Tektologia Aleksandra Bogdanowa – nauka przyszłości

• Authors: Marta Hofman

Title variants

EN

Alexandr Bogdanov Tektology – the Science of the Future

Abstracts

EN

Aleksandr Bogdanov was one of the major representatives of neo-Marxism and positivism in Russian philosophy at the turn of the 19th and 20th centuries. He left a diverse scientific output, which so far has not been subjected to detailed and systematic research. In consequence, on the one hand, there is a multiplication of rather inadequate interpretations of his scientific views, which should not be identified with God-Building, and on the other hand, a tendency to downplay his contribution both to the development of Russian thought and contemporary science. The purpose of this paper is to reconstruct Bogdanov’s methodological concept - tektology, the universal science of organization, accounting for the philosophical sources of its particular theses. On this basis, I will try to show why the universal science of organization may be considered as an early form of Tadeusz Kotarbiński’s general theory of efficient activity.

PL

Aleksandr Bogdanow był jednym z głównych przedstawicieli marksizmu i pozytywizmu w filozofii rosyjskiej na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku; jego zróżnicowany dorobek naukowy nie był jak dotąd systematycznie ani szczegółowo badany, czego konsekwencją jest z jednej strony powielanie w literaturze przedmiotu nie do końca adekwatnych interpretacji jego stanowiska, którego nie należy utożsamiać bogotwórstwem, zaś z drugiej umniejszanie jego wkładu zarówno w rozwój myśli rosyjskiej, jak i współczesnej nauki. Celem niniejszego artykułu jest rekonstrukcja koncepcji metodologicznej Bogdanowa – tektologii, uniwersalnej nauki organizacji, z uwzględnieniem źródeł filozoficznych poszczególnych jej tez. Na tej podstawie postaram się wykazać, dlaczego uniwersalna nauka organizacji może być rozpatrywana jako wczesna forma ogólnej teorii sprawnego działania Tadeusza Kotarbińskiego.

Keywords

EN

Bogdanov; Marxism; God-Building; universal organization science; positivism; evolutionism; praxeology; tektology

PL

Bogadnov; marksizm; bogotwórstwo; uniwersalna nauka organizacji; pozytywizm; ewolucjonizm; prakseologia; tektologia

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Praktyka Teoretyczna
• Year: 2021
• Volume: 41
• Issue: 3
• Pages: 113-134

Dates

published

2021

Contributors

author

Marta Hofman

• Zakład Filozofii Religii, Wydział Filozofii, Uniwersytet Warszawski

References

• Bertalanffy, Ludwig von. 1984. Ogólna teoria systemów. Podstawy, rozwój, zastosowania. Tłum. Ewa Woydyłło-Woźniak. Warszawa: PWN.
• Bierdajew, Mikołaj. 1986. „Filozoficzna prawda i inteligencka racja.” W Drogowskazy. Zbiór rozpraw i inteligencji rosyjskiej. Tłum. PAJCAW. Warszawa: Przedświt.
• Bierdajew, Mikołaj. 1902. „Zamietka o knige g. Bogdanowa. Poznanije c istoriczieskoj toczki zrenija.” Woprosy fiłosofii i psichołogii 64(4): 839–853.
• Bogdanow, Aleksandr Aleksandrowicz. 1904. Epiriomonizm. Statji po fiłosofii. Moskwa: Izdatielstwo S. Dorowatowskogo i A. Czarusznikowa.
• Bogdanow, Aleksandr Aleksandrowicz. 1908. Krasnaja zwiezda. Sankt-Peterburg: t-wo chudoż.-pieczati.
• Bogdanow, Aleksandr Aleksandrowicz. 1913. Fiłosofija żywogo opyta. Popularnyje oczerki. Peterburg: M.I. Siemionowa.
• Bogdanow, Aleksandr Aleksandrowicz. 1991. „Wiera i nauka (o knige V. Ilina »Materializm i empiriokriticyzm«).” Woprosy fiłosofii 12: 39–88.
• Bogdanow, Aleksandr Aleksandrowicz. 2003. „Nauka i rassużdatielstwo (po powodu statjej N. Kariewa »Tektologija ili dialiektika«.” W Tektologija. Wsieobszczaja organizacionnaja nauka. T. 1–3, 411–429. Moskwa: „Finansy”.
• Bogdanow, Aleksandr Aleksandrowicz. 2003. Tektologija. Wsieobszczaja organizacionnaja nauka. T. 1–3. Moskwa: „Finansy”.
• Chwedeńczuk, Bohdan. 2009. „Filozofia w Analizie wrażeń.” W. Mach, Ernst. Analiza wrażeń. Tłum. Marcin Miłkowski, IX–XXX. Warszawa: PWN.
• Franc, Swietłana Wiktorowna. 2001. „Religioznyj marksizm: ideja uniwiersalnych cennostiej w fiłosofskich wozzrenijach A.W. Łunaczarskogo.” W Tolerantnost’ w sowriemennoj cywilizacyi, 207–214. Jekatierinburg: Izdatielstwo Uralskogo Uniwiersitieta.
• Gare, Arran. 2000. „Aleksandr Bogdanov and Systems Theory.” Democracy & Nature 6(3): 341–359. http://dx.doi.org/10.1080/10855660020020230.
• Gorelick, George. 1980. „Introduction.” W Bogdanov, Aleksandr. Essays in Tektology. Tłum. George Gorelik, i–vii. California: Intersystems Publication.
• Gostiejev, Ilja Andriejewicz. 2008. „Idiei bogostroitelstwa w publicistikie i chudożestwiennom diskursie M. Gor’kogo: chronoligija i ewolucyja.” Izwiestija Rosijskogo Gosudarstwiennogo Pedagogiczieskogo Uniwiersiteta Imienni A.I. Giercena 35(76): 111–115. https://lib.herzen.spb.ru/media/magazines/contents/1/35(76)1/gosteev_35_76_1_111_115.pdf.
• Jagodinskij, Wiktor Nikołajewicz. 2006. Aleksandr Aleksandrowicz Bogdanow (Malinowskij) 1873–1928. Moskwa: Nauka.
• Kołakowaski, Leszek. 2015. Filozofia pozytywistyczna. Warszawa: PWN.
• Kołakowaski, Leszek. 2015. 2009. Główne nurty marksizmu. Powstanie – rozwój – rozkład. T. 2. Warszawa: PWN.
• Kotarbiński, Tadeusz. 1955. Traktat o dobrej robocie. Łódź: Ossolineum.
• Kotarbiński, Tadeusz. 1957. „A.A. Bogdanow: Tektologia, uniwersalna nauka organizacji.” W Wybór pism. Myśli o działaniu. T. 1, 387–394. Warszawa: PWN.
• Kotarbiński, Tadeusz. 1961. „Rozwój prakseologi.” Kultura i społeczeństwo 4: 3–15.
• Kotarbiński, Tadeusz. 1975. Hasło dobrej roboty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
• Kotarbiński, Tadeusz. 2006. Abecadło praktyczności. Olsztyn: Olsztyńska Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego.
• Krajewski, Władysław. 2011. „Naukowa filozofia przyrody.” W Filzofia przyrody – dziś, red. Włodzimiesz Ługowski i Igor Lisiejew, 28–32. Warszawa: IFIS PAN.
• Lenin, Włodzimierz Ilicz. 1948. „Materializm a empiriokrytycyzm.” W Dzieła. T. 14. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Lenin, Włodzimierz Ilicz. 2006. O stosunku partii robotniczej do religii (1909). Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
• Lubański, Mieczysław. 1978. „Człowiek, system, informacja.” Studia Philosophiae Christianae 14(2): 101–144.
• Łunaczarskij, Anatolij Wasiljewicz. 1911. Religija i socjalizm. T. 2. Sankt-Petersburg: Spb.
• Mach, Ernst. 1899. Odczyty popularno-naukowe. Tłum. Stanisław Kramsztyk. Łódź: Wydawnictwo Przeglądu Filozoficznego.
• Mach, Ernst. 1899. 1902. O widzeniu: o symetrii: odczyty popularno-naukowe. Tłum. Br. Go. Warszawa: Wydawnictwo M. Acta.
• Mach, Ernst. 1899. 2009. Analiza wrażeń i stosunek sfery fizycznej do psychicznej. Tłum. Marcin Miłkowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Perechuda, Kazimierz. 1984. „Rekonstrukcja tektologicznej teorii organizacji A. Bogdanowa.” Prakseologia 3/4: 7–102.
• Pomorski, Andrzej. 1996. Duchowy Proletariusz. Przyczynek do dziejów lamarkizmu społecznego i rosyjskiego kosmizmu XIX-XX wieku (na marginesie antyutopii Andrieja Płatonowa). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Literackie OPEN.
• Ross Ashby, William. 1991. „General Systems Theory as a New Discipline.” W Facets of Systems Science, red. George Klir, 249–257. New York: Plenum Press.
• Rowley, David G. 1996. „Bogdanov and Lenin: Epistemology and revolution.” Studies in East European Thought 48(1): 1–19. https://doi.org/10.1007/BF02342514.
• Sadowskij, Wadim Nikołajewicz. 1995. „Empiriomonizm A.A. Bogdanowa: zabytaja gława fiłosofii nauki.” Woprosy fiłosofii 8: 50–62.
• Sharova, Veronica L. 2019. „Revolution and Utopia: Images of the Future in Alexander Bogdanov’s Science Fiction.” Russian Studies in Philosophy 57(6): 546–554. https://doi.org/10.1080/10611967.2019.1670551.
• Stonert, Henryk, i Jerzy Kurnal. 1970. „Zarys teorii organizacji i zarządzania.” Prakseologia 35: 255–267.
• Tachtadżian, Armien Leonowicz. 1972. „Tektologija: istorija i probliemy.” Sistemnyje issliedowanija 1971: 200–275.
• Tumarkin, Nina. 1983. Lenin lives! The Lenin Cult in Soviet Russia. Cambridge–London: Harvard University Press.
• Walicki, Andrzej. 2005. Zarys myśli rosyjskiej. Od oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• White, James D. 2018. „Red Hamlet: The Life and Ideas of Alexander Bogdanov.” Historical Materialism Book Series. T. 172. Boston: Brill.

Identifiers

DOI

10.14746/prt.2021.3.6

Biblioteka Nauki

15599301