Skills, Purpose and Context.” Forum Qualitative Sozialforschung /
• Forum: Qualitative Social Research 9(2): art. 58. https://doi.org/10.17169/fqs-9.2.377.
• Rouse, Joseph. 1996. Engaging Science: How to Understand Its Practices Philosophically. Ithaca–London: Cornell University Press.
• Rouse, Joseph. 2002. “Vampires: social constructivism, realism, and other philosophical undead.” History and Theory 41: 60–78. https://doi.org/10.1111/1468-2303.00191.
• Rouse, Joseph. 2014. “Scientific practice and the scientific image.” W Science After the Practice Turn in the Philosophy, History, and Social
• Studies of Science, red. Lena Soler, Sjoerd Zwart, Vincent Israel-Jost i Michael Lynch. London – New York: Routledge.
• Shapiro, Lawrence (red.). 2014. The Routledge Handbook of Embodied Cognition. London – New York: Routledge.
• Siedem Zasad Konsultacji. 2013. Warszawa: Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. https://mac.gov.pl/files/7_zasad_30-04.pdf.
• Standardy Procesów Budżetu Partycypacyjnego w Polsce. 2013. Warszawa: Fundacja Badań i Innowacji Społecznych “Stocznia”. http://stocznia. org.pl/publikacje/standardy-procesow-budzetu-partycypacyjnegow-polsce/.
• Varela, Francisco J., Evan Thompson, i Eleanor Rosch. 2017. The embodied mind: Cognitive science and human experience. Cambridge, MA–
• London: MIT Press.
• Wehling, Peter. 2015. Usytuowana materialność praktyk naukowych: Postkonstruktywizm– nowa perspektywa teoretyczna w studiach nad nauką? Tłum. Aleksandra Kołtun. W Horyzonty konstruktywizmu: Inspiracje, perspektywy, przyszłość, red. Ewa Bińczyk, Aleksandra Derra i Janusz Grygieńć. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.

Identifiers

DOI

10.14746/prt2020.3.4