Zarządzanie ryzykiem. O roli rynku instrumentów pochodnych w ekstrakcji i dystrybucji wartości dodatkowej

• Authors: Tomasz Płomiński

Title variants

EN

Risk management. On the role of derivatives in extraction and distribution of surplus value

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Rynek derywatów, przez wiele osób uznawany za podstawową przyczynę globalnego kryzysu ostatnich lat, często interpretowany jest jako przestrzeń czysto spekulacyjnego ruchu fikcyjnego kapitału. W dwudziestym wieku zostało wypracowane teoretyczne ujęcie pomiaru kwantyfikowalnego ryzyka (w opozycji do niemierzalnej niepewności) dając kapitałowi, również dzięki serii deregulacji prawnych postępujących od lat siedemdziesiątych, nowe narzędzia do zarządzania niestabilnym z zasady procesem produkcji wartości – derywaty, czyli instrumenty finansowe umożliwiające handel ekspozycją na ryzyko, wyabstrahowaną od samych aktywów. Biorąc za punkt wyjścia Marksowskie pojęcie „kapitału fikcyjnego” i akcentując jego nieredukowalność do funkcji „kasyna kapitalistów”, przedstawiamy interpretację rynku instrumentów pochodnych jako aparatu zarządzania ryzykiem ściśle powiązanego z produkcją wartości dodatkowej. Funkcjonalny charakter derywatów polega więc na 1) rozwoju technologii redystrybucji wartości dodatkowej wśród klasy kapitalistycznej i stabilizacji strumienia dochodów, 2) podporządkowaniu klasy pracującej poprzez relację długu i wtórną ekstrakcję wartości dodatkowej jako procentu z kredytu. Oba z tych zjawisk generują jednocześnie wynikające z samej zasady działania rynku derywatów sprzeczności niebezpieczne dla procesu akumulacji kapitalistycznej.

EN

The derivatives market, widely understood as a primary cause of a recent global crisis, is commonly seen as a space of purely speculative movement of fictitious capital. In the course of the 20th century, a theory of quantifiable risk (as opposed to unquantifiable uncertainty) has been developed, giving capital, together with a series of deregulations from 1970s onwards, a new toolset for managing the precarious nature of value production: namely, derivatives, a financial instrument enabling the trading of risk exposure abstracted from the assets themselves. Taking Marx’s notion of “fictitious capital” with its irreducibility to a mere “casino for capital” as a starting point, we aim to present an interpretation of the derivatives market as an apparatus of risk management that is strictly connected to the production of surplus value. The functional character of derivatives is seen as: 1. a means of subordination of the working class in a form of debt relation and secondary extraction of surplus value as credit interest, 2. technological advancement of value redistribution among the capitalist class and stabilization of income flow. Both phenomena are tied to the inherent contradictions of the derivatives market that are potentially harmful to the very process of capitalist accumulation.

Keywords

PL

Marks; kapitał fikcyjny; instrumenty pochodne; kapitał finansowy; finansjalizacja

EN

Marx; fictitious capital; derivatives; financial capital; financialization; Marx; fictitious capital; derivatives; financial capital; financialization

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Praktyka Teoretyczna
• Year: 2017
• Volume: 25
• Issue: 3
• Pages: 176-193

Dates

published

2017-09-15

Contributors

author

Tomasz Płomiński

• Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, Ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00–097 Warszawa

References

• Battiston, Stefano, Domenico Delli Gatti, Mauro Gallegati, Bruce Greenwald i Joseph E. Stiglitz. 2012. „Liaisons Dangereuses: Increasing Connectivity, Risk Sharing, and Systemic Risk.” Journal of Economic Dynamics and Control 36 (8): 1121–1141. doi:10.1016/j.jedc.2012.04.001.
• Bernstein, Peter L. 1996. Against the Gods: The Remarkable Story of Risk. New York: John Wiley & Sons.
• Black, Fischer i Myron Scholes. 1973. „The Pricing of Options and Corporate Liabilities.” Journal of Political Economy 81 (3): 637–654. doi:10.1086/260062.
• Bryan, Dick, Randy Martin i Michael Rafferty. 2009. „Financialization and Marx: Giving Labor and Capital a Financial Makeover.” Review of Radical Political Economics 41 (4): 458–472. doi:10.1177/0486613409341368.
• Bryan, Dick i Michael Rafferty. 2006a. Capitalism with derivatives: a political economy of financial derivatives, capital and class. Houndmills, Basingstoke, Hampshire–New York: Palgrave Macmillan.
• Bryan, Dick i Michael Rafferty. 2006b. „Money in capitalism or capitalist money?” Historical Materialism 14 (1): 75.
• Bryan, Dick i Michael Rafferty. 2006c. „Financial Derivatives: The New Gold?” Competition & Change 10 (3): 265–282. doi:10.1179/102452906X114375.
• Bryan, Dick i Michael Rafferty. 2007. „Financial Derivatives and the Theory of Money.” Economy and Society 36 (1): 134–158. doi:10.1080/03085140601089861.
• Bryan, Dick i Michael Rafferty. 2012. „Why We Need to Understand Derivatives in Relation to Money: A Reply to Tony Norfield.” Historical Materialism 20 (3): 97–109. doi:10.1163/1569206X-12341253.
• Bryan, Dick, Michael Rafferty i Chris Jefferis. 2015. „Risk and Value: Finance, Labor, and Production.” South Atlantic Quarterly 114 (2): 307–329. doi:10.1215/00382876-2862729.
• Büscher, Bram. 2010. „Derivative Nature: Interrogating the Value of Conservation in »Boundless Southern Africa«.” Third World Quarterly 31 (2): 259–276. doi:10.1080/01436591003711983.
• Buffett, Warren. 2002. „Chairman’s letter.” W Berkshire Hathaway Annual Report 2002.
• Chance, Don M. i Robert Edwin Brooks. 2010. An Introduction to Derivatives and Risk Management. Mason, Ohio: South-Western Cengage Learning.
• Chesnais, Francois. 2016. Finance Capital Today: Corporations and Banks in the Lasting Global Slump. Historical materialism book series 131. Leiden–Boston: Brill.
• Durand, Cédric. 2017. Fictitious Capital: How Finance Is Appropriating Our Future. London–New York: Verso.
• Greenspan, Alan. 1999. „Remarks by Chairman Alan Greenspan Financial Derivatives Before the Futures Industry Association, Boca Raton, Florida.” https://www.federalreserve.gov/boarddocs/speeches/1999/19990319.htm
• Harvey, David. 2013. A Companion to Marx’s Capital. Volume Two. London: Verso.
• International Monetary Fund. 2005. Global Financial Stability Report: Market Developments and Issues. Washington, DC: International Monetary Fund. http://www.imf.org/ External/Pubs/FT/GFSR/2005/01/index.htm.
• International Swaps and Derivatives Association (ISDA). 2009. ISDA Research Notes. 2009 Derivatives Usage Survey. New York: ISDA. https://www2.isda.org/attachment/MTY4Mw==/ISDA-Research-Notes2.pdf
• Knight, Frank H. 2009. Risk, Uncertainty and Profit. Kissimmee, Fla: Signalman.
• Lazzarato, Maurizio. 2012. The Making of the Indebted Man: An Essay on the Neoliberal Condition. Los Angeles: Semiotext(e).
• LiPuma, Edward i Benjamin Lee. 2005. „Financial Derivatives and the Rise of Circulation.” Economy and Society 34 (3): 404–427. doi:10.1080/03085140500111931.
• Lobo-Guerrero, Luis. 2010. Insuring Security: Biopolitics, Security and Risk. New York: Routledge.
• MacKenzie, Donald. 2008. An Engine, Not a Camera: How Financial Models Shape Markets. Inside Technology. Cambridge: MIT.
• Markowitz, Harry. 1952. „Portfolio Selection.” The Journal of Finance 7 (1): 77–91. doi:10.2307/2975974.
• Marks, Karol. 1951. Kapitał. Tom I. Tłum. zbiorowe. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marks, Karol. 1957. Kapitał. Tom III. Część pierwsza. Tłum. zbiorowe. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marks, Karol. 1959. Kapitał. Tom III. Część druga. Tłum. zbiorowe. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Martin, Randy. 2017. An Empire of Indifference. Durham: Duke University Press.
• Martin, Randy, Michael Rafferty i Dick Bryan. 2008. „Financialization, Risk and Labour.” Competition & Change 12 (2): 120–132. doi:10.1179/102452908X314849.
• Medeiros Carneiro, Ricardo de, Pedro Rossi, Guilherme Santos Mello i Marcos Vinicius Chiliatto-Leite. 2015. „The Fourth Dimension: Derivatives and Financial Dominance.” Review of Radical Political Economics 47 (4): 641–662.
• Merton, Robert C. 1973. „Theory of Rational Option Pricing.” The Bell Journal of Economics and Management Science 4 (1): 141. doi:10.2307/3003143.
• Norfield, Tony. 2012. „Derivatives and Capitalist Markets: The Speculative Heart of Capital.” Historical Materialism 20 (1): 103–132. doi:10.1163/156920612X634735.
• Norfield, Tony. 2013a. „Derivatives, Money, Finance and Imperialism: A Response to Bryan And Rafferty.” Historical Materialism 21 (2): 149–168.
• Norfield, Tony. 2013b. „Value Theory and Finance.” W Research in Political Economy. Red. Paul Zarembka. 28: 161–195. Emerald Group Publishing Limited. doi:10.1108/S0161-7230(2013)0000028007.
• Ratajczak, Mikołaj. 2016. „Towards a political economy of algorithms: High‐frequency trading and the efficient market hypothesis.” W Digital Ecosystems. Smart Economy and Innovation. Red. Katarzyna Śledziewska. Warszawa: DELab UW. http://www.delab.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2016/11/DE_Smart_Economy.pdf
• Rojas, Isaac. 2016. „Mainstreaming Financialization of Nature.” ECO 52 (2). http://www.cbdalliance.info/en/wp-content/uploads/2016/04/ECO-2-SBSTTA-20.pdf.
• Sotiropoulos, Dimitris P. i Spyros Lapatsioras. 2014. „Financialization and Marx: Some Reflections on Bryan’s, Martin’s and Rafferty’s Argumentation.” Review of Radical Political Economics 46 (1): 87–101. doi:10.1177/0486613413488072.
• Sotiropoulos, Dimitris P. 2015. „Hilferding on Derivatives.” The European Journal of the History of Economic Thought 22 (1): 77–96. doi:10.1080/09672567.2012.708769.
• Steinherr, Alfred. 2000. Derivatives: The Wild Beast of Finance: a Path to Effective Globalisation? New York: John Wiley.
• Wigan, Duncan. 2009. Financialisation and Derivatives: Constructing an Artifice of Indifference. Competition &Change 13 (2): 157–172. doi:10.1179/102452909X417033.

Identifiers

DOI

10.14746/prt.2017.3.6