Rozwój semantyczny rzeczownika „humor” w polszczyźnie. Przegląd leksykograficzny

• Authors: Tomasz Korpysz

Title variants

EN

Semantic Development of the Noun “Humor” in Polish Language. Lexicographic Overview

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

In the past fifteen years, the Polish linguistics faced a significant increase of interest in research into positive emotions: their naming, the ways in which they are expressed and manifested in the texts. The largest group of such research pieces concerns the field of joy and happiness and includes the noun “humor” and its derivatives. The semantic development of the above-mentioned noun can be traced basing on lexicographical sources: ‘body fluids’ (XVI c., the meaning disappears in the nineteenth century) – ‘character, temperament, mood’ (XVII c.) – ‘good mood’ (XVII c.) – ‘whim, fantasy’ (XVIII c., this meaning becomes soon characteristic solely for the plural uses) – ‘type of comedy’ (XIX c.). Being less aggressive, more intellectual and requiring developer cultural competence from both the sender and the receiver, “humor” in the latter sense quite soon begins to be regarded as more valuable than the other types of comedy. High evaluation is attributed also to “humor” in the sense of ‘character, temperament’, associated with positive emotions such as joy, serenity and optimism.

Keywords

PL

humor; lexicography; semantics; language of emotions; joy

EN

humor; lexicography; semantics; language of emotions; joy; humor; lexicography; semantics; language of emotions; joy

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Poznańskie Studia Slawistyczne
• Year: 2015
• Issue: 9
• Pages: 287-301

Dates

published

2015-12-04

Contributors

author

Tomasz Korpysz

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

References

• Abramowicz M., Bertrand D., Stróżyński T. (red.), 1994, Humor europejski, Lublin.
• Adamczuk E., 1993, Komunikowanie się poprzez humor, Lublin.
• Balcerzak M., 2008, Uśmiech jako komunikatywny gest mimiczny o bogatej semantyce, w: Pojęcie – słowo – tekst, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa, s. 167–180.
• Bartnicka B., 2001, Łączliwość składniowo-leksykalna rzeczownika „śmiech” w twórczości Stefana Żeromskiego, „Prace Filologiczne” t. 46, s. 49–57.
• Benenowska I., 2004, Emocje w Internecie, w: Funkcja emocjonalna jednostek językowych i tekstowych, red. K. Wojtczuk, A. Wierzbicka, Siedlce, s. 9–20.
• Bertrand D., 1994, Ironia i humor: dyskurs wywracający, w: Humor europejski, red. M. Abramowicz, D. Bertrand, T. Stróżyński, Lublin, s. 125–141.
• Bogołębska B., 2000, Między humorem, dowcipem i komizmem (śmiesznością), czyli o zmaganiach terminologicznych autorów poetyk XIX i początku XX w., w: Świat humoru, red. S. Gajda, D. Brzozowska, Opole, s. 323–329.
• Borek M., 2001, O wyrażaniu uczuć i emocji, w: Język w komunikacji, t. 2, red. G. Habrajska, Łódź, s. 228–234.
• Bujak-Lechowicz J., 2007, Portret językowy szczęścia w wypowiedziach młodzieży i osób po 60. roku życia, w: Antynomie wartości. Problematyka aksjologiczna w językoznawstwie, red. A. Oskiera, Łódź, s. 195–208.
• Buttler D., 1977, Grupa semantyczna przymiotników polskich o znaczeniu ‘pozostający w związku z radością’, „Prace Filologiczne” t. 27, s. 271–286.
• Buttler D., 1978, Łączliwość przymiotników o znaczeniu ‘związany z radością’, „Prace Filologiczne” t. 28, s. 207–221.
• Chłopicki W., 1995, O humorze poważnie, Kraków.
• Chodowiec T., 2006, Wybrane sposoby wyrażania emocji w powieści hipertekstowej „BLOK” Sławka Shuty, w: Wokół językowej funkcji emocjonalnej. Fakty dawne i współczesne, red. K. Wojtczuk, V. Machnicka, Siedlce, s. 33–44.
• Crithley S., 2012, O humorze, Warszawa.
• Czyż D., 2004, Elementy emocjonalne w nazwach nosicieli cech w gwarze łomżyńskiej, w: Funkcja emocjonalna jednostek językowych i tekstowych, red. K. Wojtczuk, A. Wierzbicka, Siedlce, s. 21–29.
• Data K., 2000, W jaki sposób językoznawcy opisują emocje?, w: Język a kultura, t. 14, Uczucia w języku i tekście, red. I. Nowakowska-Kempna, A. Dąbrowska, J. Anusiewicz, Wrocław, s. 245–252.
• Dunaj E, Morawska I., Latoch-Zielińska M. (red.), 2014, Humor w kulturze i edukacji, Lublin.
• Duszak. A., Pawlak N. (red), 2005, Anatomia szczęścia: emocje pozytywne w językach i kulturach świata, Warszawa.
• Dziemidok B., 1967, O komizmie, Warszawa.
• Gajda S., Brzozowska D. (red.), 2000, Świat humoru, Opole.
• Garczyński S., 1989, Anatomia komizmu, Poznań.
• Gołaszewska M., 1987, Śmieszność i komizm, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.
• Grabias S., 1991, O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo, Lublin.
• Grzegorczykowa R., 1978, Struktura semantyczna wyrażeń ekspresywnych, Wrocław.
• Grzesiak R., 1991, O sposobach wyrażania wartości w tekstach nekrologów, w: Język a kultura, t. 3, Wartości w języku i tekście, red. J. Puzynina, J. Anusiewicz, Wrocław.
• Grzesiuk A., 1985, Składnia wypowiedzi emocjonalnych, Lublin.
• Jagodzińska J., 2000, Uśmiech i śmiech w dyskusjach internetowych – o sposobach zapisu uczuć towarzyszących wypowiedzi, „Poradnik Językowy” z. 3, s. 38–49.
• Karwatowska M., Tymiakin L. (red.), 2013, Humor w perspektywie kulturowo-językowej, Lublin.
• Korpysz T., 2009, Emocje w języku – język w emocjach. Uwagi językoznawcy, w: Oblicza dojrzałości emocjonalnej dzieci i młodzieży, red. K. Franczak, M. Szpringer, Warszawa, s. 313–338.
• Korpysz T., 2010, „Uśmiech” w pismach Cypriana Norwida, w: Człowiek. Słowo. Świat, red. J. Chojak, T. Korpysz, K. Waszakowa, Warszawa, s. 152–165.
• Korpysz T., 2015, „Humor” w pismach Cypriana Norwida, w: W stronę Norwida. Prace Warszawskiego Koła Norwidologicznego dedykowane Profesor Jadwidze Puzyninie, red. T. Korpysz, E.M. Rogowska, Warszawa, s. 89–103.
• Krasowska A., 2013, Od „Zielonego Balonika” po „Potem”. Komizm słowny w kabarecie literackim, Warszawa.
• Kreja B., 1969, Słowotwórstwo rzeczowników ekspresywnych w języku polskim, Gdańsk. Kwiatkowska A., Dżereń-Głowacka S. (red.), 2008–2009, Humor. Teorie – praktyka – zastosowania, t. 1–2, Odcienie humoru, Piotrków Trybunalski.
• Kwiatkowska A., Stanecka A. (red.), 2012, Humor. Teorie – praktyka – zastosowania, t. 3, Kody humoru, Piotrków Trybunalski.
• Krzyżanowski J., 1984, Sztuka słowa. Rzecz o zjawiskach literackich, Warszawa.
• Matusewicz C., 1976, Humor, dowcip, wychowanie, Warszawa.
• Mazur J., Rumińska M. (red.), 2007, Humor i karnawalizacja we współczesnej komunikacji językowej, Lublin.
• Mikołajczuk A., 2006, O wyrażaniu i komunikowaniu uczuć w języku polskim (na przykładzie radości), w: Wyrażanie emocji, red. K. Michalewski, Łódź, s. 84–93.
• Mikołajczuk A., 2007, Uczucia „w rodzaju radości” w świetle danych języka polskiego (radość, szczęście, zadowolenie, wesołość), w: Fenomen radości, red. A Grzegorczyk, J. Grad, P. Szkudlarek, Poznań, s. 65–73.
• Mikołajczuk A., 2009, Obraz radości we współczesnej polszczyźnie, Warszawa.
• Norwid C., 1971–1976, Pisma wszystkie, t. 1–11, wstęp i oprac. J.W. Gomulicki, Warszawa.
• Nowakowska-Kempna I., 1986, Konstrukcje zdaniowe z leksykalnymi wykładnikami predykatów uczuć, Katowice.
• Nowakowska-Kempna I., 1995, Konceptualizacja uczuć w języku polskim. Prolegomena, Warszawa.
• Nowakowska-Kempna I., 2000, Konceptualizacja uczuć w języku polskim, t. 2, Data, Warszawa.
• Pajdzińska A., 1990, Jak mówimy o uczuciach? Poprzez analizę frazeologizmów do językowego obrazu świata, w: Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 87–107.
• Pałuszyńska E., 2002, Ekspresywne użycia nazw własnych w nagłówkach, w: Tekst w mediach, red. K. Michalewski, Łódź, s. 309–313.
• Passi I., 1980, Pochwała śmieszności, Warszawa.
• Peisert M., 2006, Śmiech i uśmiech jako komunikaty paraleksykalne i kulturowe, w: Język a kultura, t. 18, Wielokulturowość w języku, red. A. Burzyńska-Kamieniecka, A. Dąbrowska, Wrocław, s. 233–240.
• Puzynina J., 2000, Uczucia a postawy we współczesnym języku polskim, w: Język a kultura, t. 14, Uczucia w języku i tekście, red. I. Nowakowska-Kempna, A. Dąbrowska, J. Anusiewicz, Wrocław, s. 9–24.
• Rybka M., Sławek J., 2004, O emocjonalności języka poezji księdza Jana Twardowskiego, w: Wokół językowej funkcji emocjonalnej. Fakty dawne i współczesne, red. K. Wojtczuk, V. Machnicka, Siedlce, s. 196–206.
• Siatkowska E., 1988, Pole semantyczne ‘szczęścia’ i pojęć pokrewnych w historii języka polskiego, „Prace Filologiczne” t. 34, s. 127–147.
• Siatkowska E., 2013, „Humor” jako leksem wartościujący (aksjologiczny), w: Humor w perspektywie kulturowo-językowej, red. M. Karwatowska, L. Tymiakin, Lublin, s. 139–148.
• Skubalanka T., 1972, O ekspresywności języka, Lublin.
• Smól J., 2006, O emocjach w gwarze uczniowskiej, w: Wyrażanie emocji, red. K. Michalewski, Łódź, s. 421–427.
• Sobotka P., 2002, Negatywne uczucia w „Vade-mecum” a Norwidowski horyzont aksjologiczny, w: Norwid a chrześcijaństwo, red. J. Fert, P. Chlebowski, Lublin, s. 421–448.
• Sopolińska L., 2004, Operatory emotywno-oceniające w języku mówionym, w: Funkcja emocjonalna jednostek językowych i tekstowych, red. K. Wojtczuk, A. Wierzbicka, Siedlce, s. 39–47.
• Spagińska-Pruszak A., 2005, Język emocji. Studium leksykalno-semantyczne rzeczownika w języku polskim, rosyjskim i serbsko-chorwackim, Łask.
• Sydiaczenko N., 2006, Konceptualizacja „szczęścia” i „radości” w idiolekcie poetyckim Czesława Miłosza, w: Wyrażanie emocji, red. K. Michalewski, Łódź, s. 551–560.
• Szykulska K., 2003, Język emocji – foniczne środki ekspresji, „Poradnik Językowy” z. 5, s. 6–20.
• Waszakowa K., 2008, „Uśmiech” jako słowo i gest mimiczny. Obraz uśmiechu we współczesnej polszczyźnie, w: Pojęcie – słowo – tekst, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa, s. 151–166.
• Wieczorek K., 2000, Poczucie humoru a filozofia, w: Świat humoru, red. S. Gajda, D. Brzozowska, Opole, s. 13–25.
• Wierzbicka A., 1971, Kocha, lubi, szanuje. Medytacje semantyczne, Warszawa.
• Wierzbicka A., 1999a, Emocje. Język i „skrypty kulturowe”, w: eadem, Język – umysł – kultura. Wybór prac, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 163–189.
• Wierzbicka A., 1999b, Mówienie o emocjach. Semantyka, kultura i poznanie, w: eadem, Język – umysł – kultura. Wybór prac, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 138–162.
• Wojtczuk K., 2004, Wykrzykniki polskie jako jednostki składni emocjonalnej. Próba opisu wybranych tendencji funkcjonalnych, w: Funkcja emocjonalna jednostek językowych i tekstowych, red. K. Wojtczuk, A. Wierzbicka, Siedlce, s. 291–301.
• Wojtczuk K. 2006, Śmiech i płacz w języku i kulturze. Zarys problematyki, w: Wyrażanie emocji, red. K. Michalewski, Łódź, s. 102–110.
• Wojtczuk K., 2009, O emocjach bez emocji, czyli o polskich badaniach lingwistycznych nad emocjami w dziesięcioleciu 1997–2007. Stan, tendencje, perspektywy, w: Rejestr emocjonalny języka, red. K. Wojtczuk, V. Machnicka, Siedlce, s. 263–278.
• Zawilska D., 2004, O stylistyczno-emocjonalnej funkcji pisowni i interpunkcji, w: Funkcja emocjonalna jednostek językowych i tekstowych, red. K. Wojtczuk, A. Wierzbicka, Siedlce, s. 305–314.
• Zimny R., 2004, Składnik emotywny w reklamach samochodów, w: Funkcja emocjonalna jednostek językowych i tekstowych, red. K. Wojtczuk, A. Wierzbicka, Siedlce, s. 315–326.
• Słowniki
• Doroszewski W. (red.), 1958, Słownik języka polskiego, t. 2, D–G, Warszawa.
• Dubisz S. (red.), 2003, Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1, A–J, Warszawa.
• Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień-Sławińska A., Sławiński J. (red.), 1988, Słownik terminów literackich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
• Górski K., Hrabec S., 1962, Słownik języka Adama Mickiewicza, t. 3, H–K, Wrocław.
• Gruszczyński W. (red.), Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, <http://www.sxvii.pl>, 15.09.2014.
• Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. (red.), 1900, Słownik języka polskiego, t. 2, H–M, Warszawa.
• Koneczna H., Doroszewski W. (red.), 1965, Słownik języka Jana Chryzostoma Paska, t. 1, A–N, Wrocław.
• Kucała M. (red.), 1994, Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego, t. 1, A–H, Kraków.
• Linde M.S.B., 1859, Słownik języka polskiego, t. 2, G–L, Lwów.
• Mayenowa M.R. (red.), 1974, Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 8, Gora–irzyk, Wrocław–Warszawa–Kraków-Gdańsk.
• Puzynina J., Korpysz T., 2009, Internetowy słownik języka Cypriana Norwida, <http:// www.slownikjezykanorwida.uw.edu.pl>, 15.09.2014.
• Sławski F., 1952–1956, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
• Urbańczyk S. (red.), 1956–1959, Słownik staropolski, t. 2, D–H, Wrocław–Kraków–Warszawa.
• Zdanowicz A. (red.), 1861, Słownik języka polskiego, t. 1, A–O, Wilno.
• Żmigrodzki P. (red.), 2007, Wielki słownik języka polskiego, <http://www.wsjp.pl>, 15.09.2014.

Identifiers

DOI

10.14746/pss.2015.9.17