Leksyka religijna we współczesnych słownikach języka polskiego (nazwy zakonnic i zakonników)

• Authors: Jolanta Migdał , Agnieszka Piotrowska-Wojaczyk

Title variants

EN

Religious lexis in modern dictionaries of Polish (names of nuns and monks)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem niniejszego tekstu, będącego kontynuacją naszych rozważań dotyczących  unkcjonowania słownictwa religijnego na płaszczyźnie leksykograficznej, jest analiza jednowyrazowych chrześcijańskich nazw zakonnic i zakonników. Materiał badawczy został wyekscerpowany z trzech współczesnych słowników języka polskiego (Słownika języka polskiego pod redakcją Mieczysława Szymczaka, Słownika współczesnego języka polskiego pod redakcją Bogusława Dunaja oraz Uniwersalnego słownika języka polskiego pod redakcją Stanisława Dubisza). Na uzyskany z nich zbiór jednostek złożyło się 50 określeń wynotowanych ze słownika pod red. Szymczaka, 32 z dzieła pod red. Dunaja i 52 z ostatniego z wymienionych tytułów (dla porównania – w stanowiącym inspirację do podjęcia przez nas tego zagadnienia Słowniku tematycznym języka polskiego. Człowiek w krainie słów autorstwa Małgorzaty Kity i Edwarda Polańskiego nazw zakonnic i zakonników odnotowano 120). W tekście przeprowadziłyśmy wnikliwą analizę chronologiczną materiału, do czego posłużyły nam liczne opracowania leksykograficzne – od Słownika staropolskiego, Słownika polszczyzny XVI wieku, przez Słownik Lindego, wileński, warszawski, po Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny pod redakcją Haliny Zgółkowej. Wykazałyśmy również, że w siatce haseł poszczególnych słowników pojawiają się w większości te same jednostki językowe, a także w podobny sposób są one definiowane. Natomiast różnice między słownikami zaznaczają się wyraźniej na płaszczyźnie opisu leksykograficznego, a zwłaszcza dotyczą kwestii kwalifikacji haseł.

EN

The purpose of this text, being a continuation of our considerations concerning the functioning of religious vocabulary in lexicographical context, is the analysis of one-word Christian names of religious nuns and monks. The material for study has been extracted from three modern dictionaries of Polish (Słownik języka polskiego [Dictionary of Polish], edited by Mieczysław Szymczak, Słownik współczesnego języka polskiego [Dictionary of Modern Polish], edited by Bogusław Dunaj and Uniwersalny słownik języka polskiego [Universal Dictionary of Polish], edited by Stanisław Dubisz). The total number of entries obtained is composed of 50 designations extracted from the dictionary edited by Szymczak, 32 from the volume edited by Dunaj and 52 from the last of the three dictionaries (for comparison – in the dictionary that inspired us to study religious lexis – Słownik tematyczny języka polskiego. Człowiek w krainie słów [The Topical Dictionary of Polish. Man in the Land of Words], by Małgorzata Kita and Edward Polański – there were 120 names of religious nuns and monks). The paper offers a careful chronological analysis of the material with the use of numerous lexicographic studies – from Słownik staropolski [Old-Polish Dictionary], Słownik polszczyzny XVI wieku [Dictionary of Polish of the 16th Century], through Słownik [Dictionary] by Linde, wileński [Dictionary of Vilnius], warszawski [Dictionary of Warsaw], to Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny [Practical Dictionary of Modern Polish], edited by Halina Zgółkowa. Additionally, the authors indicated that in the network of records of individual dictionaries, the same linguistic units appear most often, and, what is more, they are defined in a similar way. As far as the differences between the dictionaries are concerned, they become more conspicuous in the sphere of lexicographical description, and especially in qualification of entries.

Keywords

PL

leksykografia; metaleksykografia; leksyka religijna; zakonnik; zakonnica

EN

lexicography; metalexicography; religious lexis; monk; nun; lexicography; metalexicography; religious lexis; monk; nun

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Poznańskie Spotkania Językoznawcze
• Year: 2017
• Issue: 34
• Pages: 97-108

Dates

published

2018-11-29

Contributors

author

Jolanta Migdał

• Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu ul. Fredry 10, 61-701 Poznań

author

Agnieszka Piotrowska-Wojaczyk

• Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu ul. Fredry 10, 61-701 Poznań

References

• Bańko M., 2001, Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa. Studia o słowniku jednojęzycznym, Warszawa.
• Breza E., 2012, Nazwy zakonów i zgromadzeń zakonnych męskich, „Slavia Occidentalis” 69, s. 45–80.
• Breza E., 2013, Nazwy zakonów i zgromadzeń zakonnych żeńskich, „Slavia Occidentalis” 70/1, s. 35–62.
• ESJPXVII/XVIII – Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, https://sxvii.pl [dostęp: 24.02.2018].
• Kita M., Polański E., 2002, Słownik tematyczny języka polskiego. Człowiek w krainie słów, Warszawa.
• Linde S.B., 1807–1814, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa.
• PSWP – Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t. 1–50, Poznań 1994–2005.
• Piotrowska-Wojaczyk A., 2009, Opis leksykograficzny słownictwa religijnego na przykładzie wybranych haseł, w: Język. Religia. Tożsamość, t. III, red. G. Cyran, E. Skorupska-Raczyńska, Gorzów Wielkopolski, s. 29–37.
• SJPD – Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. I–XI, Warszawa 1958–1969.
• SJPS – Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1–3, Warszawa 1978–1981.
• SPXVI – Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, K. Mrowcewicz, t. I–XXXVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966–2012.
• Sstp – Słownik staropolski, red. Stanisław Urbańczyk, t. I–XI, Kraków 1953–2002.
• SW – Słownik warszawski: J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Słownik języka polskiego, t. I–VIII, Warszawa 1900–1927.
• Swil – Słownik wileński: Słownik języka polskiego, obejmujący: oprócz zbioru właściwie polskich, znaczną liczbę wyrazów z obcych języków polskiemu przyswojonych; nomenklatury tak dawne, jak też nowo w użycie wprowadzone różnych nauk, umiejętności, sztuk i rzemiosł; nazwania monet, miar i wag główniejszych krajów i prowincij; mitologję plemion słowiańskich i innych ważniejszych, tudzież oddzielną tablicę słów polskich nieforemnych z ich odmianą; do podręcznego użytku wypracowany przez Aleksandra Zdanowicza, Michała Bohusza Szyszkę, Januarego Filipowicza, Walerjana Tomaszewicza, Florjana Czepielińskiego i Wincentego Korotyńskiego, z udziałem Bronisława Trentowskiego. Wydany staraniem i kosztem Maurycego Orgelbranda, t. I–II, Wilno 1861.
• SWJP – Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Warszawa 1996.
• USJP – Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–4, Warszawa 2003.

Identifiers

DOI

10.14746/psj.2017.34.7