Zwrot kulturowy w badaniach onomastycznych

• Authors: Danuta Lech-Kirstein

Title variants

EN

A cultural turn in onomastic research

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

In the recent years, a turn towards interdisciplinary research in which proper names are presentedas an interpretation of reality and a mirror of historical, political, social and cultural processes has been observed in onomastics. Names can reflect a popular vision of the world presenting its anthropocentric conceptualization reconstructed on the basis of knowledge, beliefs, valuation systems and cultural experiences of people. Thus the cultural analysis of onyms comprises notions of a linguistic image of the world, point of view, profiling, conceptualization and categorization of ideas, valuation, stereotype and prototype, connotation, metaphor and metonymy. Special attention is also paid to the secondary functions of proper names which, apart from indicating and identifying objects, can also perform metaphorical, expressive, ludic, pragmatic and marketing functions. The so-called cultural onomastics focuses on the study of proper names in this aspect. The analysis of onyms is shifted in it towards the creator and interpreter, presenting the manner of conceptualizing a selected fragment of reality in the categories of a consolidated mental pattern. Interdisciplinary research develops in many directions, making use of the methods and notions of such sciences as sociology, psychology, folk medicine, cognitivism, ethnology, folkloristics, anthropology, religious studies, neurology. Cultural onomastics concentrates on a variety of proper names belonging to the fields of anthroponymy, toponymy, media onymy and chrematonymy. Furthermore, the new research fields necessitate changes in the traditional methodology as well as consideration of a broad social and cultural context within a particular system of values.

Keywords

PL

cultural onomastics; cultural turn; a linguistic image of the world

EN

cultural onomastics; cultural turn; a linguistic image of the world; cultural onomastics; cultural turn; a linguistic image of the world

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Poznańskie Spotkania Językoznawcze
• Year: 2015
• Issue: 30

Dates

published

2015-02-05

Contributors

author

Danuta Lech-Kirstein

• Uniwersytet Opolski, Wydział Filologiczny

References

• Abramowicz Z., Bogdanowicz E. (red.), 2006, Onimizacja i apelatywizacja, Białystok.
• Bartmiński J., 2007, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin.
• Bartmiński J., 2008, Etnolingwistyka, lingwistyka kulturowa, lingwistyka antropologiczna?, w: „Język a Kultura”, t. 20: Tom jubileuszowy, red. A. Dąbrowska, Wrocław, s. 15–23.
• Berend M., 2007, Nazwiska polityków jako baza derywacyjna, w: Nowe nazwy własne – nowe tendencje badawcze, red. A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch, K. Skowronek, Kraków, s. 287–296.
• Biolik M. (red.), 2003, Metodologia badań onomastycznych, Olsztyn.
• Biolik M., Duma J. (red.), 2011, Chrematonimia jako fenomen współczesności, Olsztyn.
• Bogdanowicz E., 2010a, Konotacje wartościujące nazw własnych, w: Nazwy własne a społeczeństwo, t. 1, red. R. Łobodzińska, Łask, s. 115–126.
• Bogdanowicz E., 2010b, Najnowsze derywaty odnazewnicze na materiale prasowym, w: Mnohotvárnost a specifičnost onomastiky, red. J. David, M. Čornejová, M. Harvalík, Ostrava–Praha, s. 73–81.
• Chlebda W., 1997, Zarys polskiej geografii mentalnej, „Przegląd Humanistyczny”, z. 3, s. 81–92.
• Chlebda W., 2000, Ile jest Mławy w Mławie? Pochodne nazw własnych w językowym obrazie świata Polaków, w: „Język a Kultura”, t. 13: Językowy obraz świata a kultura, red. A. Dąbrowska, J. Anusiewicz, Wrocław, s. 247–259.
• Cieślikowa A., 1996, Metody w onomastycznych badaniach różnych kategorii nazw własnych, „Onomastica” 41, s. 5–19.
• Cieślikowa A., 1999, Nazwy własne w procesie rekonstrukcji obrazu dawnego świata, w: Przeszłość w językowym obrazie świata, red. A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski, Lublin, s. 269–276.
• Cieślikowa A., Czopek-Kopciuch B., Skowronek K. (red.), 2007, Nowe nazwy własne – nowe tendencje badawcze, Kraków.
• Czachorowska M., Szewczyk Ł.M. (red.), 2000, Onomastyka polska a nowe kierunki językoznawcze, Bydgoszcz.
• Dereń B., 2005, Pochodne nazw własnych w słowniku i w tekście, Opole.
• Gałkowski A., 2008, Chrematonimy w funkcji kulturowo-użytkowej. Onomastyczne studium porównawcze na materiale polskim, włoskim, francuskim, Łódź.
• Graf M., 2003, E-nimy jako nowa kategoria nazewnicza, w: Metodologia badań onomastycznych, red. M. Biolik, Olsztyn, s. 639–643.
• Grzelakowa E., 2002, Toponim jako element językowego obrazu świata, w: Język polski. Współczesność. Historia, t. 2, red. W. Książek-Bryłowa, H. Duda, Lublin, s. 47–55.
• Grzelakowa E., 2010, Nazwa jako element językowego obrazu świata, w: Miasto w perspektywie onomastyki i historii, red. I. Sarnowska-Giefing, M. Graf, Poznań, s. 461–472.
• Grzenia J., 2007, Komunikacja językowa w Internecie, Warszawa.
• Jakus-Borkowa E., 2004a, Kosmonimia globalna a nazewnictwo ludowe, w: Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej, red. R. Mrózek, Katowice, s. 157–188.
• Jakus-Borkowa E., 2004b, Polskie nazewnictwo kosmiczne, Opole.
• Jędrzejko E., 2000, Systemy onimiczne języków a językowe obrazy świata: w stronę porównawczej onomastyki kulturowej, „Onomastica” 45, s. 5–25.
• Kaleta Z., 1998, Teoria nazw własnych, w: Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa–Kraków, s. 15–36.
• Kaleta Z., 2003, Wartości i antywartości w staropolskich odapelatywnych nazwach osób, w: Nazwy własne a kultura. Polska i inne kraje słowiańskie, red. Z. Kaleta, Warszawa, s. 21–48.
• Kobylińska J., 1996, Językowy obraz wsi beskidzkiej w XVII wieku na przykładzie ziemi i jej mieszkańców w Księgach gromadzkich Kasina Wielka, „Język Polski”, z. 4–5, s. 337–348.
• Kurek H., 2001, Językowy obraz Podkarpacia na przykładzie mikrotoponimii Dukielszczyzny, w: Rozmaitości językowe. Ofiarowane Prof. dr. hab. Januszowi Strutyńskiemu z okazji Jego jubileuszu, red. M. Skarżyński, M. Szpiczakowska, Kraków, s. 139–164.
• Langacker R.W., 2001, Wykłady z gramatyki kognitywnej, przeł. H. Kardela, P. Łozowski, Lublin.
• Lech-Kirstein D., 2009a, „No to mamy Kaczogród”. O wtórnym wykorzystywaniu nazw własnych, w: Język żyje. Rzecz o współczesnej polszczyźnie, red. K. Ożóg, Rzeszów, s. 142–152.
• Lech-Kirstein D., 2009b, Rola akronimów w komentarzu politycznym, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, z. 65, s. 135–144.
• Lech-Kirstein D., 2010, Nazwy ptaków w polskiej toponimii (przyczynek do onomastyki kulturowej), w: Mnohotvárnost a specifičnost onomastiky, red. J. David, M. Čornejová, M. Harvalík, Ostrava–Praha, s. 304–312.
• Lech-Kirstein D., 2011, Znaczenie konotacyjne i asocjacyjne nazw własnych na przykładzie nazw drinków, „Паланістыка/Полонистика/Polonistyka”, s. 315–334.
• Lech-Kirstein D., 2012, Nazwy ziół w polskiej toponimii, w: Jednotlivé a všeobecné v onomastike. 18. Slovenská onomastická konferencia, Prešov 12.–14. Septembra 2011, red. M. Ološtiak, Preszów, s. 156–167.
• Lech-Kirstein D., 2013, Śląskie nazwy geograficzne jako przedmiot badań lingwistyki kulturowej, „Onomastica” 57, s. 175–184.
• Lech-Kirstein D., 2015, Nazwy drzew w śląskiej toponimii, „Onomastica” 59, s. 229–245.
• Łobodzińska R. (red.), 2010, Nazwy własne a społeczeństwo, t. 1–2, Łask.
• Łobodzińska R., Peisert M., 2003, Nazwy własne w przestrzeni wirtualnej, w: Metodologia badań onomastycznych, red. M. Biolik, Olsztyn, s. 644–653.
• Malec M., 2001, Imię w polskiej antroponimii i kulturze, Kraków.
• Malicki J., 1999, Zapis i interpretacja doświadczeń przeszłości w nazwach miejscowych. Z problematyki toponimii śląskiej w języku czeskim, w: Przeszłość w językowym obrazie świata, red. A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski, Lublin, s. 277–299.
• Matusiak I., 2008a, Rudy jest fałszywy – o kilku stereotypach utrwalonych w nazwiskach na przykładzie nazwisk mieszkańców komornictwa jeziorańskiego na Warmii w XVI–XVIII w., w: Róbcie teatr... Studia poświęcone Profesorowi Bohdanowi Głuszczakowi, red. I. Grzesiak, A. Naruszewicz-Duchlińska, A. Staniszewski, Olsztyn, s. 379–389.
• Matusiak I., 2008b, Wartości utrwalone w nazwiskach, w: Język. Społeczeństwo. Wartości, red. E. Laskowska, I. Benenowska, M. Jaracz, Bydgoszcz, s. 265–274.
• Matusiak I., 2010a, Element wartościujący w określeniach identyfikujących firmy, w: Nazwy własne a społeczeństwo, t. 2, red. R. Łobodzińska, Łask, s. 295–303.
• Matusiak I., 2010b, Wartościowanie estetyczne utrwalone w nazwiskach polskich i niemieckich na Warmii. Rekonesans, w: Mnohotvárnost a specifičnost onomastiky, red. J. David, M. Čornejová, M. Harvalík, Ostrava–Praha, s. 355–364.
• Myszka A., 2006a, Stereotyp góry i lasu a językowy obraz oronimów i nazw leśnych, „Prace Humanistyczne 7. Komisja Historycznoliteracka”, s. 253–263.
• Myszka A., 2006b, Toponimia powiatu strzyżowskiego, Rzeszów.
• Myszka A., 2005, Stereotyp rzeki a językowy obraz hydronimów na podstawie nazw wodnych powiatu strzyżowskiego, „Studia Philologica”, s. 281–292.
• Naruszewicz-Duchlińska A., 2003, Pseudonimy internetowe (nicknames) jako forma autoreklamy, „Prace Językoznawcze”, z. 5, s. 85–98.
• Pasek Z., Skowronek K., 2008/2009, Co onomasta ma z religioznawcą? Ku onomastyce interdyscyplinarnej na przykładzie nazw Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce, „Onomastica” 53, s. 9–32.
• Rudnicka E., 2006, Eponimizmy versus eponimy. Eponimizmy jako efekt mechanizmu apelatywizacji eponimów, w: Onimizacja i apelatywizacja, red. Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz, Białystok, s. 185–199.
• Rutkiewicz M., 2006, Sacrum w onomastyce, w: Onimizacja i apelatywizacja, red. Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz, Białystok, s. 563–579.
• Rutkiewicz-Hanczewska M., 2012, Nomina propria i nomina appellativa – układy samoistne. O podstawach neuroonomastyki, w: W komunikacji przestrzeni nazw własnych i pospolitych, red. I. Łuc, M. Pogłódek, Katowice, s. 299–316.
• Rutkiewicz-Hanczewska M., 2015, Semantyka nazw własnych w ujęciu neurolingwistycznym, w: Mikrotoponimy i makrotoponimy w komunikacji i literaturze, red. A. Gałkowski, R. Gliwa, Łódź, s. 67–80.
• Rutkowski M., 1999, Onomastyczny status irconimów, „Onomastica” 44, s. 117–123.
• Rutkowski M., 2003, Nazwy na sprzedaż. O nazewnictwie na usługach marketingu, „Onomastica” 48, s. 239–254.
• Rutkowski M., 2007, Nazwy własne w strukturze metafory i metonimii. Proces deonimizacji, Olsztyn.
• Rzetelska Feleszko (red.), 1998, Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Warszawa–Kraków.
• Rzetelska-Feleszko E., 2003, Specyfika polskich szkół onomastycznych. Związki lub ich brak, z onomastyką innych krajów słowiańskich, w: Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość polskiej onomastyki, red. R. Łobodzińska, Wrocław, s. 27–32.
• Rzetelska-Feleszko E., 2006, W świecie nazw własnych, Warszawa–Kraków.
• Sarnowska-Giefing I., Graf M., Grzelak-Piaskowska J. (red.), 2013, Bibliografia polskiej onomastyki literackiej za lata 2001–2013 z uzupełnieniami za lata wcześniejsze, Poznań.
• Sarnowska-Giefing I., Korzeniowska-Gosieniecka M. (red.), 2001, Bibliografia polskiej onomastyki literackiej do roku 2000, Poznań.
• Skowronek K., 2001a, Współczesne nazwisko polskie. Studium statystyczno-kognitywne, Kraków.
• Skowronek K., 2001b, Z Idzikowic na wyspy Hula-Gula droga niedaleka... Funkcja nazw geograficznych w czasopismach dla kobiet, „Onomastica” 46, s. 31–61.
• Skowronek K., 1997, Polskie nazwiska a kultura. Propozycja badań kognitywnych, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, z. 53, s. 145–156.
• Skowronek K., Rutkowski M., 2004, Media i nazwy. Z zagadnień onomastyki medialnej, Kraków.
• Szcześniak K., 1999, O czym mówią nazwy miejscowości na północno-wschodnim pograniczu Polski, w: Przeszłość w językowym obrazie świata, red. A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski, Lublin, s. 301–310.
• Taylor J. R., 2001, Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językoznawczej, przeł. A. Skucińska, Kraków.
• Tokarski R., 2001, Słownictwo jako interpretacja świata, w: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 343–370.

Identifiers

DOI

10.14746/psj.2015.30.5