DOKTRYNA WOJENNA FEDERACJI ROSYJSKIEJ W XX I XXI WIEKU. CELE – ZADANIA – KIERUNKI DZIAŁANIA

• Authors: Włodzimierz Malendowski

Title variants

EN

MILITARY DOCTRINE OF THE RUSSIAN FEDERATION IN THE TWENTY AND THE TWENTY-FIRST CENTURY. GOALS – TASKS – COURSE OF ACTIONS

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Upadek ZSRR, jako podmiotu prawa międzynarodowego i ważnego bytu geopolitycznego, doprowadził do ostatecznego zakończenia zimnej wojny i demontażu dwubiegunowego systemu stosunków międzynarodowych. Federacja Rosyjska jako prawno-międzynarodowy sukcesor i kontynuator Związku Radzieckiego, zdegradowana do rangi mocarstwa drugiej kategorii, znalazła się w obliczu obiektywnej konieczności opracowania nowych zasad polityki bezpieczeństwa i doktryny wojennej. Straciła aktualność dotychczasowa, koalicyjna radziecka doktryna wojenna. W rezultacie, już w nowej sytuacji geopolitycznej i geostrategicznej, przygotowano koncepcje bezpieczeństwa narodowego oraz kolejne doktryny wojenne (1993 r., 2000 r., 2010 r., 2014 r., 2015 r.). Zarówno w koncepcjach polityki zagranicznej, jak i w innych oficjalnych dokumentach opracowanych od początku ostatniej dekady XX wieku, do 2010 r., wskazywano na rolę Rosji jako mocarstwa światowego, posiadającego globalne interesy. Podkreślano także znaczenie rosyjskiego potencjału wojskowego, w tym broni jądrowej, jako istotnego elementu międzynarodowego układu sił. Jednocześnie zawarowano sobie prawo do użycia broni masowego rażenia w razie zagrożenia bezpieczeństwa państwa. W kolejnych doktrynach wojennych poszerzano katalog zagrożeń, o roszczenia terytorialne wobec Rosji, konflikty lokalne w pobliżu jej granic i zewnętrznych granic Wspólnoty Niepodległych Państw. Szczególną uwagę zwracano na bloki i sojusze wojskowe. Ich powiększanie i przybliżanie do granic Rosji traktowano, jako nadzwyczajne niebezpieczeństwo. Czynnikiem, który mógłby je umocnić, był system tworzony przez Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Początkowo zakładano, że w dającej się przewidzieć przyszłości nie ma groźby agresji na szerszą skalę. Podkreślano również, że Rosja nie traktuje a priori żadnego państwa jako przeciwnika. Dlatego też deklarując gotowość do odparcia siłą napaści zewnętrznej, nie wskazywano na potencjalnego agresora. Dopiero w doktrynie wojennej z 2010 r., jednoznacznie wskazano na najważniejsze zagrożenie zewnętrzne bezpieczeństwa Rosji. Odniesiono je do NATO podkreślając, że dąży ono do przyznania sobie globalnych funkcji, z naruszeniem prawa międzynarodowego oraz przybliżenia swojej infrastruktury wojskowej do granic Federacji Rosyjskiej. W związku z tym, w kategoriach zagrożenia potraktowano poszerzenia NATO o państwa Europy Środkowo-Wschodniej oraz amerykańskie plany budowy tarczy antyrakietowej w tym regionie. Rosja zastrzegła sobie prawo do użycia broni jądrowej w odpowiedzi na agresję z zastosowaniem broni jądrowej i innych rodzajów broni masowego rażenia oraz w przypadku agresji konwencjonalnej, gdy zagrożone będzie istnienie państwa. Z drugiej strony, eksponując nadrzędne znaczenie prawa międzynarodowego, deklarowała wolę zapewniania bezpieczeństwa całej społeczności międzynarodowej, z poszanowaniem postanowień Karty NZ. Treść doktryn wojennych stanowi potwierdzenie mocarstwowych aspiracji Rosji, jako państwa biorącego aktywny udział w budowie nowego ładu międzynarodowego. Natomiast w praktyce Rosja odchodząc od polityki reaktywnej do konkretnych działań, stosuje środki naruszające podstawowe zasady i normy prawa międzynarodowego.

EN

The collapse of the USSR as a subject of international law and a significant geopolitical entity ultimately put an end to the Cold War and the bipolar system of international relations. The Russian Federation, as international successor and continuator of the Soviet Union, was downgraded to the position of a second-rate empire and faced the objective necessity of developing new principles for its security policy and war doctrine. The hitherto coalition-based Soviet war doctrine became invalid. In the concepts of foreign policy and other official documents developed from the early 1990s to 2010 the role of Russia was presented as that of a global power with global interests. The significance of the Russian military potential was emphasized, including nuclear weapons, as a significant element in the international balance of power. At the same time, Russia asserted its right to use weapons of mass destruction in case of danger to the security of the state. Further war doctrines expanded the catalogue of possible threats, including territorial claims made against Russia, local conflicts in the vicinity of its borders and the external borders of the Commonwealth of Independent States. Particular attention was given to military blocs and alliances. The content of the war doctrines confirms the grand aspirations of Russia as a state taking an active part in the construction of a new international order. In practice, however, Russia has abandoned a reactive policy in favor of concrete actions, applying means that infringe the fundamental principles and norms of international law.

Keywords

PL

Federacja Rosyjska; doktryna wojenna

EN

Russian Federation; war doctrine; Russian Federation; war doctrine

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Przegląd Strategiczny
• Year: 2017
• Issue: 10
• Pages: 55-94

Dates

published

2017-12-15

Contributors

author

Włodzimierz Malendowski

References

• Akt Podstawowy o stosunkach dwustronnych, współpracy i bezpieczeństwie między NATO i Federacją Rosyjską. Paryż, 27 maja 1997 (1997), w: NATO Acquis (1998), (oprac.) B. Jabłoński, S. Kamiński, Toruń.
• Bater W. (2015), Niedźwiedź czy szachista?, „Polska Zbrojna”, nr 2.
• Besançon A. (2015), Myślenie Putina, „Przegląd Polityczny”, nr 130.
• Będzie armia Skandynawii (2008), „Dziennik”, 6.06.2008.
• Bieniek M. (2014), Pierwszy atak będzie w cyberprzestrzeni. Gen. M. Bieniek – rozmawia T. Borejza, „Przegląd”, nr 43, 20-26.10.2014.
• Bieniek S., Gogolewski J., Grygolec W., Malon H. (1996), Siły zbrojne Rosji, w: Rosja, (red.) E. Przewodzki, Warszawa–Toruń.
• Borisow A., Stiepanow W. (1994), Problemy fornirowania nowoj systemy jewropejskoj bezopasnosti, „Zarubieżnoje Wojennoje Obozrenije”, nr 7.
• Boszko K. (2002), Polityka amerykańska wobec konfliktu na Bliskim Wschodzie, w świetle inicjatyw pokojowych Arabii Saudyjskiej, Egiptu i Jordanii, „Sprawy Międzynarodowe”, nr 1.
• Brzeziński Z. (1989), Myśl i działanie w polityce międzynarodowej, Warszawa.
• Brzeziński Z. (1990), Plan gry. USA vs. ZSRR, Warszawa.
• Brzeziński Z. (1998), Wielka szachownica. Główne cele polityki amerykańskiej, Warszawa.
• Buhler P. (2014), O potędze w XXI wieku, Warszawa.
• Calvocoressi P. (1998), Polityka międzynarodowa po 1945 roku, Warszawa.
• Chocha B., Kaczmarek J. (1980), Wojna i doktryna wojenna. Wybrane problemy, Warszawa.
• Cohen S. F. (2014), Wypaczony obraz Rosji, „Przegląd”, nr 11, 10–16.03.2014.
• Czajkowski M. (2003), Rosja w Europie. Polityka bezpieczeństwa europejskiego Federacji Rosyjskiej, Kraków.
• Czapliński W., Wyrozumska A. (2004), Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe, Warszawa.
• Deklaracja zasad prawa międzynarodowego dotyczących przyjaznych stosunków i współpracy między państwami zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych, Nowy Jork, 24 października 1970 r., w: Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów (2004), (opr.) S. Bieleń, Warszawa.
• Dobbs M. (1998), Precz z wielkim bratem. Upadek imperium radzieckiego, Poznań.
• Elsberg M. (2012), Blackout. Najczarniejszy scenariusz z możliwych, Warszawa.
• Europejska strategia bezpieczeństwa (2003), http://www.Consiliom.europa.eu/uedocs/msdata/librairie/PDF/qc7809568plc.pdf (10.03.2017).
• Folloth E., von Mittelstaed J. (2014), Wywiad z H. Kissingerem, “Forum” (na podstawie „Der Spiegel”), nr 24, 21.11–4.12.2014.
• Fomenko A. (1997), The Contours of New Russian Geopolitics,„Review of International Affairs”, Vol. XLVIII, nr 1056.
• Gieopliticzieskije priedstawlienia w Rossji: wozwraszczienie k istokom ili poisk nowogo puti? (2000), w: Gieopliticzieskoje położienie Rossiji: priedstawlienia i riealnost’, (red.) W. A. Kołosow, Moskwa.
• Giscard d’Estaing V. (2015), Putin, USA i oligarchowie (rozmawia Isabella Lassarre), „Przegląd”, nr 16, 13–19.04.2015.
• Gołembski F. (1993), Podstawowe modele w procesie formułowania założeń rosyjskiej polityki zagranicznej, „Studia i Materiały PISM”, nr 8.
• Górecki W. (2012), Obrotowy przyczółek, „Nowa Europa Wschodnia”, nr 2.
• Greczko A. (1975), Siły zbrojne państwa radzieckiego, Warszawa.
• Green J. O. (1999), Nowa Era Komunikacji, Warszawa.
• Grodzki R. (2009), Wojna gruzińsko-rosyjska 2008. Przyczyny –przebieg – skutki, Zakrzewo.
• Grudziński P. (1997), Rosyjska geopolityka, w: Raport Polska-Rosja: niezgoda i współpraca, (red.) P. Grudziński, Warszawa.
• Huntington S. P. (1997), Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, Warszawa.
• Informacja BBN na temat nowej Strategii Wojskowej USA (2015), https://www.bbn.gov.pl/pl/wydarzenia/6906,Informacja-BBN-nt-nowej-Narodowej-Strategii-Wojskowej-USA.html (15.03.2017).
• International Convention against the Recruitment, Use, Financing and Training of Mercenariess (1989), A/RES/44/34, 4.12.1989, http://www.un.org/documents/ga/res/44/a44r034.htm (5.03.2017).
• Izrael chciał zaatakować Iran wirusem (2010), http://www.polskieradio.pl/5/3Artykul/300578,NYTIzrael-chciał-atakować-Iran-wirusem (15.03.2017).
• Izydorczyk M. (2012), Miękkie podbrzusze Rosji, „Polska Zbrojna”, nr 35, 17.02.2012.
• Jackson R., Sørensen G. (2006). Wprowadzenie do stosunków międzynarodowych. Teorie i kierunki badawcze, Kraków.
• Jastrzębski M. (2013), W oczekiwaniu na raj, „Nowa Europa Wschodnia”, nr 1, s. 67.
• Jurek M., Skrzypkowski E. (1975), Tarcza pokoju. XX-lecie Układu Warszawskiego, Warszawa.
• Karta Narodów Zjednoczonych, San Francisco, 26 czerwca 1945 r. (1945), w: Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów (2004), (opr.) S. Bieleń, Warszawa.
• Karta o szczególnym partnerstwie między Organizacją Traktatu Północnoatlantyckiego a Ukrainą. Madryt, 9 lipca 1997 (1997), w: NATO Acquis (1998), (oprac.) B. Jabłoński, S. Kamiński, Toruń.
• Karta Partnerstwa między Stanami Zjednoczonymi Ameryki a Republiką Estonii, Republiką Łotwy i Republiką Litwy. Waszyngton, 16 stycznia 1998 (1998), w: NATO Acquis (1998), (oprac.) B. Jabłoński, S. Kamiński, Toruń.
• Kennan G. F. (1972), After the Cold War: American Foreign Policy in the 1970s, „Foreign Affairs”, No. 1.
• Koncepcja nacjonalnoj biezopasnosti Rossijskoj Fiedieracii (1997), Ukaz No. 1300, 17.12.1997, http://www.scrf.gov.ru (10.03.2017).
• Konoplew K. (1974), Przewidywanie naukowe w wojskowości i jego cechy charakterystyczne, w: Metodologiczne problemy teorii i praktyki wojskowej, Warszawa.
• Kost P. (2017), Wojna podczas pokoju, „Nowa Europa Wschodnia”, nr 1.
• Kościuk L. (1994), Dylematy polityki zagranicznej Rosji, w: Bezpieczeństwo Polski w zmieniającej się Europie, Warszawa-Toruń.
• Koziej S. (2008), Amerykański system obrony przeciwrakietowej, „Rocznik Strategiczny 2007/08” (Przegląd sytuacji politycznej, gospodarczej i wojskowej w środowisku międzynarodowym Polski), t. 13, Warszawa.
• Kozłowski K. (2011), Iluzje rewolucji. Rewolucja róż. Rewolucja pomarańczowa. Rewolucja tulipanów, Warszawa.
• Kozyriew A. (1995), Demokratyczna transformacja, Warszawa.
• Kuźniar R. (2013), Przegląd sytuacji międzynarodowej – aspekty globalne i regionalne, „Rocznik Strategiczny 2014/15” (Przegląd sytuacji politycznej, gospodarczej i wojskowej w środowisku międzynarodowym Polski), t. 20, Warszawa.
• Lapidus G. W. (2012), Trochę napięć i dalsza współpraca, „Nowa Europa Wschodnia”, nr 2.
• LeVine S. (2010), Labirynt Putina, Warszawa.
• Liedel K. (2011), Cyberbezpieczeństwo – wyzwanie przyszłości. Działania społeczności międzynarodowej, w: Bezpieczeństwo w XXI wieku. Asymetryczny świata, (red.) K. Liedel, P. Piasecka, T. R. Aleksandrowicz, Warszawa.
• Łastawski K. (1999), Kształtowanie nowej tożsamości rosyjskiej polityki zagranicznej, w: Nowa tożsamość Niemiec i Rosji w stosunkach międzynarodowych, (red.) S. Bieleń, W. W. Góralski,
• Warszawa.
• Madej M. (2007), Zagrożenia asymetryczne bezpieczeństwa państw obszaru transatlantyckiego, Warszawa.
• Malak K. (1997), Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej, Warszawa.
• Malendowski W. (2000), Architektura bezpieczeństwa europejskiego, w: Stosunki międzynarodowe, (red.) W. Malendowski, C. Mojsiewicz, Wrocław.
• Malendowski W. (1999), Narodowy i międzynarodowy wymiar bezpieczeństwa Rosji. Cele strategiczne i doktryna obronna a dylematy polityki zagranicznej, w: Polska między Niemcami a Rosją, (oprac.) T. Wallas, Poznań.
• Malendowski W. (2000), Ropa kaspijska. Wpływ rywalizacji o surowce na współczesne stosunki międzynarodowe, w: Zbliżanie się Wschodu i Zachodu. Studia – analizy – rozpoznania, (red.) P. Kraszewski, T. Miluski, T. Wallas, Poznań.
• Malendowski W. (1994), Zimna wojna. Sprzeczności, konflikty i punkty kulminacyjne w radzieckoamerykańskiej rywalizacji, Poznań.
• Michałowski W. S. (2000), Płonący Kaukaz, Warszawa.
• Military Doctrine of the Russian Federation (1993), Ukaz No. 1833, 2.11.1993, Federation of American Scientists, http://www.fas.org/nuke/guide/russia/doctrine/russia-mil-doc.html (27.02.2017).
• Mingst K. (2006), Podstawy stosunków międzynarodowych, Warszawa.
• Misiuna J. (2014), Kulisy rozmów o tarczy, „Przegląd”, nr 17–18, 22.04–1.05.2014.
• Moczulski L. (1999), Geopolityka. Potęga w czasie i przestrzeni, Warszawa.
• Moran J. P. (2002), From Garrison State to Nation – State: Political Power and the Russian Military under Gorbachev and Yeltsin, New York.
• Moynahan B. (1995), Rosja XX wieku, Warszawa.
• Mowy, które zmieniły świat. Świadectwo przełomowych momentów historii (2007), Wrocław.
• NATO i UE ogłosiły w Warszawie deklarację o wzmocnieniu współpracy (2016), http://www.pap.pl/aktualnosci/szczyt-nato/news,557293,nato-i-ueoglosily-wwarszawie-deklarace-o-wzmocnieniu-wspolpracy.html (15.03.2017).
• Nauka i doktryna wojenna. Problematyka narodowa i internacjonalistyczna (1980), (red.) J. Kamiński, Warszawa.
• Nie wszystko idzie gładko. Wywiad z Jewigienijem Primakowem (1996), „Polityka”, nr 11, 16.03.1996.
• „Nowa Europa Wschodnia” (2011), nr 1.
• Odom W. E. (1988–89), Soviet Military Doctrine, „Foreign Affairs”, Vol. 67, No. 2.
• Opublikowano nową wersję doktryny morskiej Rosji (2015), http://wiadomosci-gazeta.pl/wiadomosci/1,114871,18430601,opublikowano-nowa-wersje-doktryny-morskiej-rosji-umocnienie.html (15.03.2017).
• Organizacja Układu Warszawskiego. LRB, CSRS, NRD, PRL, SRR, WRL, ZSRR. Dokumenty 1955–1980 (1981), (red.) M. Dmochowski, Warszawa.
• Ostrowski M. (1997), Między morzami, „Polityka”, nr 37, 13.09.1997.
• Państwa bałtyckie wolą NATO (1997), „Rzeczpospolita”, nr 262, 10.11.1997.
• Pawłow A. (1997), Ewolucja radzieckiej i rosyjskiej doktryny wojskowej, w: Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe u schyłku XX wieku, (red.) D. E. Bobrow, E. Haliżak, R. Zięba, Warszawa.
• „Polska Zbrojna” (1995), nr 219, 13.11.1995.
• „Polska Zbrojna” (1996), nr 128, 4.08.1996.
• „Polska Zbrojna” (2013), nr 1.
• Priorytety wobec Rosji. Przemówienie Wysokiego Przedstawiciela UE ds. Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Javiera Solany (2008), „Międzynarodowy Przegląd Polityczny”, nr 2.
• Protokół dodatkowy do konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 r. dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół I) (1949), w: Międzynarodowe prawo konfliktów zbrojnych. Zbiór dokumentów. Wyboru dokonał oraz opatrzył wstępem i przypisami M. Flemming (1991), Warszawa.
• Raport Rady Atlantyckiej. Rosja może nagle najechać Polskę (2016), http://www.rp.pl//konfliktyzbrojne/160729407-Raport-Rady-Atlantyckiej-Rosja-może-nagle-najechac-Polske.html (15.03.2017).
• Raś M. (2005), Polityka zagraniczna Rosji wobec Stanów Zjednoczonych i Europy Zachodniej w latach 1991–2001, Warszawa.
• Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego NZ nr 3314 /XXIX w sprawie definicji agresji wraz z załącznikami, Nowy Jork, 14 grudnia 1974 roku, w: Międzynarodowe prawo konfliktów zbrojnych. Zbiór dokumentów. Wyboru dokonał oraz opatrzył wstępem i przypisami M. Flemming (1991), Warszawa.
• Riasanovsky N. V. (1969), A History of Russia, London–Toronto.
• Rosja i NATO. Tezy Rady ds. polityki zagranicznej i obronnej. Moskwa, czerwiec 1995 (fragmenty) (1997), „Rocznik Strategiczny 1996//97” (Przegląd sytuacji politycznej, gospodarczej i wojskowej w środowisku międzynarodowym Polski), Warszawa.
• Rostow W. W. (1987), On the Ending the Cold War, „Foreign Affairs”, No. 4.
• Serczyk W. A. (1994), Wieczne imperium, „Polityka”, nr 10, 5.03.1994.
• Strategia bezpieczeństwa Unii Europejskiej (2010), http://www.consilimeuropean/eudocs/cms/data/librairie/pdf/qc3010313plc.pdf (10.03.2017).
• Stratiegia Nacjonalnoj Biezopasnosti Rossijskoj Fiedieracii do 2020 goda (2009), Ukaz No. 537, 12.05.2009, http://www.kremlin.ru (1.03.2017).
• Study on NATO Enlargement (1995), Brussels.
• Śmigielski R. (2010), Niezwyciężona?, „Nowa Europa Wschodnia”, nr 6.
• The Foreign Policy Concept of the Russian Federation. Approved by Dimitry Medvedev, President of the Russian Federation, on 12 July 2008, http://www.mid.ru/ns-osndoc.nsf/osnddeng (28.02.2017).
• The National Security Concept of the Russian Federation (2000), Decree No. 24, 10.01.2000, http://www.mid.ru/en/foreign_policy/official_documents/-/asset_publisher/CptICkB6BZ29/content/id/589768 (15.03.2017).
• Traktat Północnoatlantycki, Waszyngton, 4 kwietnia 1949 r. (1949), w: Prawo w stosunkach międzynarodowych.
• Wybór dokumentów (2004), (opr.) S. Bieleń, Warszawa.
• Układ Warszawski – sojusz w imię pokoju (1984), Moskwa.
• Ukraine’s Strategic Defence Bulletin until 2015 (Defence White Paper) (2004), Ministierstwo Oboroni Ukraini, Kyiev.
• Vigor P. (1989), Western Peceptions of Soviet Strategic Thought and Doctrine, w: Soviet Military Doctrine and Western Policy, (red.) G. Flynn, London–New York. „Wiadomości OSW”, nr 29, 12.02.1996.
• Wilk A. (2013), Marzenia na miarę giganta, „Polska Zbrojna”, nr 7.
• Wojennaja Doktrina Rossijskoj Fiedieracii utwierżdiena Ukazom Priezidienta Rossijskoj Fiedieracii ot 21 apriela 2000 g (2000), Ukaz No. 706, 21.04.2000, http://.scrf.gov.ru/documenrs/decrec/
• _706_1.shtml (27.02.2017).
• Wojennaja Doktrina Rossjskoj Fiedieracii (2010), 5.02.2010, http:news.kremlin.ru/ref_notes/461 (1.03.2017).
• Wojennaja doktrina Rossijskoj Fiederacji (2014), http://news.kremlin.ru/media/events/files/41d527556bec8deb3530.pdf (10.03.2017).
• Wołkogonow D. (2006), Lenin. Prorok raju, apostoł piekła, Warszawa.
• Wozżennikow A. W. (2000), Nacjonalnaja biezopasnost’: tieoria, politika, strategija, Moskwa.
• Wywiad szefa sztabu Zjednoczonych Sił Zbrojnych państw-stron Układu Warszawskiego gen. W. Łobowa (1989), „Nowe Czasy”, 15.07.1989.
• Z jakiego powodu omal nie doszło do wojny NATO–Rosja? (2013),„Focus Ekstra”, nr 1.
• Zimno. Ciepło gorąco! (2014), „Forum” (na podstawie „El Pais”), nr 24, 21.11–4.12.2014.

Identifiers

DOI

10.14746/ps.2017.1.4